Уопсастыба

Епархия сэкирэтээрэ иеромонах Никандр (Горбатюк) Биибилийэ дириҥ муудараһын саҥа кинигэлэрэ күн сирин көрбүттэринэн бары мустубут дьону эҕэрдэлээтэ. Ытык Суруйуулары сахалыы тылбаастааһын Саха сиринээҕи Епархия үлэтин биир саамай чорботор хайысхата буоларын тоһоҕолоон бэлиэтээтэ.

– Арассыыйа үрдүнэн биир даҕаны Епархия биһиги курдук, сыл аайы саҥа кинигэлэр биһирэмнэрин тэрийбэт. Бу бүгүн туппут кинигэлэрбит – «Алта псалом» уонна «Экклесиаст, эбэтэр түмсүү үөрэтээччитин кинигэтэ» – Саха сиринээҕи Епархия тэриллибитэ 155 сылын чэрчитинэн таҕыстылар. Епархияны төрүттээбит Иннокентий Сибэтиитэл Таҥара тылын сахалыы саҥардарга үгүс сыратын уурбута, ол үлэни билиҥҥи көлүөнэ тылбаасчыттар дьоһуннук салҕыыллар, – диэтэ.

Биибилийэ тылбааһын саха ааҕааччылара хайдах ылыналларын бэрэбиэркэлииргэ өр сыллартан үлэлэһэр, биир көхтөөх апробатор Туйаара Алексеева саҥа кинигэлэри биһирэмниир үөрүүлээх күнүнэн эҕэрдэлээн туран, хомуска оонньоон дьүрүһүттэ.

Биибилийэ тылбааһын үнүстүүтүн үлэһитэ, өр сыллартан сахалыы бырайыак сүбэһитэ Алексей Сомов онлайн-киэбинэн холбонон, Биибилийэ муудараһын саҥа кинигэлэринэн эҕэрдэлээтэ. Аны даҕаны айымньылаах үлэни баҕарда.

Ытык Суруйууларга ураты суолтаны ылар кинигэлэри иккиэннэрин Саргылаана Леонтьева чахчы даҕаны кыайа-хото тутан тылбаастаабыт. 3000 сыл анараа өттүгэр Таҥараҕа үҥэргэ, Кинини айхаллыырга анаан суруллубут Саалтыыр кинигэтин сахалыы саҥардар үлэни кини саха норуодунай суруйааччыта Суорун Омоллоону кытары 2004 с. саҕалаан, 2009 с. түмүктээбитэ. Ол үлэ туспа кинигэнэн норуодунай бэйиэт Семен Руфов эрэдээксийэтинэн күн сирин көрбүтэ. Саалтыыр киһиэхэ суоһуур кутталлар тустарынан сэрэтэр уонна Таҥара аһыныгас санаатыгар эрэли-итэҕэли биллэрэр, киһи барахсан көмүскэллээх курдук сананарын күүһүрдэр. Алта псалом (3-с, 37-с, 62-с, 87-с, 102-с уонна 142-с псаломнар) Православнай сиэркэп сулууспатыгар күннэтэ (Сырдык Паасха сэттэ күнүттэн ураты) ааҕыллаллар. Олору саха ааҕааччыларыгар анаан, дьоҕус кинигэнэн туспа таһаарарга епископ Зосима өссө 2007 сыллаахха алгыһын биэрбит. Ол түмүгэр, бу Алта псалом салгыы чочуллан, сиэркэп сулууспатыгар ааҕылларга сөп түбэһиннэриллэн тахсыбыт. Дириҥ санааны үөскэтэр баай тыллаах-өстөөх, ис да хоһоонноро, тас да киэптэрэ тутуