Уопсастыба

Умнар сатаммат

Дьокуускай олохтооҕо Галина Карташова «Анал байыаннай дьайыы буойуннарын кэриэһигэр» Саха Сирин дьиэ кэргэттэрин сойууһун иһинэн ырыа ансаамбылын тэрийбит. Ансаамбылга АБДь-га оҕолорун, кэргэттэрин сүтэрбит далбар хотуттар ыллыыллар.

-- Бу ансаамбылы АБДь кыттыылаахтарын чугас дьонноругар көмөлөһөр санаалаах тэрийбитим, -- диир Галина Карташова. – Дьахталлар аһыыга ылларан дьиэлэригэр бүгэн олорбокко, саатар кылгас кэмҥэ ыарахан санааларыттан аралдьыйалларыгар баҕарбытым. Ырыа киһини аралдьытар, уоскутар, санаатын көтөҕөр уратылаах. Ыллаатаҕына, киһи чэпчиир, уҕарыйар, үтүөҕэ-кэрэҕэ дьулуһар, онон ырыа ыарахан туруктан тахсарга көмөлөөх. Ансаамбылга түмсэммит, өйөһөр-өйдөһөр биир кэлэктиип буоллубут, бэйэ-бэйэбитигэр эппиэтинэс үөскээтэ.

Сүрүн сыалбытынан АБДь-га өлбүт буойуннары үйэтитии буолар. Онон ыллыыр ырыаларбыт байыаннай дьайыыга сыһыаннаахтар. Репертуарбытыгар «Верните сыновей», «Небесная рать», «Возвращайся домой», «Россия моя!» о.д.а. ырыалар бааллар. Дьон буола турар быһыыны-майгыны, баар чахчыны билиэхтэрин наада. Биһиги оҕолорбутун, эрдэрбитин өйдүүбүт, кэриэстиибит, кинилэр Аҕа дойдуларын иһин олохторун толук уурбуттара диэн дьоҥҥо тиэрдиэхпитин баҕарабыт.

Ырыа ансаамбыла

Галина Михайловна 2024 с. ыкса күһүн куйаар ситиминэн ырыа ансаамбылын тэрийэрин туһунан биллэрии ыыппыт. Онуоха уон биир дьахтар ыллыырга бэлэмнэрин биллэрбиттэр. Сойуус толорооччу дириэктэрин Наталья Корнилованы кытта дьарыктанарга сөптөөх хоһу көрдөөн, Уйулҕа өрөспүүбүлүкэтээҕи  киинин дириэктэрэ Владимир Скрябиҥҥа киирбиттэр. Киин дириэктэрэ биир хоһу туран биэрбит:

-- Туохха эмит наадыйдарбыт эрэ, Владимир Борисович аккаастаабат, куруук  көмөлөһөр. Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы, Ил Түмэн байыаннай сулууспалаахтар, бойобуой дьайыылар бэтэрээннэрин дьыалаларыгар, патриотическай иитиигэ уонна уопсастыбаннай тэрилтэлэргэ сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Александр Подголов улахан өйөбүл буолар. Кини биһигини кэнсиэртэргэ кытыннарар туһунан хадатаайыстыба суруйбута. Ону туппутунан Култуура министиэристибэтигэр, Дьокуускай куорат дьаһалтатыгар уонна А.Е. Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтигэр тиийбитим. Онтон ыла кэнсиэртэргэ кыттар буолбуппут. Муусукаҕа салайааччыбыт Сергей Протопопов эрэпэтииссийэлиир, куоласпытын, ырыаларбытын туруорар, аранжировщик Иван Наумов ырыаларбытын оҥорон, уһулан биэрэр. Кинилэр баар буоланнар ыллыыбыт-туойабыт. Махталбыт муҥура суох.

Ансаамбыл патриотическай хабааннаах үгүс тэрээһиннэргэ кыттар. Быйыл өрөспүүбүлүкэтээҕи «Крылья стерха и Жар птицы» ырыа куонкуруһугар кыттаннар, II-с истиэпэннээх лауреат буолбуттара.

-- Ханна да ыллаатарбыт, көрөөччүлэр сүһүөхтэригэр тураллар.  Бука, дьон тугу тиэрдэ сатыырбытын өйдүүр, ыллыырбыт биһиэхэ хайдах курдук ыараханын билэр буоланнар ытыктабылларын биллэрэр буоллахтара. Ыллыыр кэммитигэр көрөөччү туран кэлэрин көрөн, кынаттанарга дылы буолабыт. Биһиги мээнэҕэ түмсэн ыллаабаппыт диэн бигэ санаа үөскүүр, - диэн кэпсииллэр ансаамбыл кыттыылаахтара.

Сүппэт аһыы

Ансаамбылга аҕыс далбар хотун, Наталья Корнилова, Галина Карташова, Антонина Матчитова, Надежда Калашникова, Франческа Курчатова, Татьяна Рогожина, Сатеник Цистан, Сардана Евсеева ыллыылар-туойаллар.

Галина Михайловна сүтүк аһыытын этинэн-хаанынан билбит ийэ. Уола Леонид Карташов 2022 с. алтынньытыгар АБДь кирбиитигэр сураҕа  суох сүппүт. Ийэ барахсан Аан дойдутааҕы Кыһыл Кириэс кэмитиэтигэр тиийэ туоһуласпыт да, хардары суругунан көлбөрүтүнүү эрэ кэлбит.

-- Мин уолбун булар кыаҕым суох. Хаһан аҕалалларын кэтэһэбин да, сыл-хонук ааһан иһэр... Сүтүктээх төрөппүттэргэ олус ыарахан... Наталья Корнилованы кытта АБДь-га сураҕа суох сүппүт оҕолордоох, кэргэттэрдээх дьон бөлөхтөрүн сүрүннүүбүн, көмөлөһөбүн, - диир.

Надежда Калашникова кэргэнэ Тихон Калашников 2024 с. АБДь толоонугар тыына быстыбыт. Кини манныгы кэпсиир:

-- Сойууска кэргэним өлөөтүн кытта кэлбитим. Манна уйулҕабын тупсарарга улахан көмөнү, өйөбүлү оҥорбуттара, этэргэ дылы, «бадараантан хостообуттара». Аан бастаан ахсынньы 9 күнүгэр бэлиэтэнэр Дьоруой күнүн чэрчитинэн ыытыллар тэрээһиҥҥэ кыттыбыппыт. Саҕалыыр ыарахан этэ, сүрэхпит бааһа өссө да сибиэһэйэ. Галина Михайловна ыҥырыытынан кэлэммит, сүрүн састааппыт оччолорго үөскээбитэ. Биллэн туран, биһирэбили ылан, ыҥырыыга сылдьан ыллыахпыт дии санаабатахпыт.

Сардана Евсеева кэргэнэ Михаил Винокуров 2023 с. ыам ыйыгар күн сириттэн күрэммит:

-- Биһиги үс оҕолоохпут. Ыарахан ылынарга. Мин күүстээхпин, барытын кыайыам дии саныыр этим. Ол гынан баран, оннук буолбатах эбит. Бу туруктан тахсарбар Сойуус көмөлөспүтэ. Кэргэним өлүөҕүттэн сыл кэриҥэ ханна да сылдьыбатаҕым, ыҥырыылары ылыммат этим. Онтон биир үтүө күн оҕолорбун кытта кэнсиэркэ барбытым. Онно патриотическай ырыалары ыллаабыттарыгар  санаам өрө көтөҕүллүбүтэ. Оруобуна ити кэмҥэ Галина Михайловна ансаамбылга ыҥыран биллэрии ыыппыта, ону мин, тоҕо эрэ, кэлиэм диэн тылламмытым. Ансаамбылга бары биир санаалаах дьон мустаммыт дириҥ ис хоһоонноох ырыалары ыллыыбыт.

Франческа Курчатова уола Владимир Кузнецов икки сыллааҕыта АБДь кирбиитигэр кыргыһа сылдьан олохтон туораабыт:

-- Биир санаалаахтарбын кытары алтыһарбыттан олуһун үөрэбин. Тоҕо диэтэххэ, биһигини өйдүүр киһи аҕыйах. Маннык алдьархайга түбэспэтэх киһилиин кыайан аһыллан кэпсэппэккин. Онтон манна бары биир аһыылаах буоламмыт өйдөһөбүт. Ырыа ис дууһабыт ыарыытын этинэргэ, чэпчэтинэргэ көмөлөһөр. Эрэпэтииссийэҕэ ардыгар ырыа ис хоһоонун аахайбаккын. Онтон сыанаҕа тахсан көрөөччүлэр туралларын, ытаһалларын көрдөххүнэ, кыайан туттуммаккын, харах уулаах ыллыыгын. Биллэн туран, ыарахан, ол эрээри уолум туһугар ыллыыбын, ыллыаҕым даҕаны. Дьиҥинэн, урбаанньыт буоламмын солото суохпун, ол эрээри эрэпэтииссийэҕэ, кэнсиэргэ бириэмэ булабын. Галина Михайловнаҕа биһигини түмпүтүгэр улаханнык махтанабын.

Ансаамбыл таһынан үлэ

Галина Михайловна идэтинэн иитээччи, 30 сыл устата оҕо уһуйааныгар үлэлээбит. Ол да иһин буолуо тэрийэр, түмэр дьоҕурдаах. Кини ансаамбылын таһынан күрүчүөгүнэн өрүү куруһуогун тэрийбит:

-- Биһиги дьону кутурҕан туругуттан таһаарар соруктаахпыт. Ону ситиһээри араас куруһуоктары тэрийэбит, тэрээһиннэри ыытабыт. Холобур, АБДь кыттыылаахтарын чугас дьоннорун доруобуйаларын тупсарар, успуордунан дьарыктаналларын ситиһэр санааттан остуол тенниһин тэрийэ сатаабытым да, дьиэлэригэр бүгэн олорор дьону таһаарар ыарахан эбит. Ол да буоллар, санаабын түһэрбэппин, аны баскетбол дьарыгын тэрийэр санаалаахпын. Бэйэм күрүчүөгүнэн баайарбын сөбүлүүр буоламмын, баайыы куруһуогун үлэлэтэбин, - диэн кэпсиир.

Баайыы куруһуогар сылдьар Лариса Виноградова улахан уола Максим Виноградов 2023 с. от ыйыгар Клищеевка аннынааҕы кыргыһыыга өлбүтэ биллэр, ол эрээри, көмүс уҥуоҕа билигин да төрөөбүт дойдутун була илик, сураҕа суох сүппүтүнэн ааҕыллар:

-- Оҕону сүтэрии аһыытын таһынан, кини көмүс уҥуоҕун хаһан аҕалалларын кэтэһэр саҕа ыарахан суох. Өр кэмҥэ санаам муунтуйан кимниин да алтыспакка сылдьыбытым. Галина Михайловна ыҥырыытын көрөммүн, манна кэлбитим. Баайар кэммэр кыһалҕабын умнарга дылы буолабын. Тугу эрэ сатаатахпына үөрүүгэ куустарабын, саҥаттан-саҥаны айыах-тутуох санаам киирэр. Биһиги манна уоскуйабыт, тарбахпыт былчыҥын сайыннарабыт. Хаһан эрэ, баайар киһи түөһэйбэт үһү диэни аахпытым. Мин билигин оннукка тиийэрим хайдах да сатаммат, уолбун көрсөн киһилии көмүөхпүн наада. Саамай сүрүнэ, биир аһыылаахтар бэйэ-бэйэбитин өйдөһөбүт, өйөһөбүт. Галина Михайловнаҕа кыһамньытын иһин хайдах махтаныахпын билбэппин.

***

Түмүккэ ансаамбыл кыттыылаахтара: «Сүтүкпүт ыарыыта баарбыт тухары сүтүө суоҕа. Билэбит, түмсүүбүт халтайга тэриллибэтэҕин, дьиҥнээх, туһалаах дьыаланы оҥорорун. Маннык түмсүбэтэхпит буоллар, хас биирдиибит бэйэтигэр бүгэн, чуумпутук уостуо этэ. Биһиги ырыабытынан, оҥорор дьыалабытынан уолаттарбыт, эрдэрбит сырдык ааттарын үйэтитэбит», – диэн бигэ санааларын эттилэр.

Антонина НЕУСТРОЕВА,

Хаартыскалар ааптар түһэриитигэр уонна Г. Карташова архыыбыттан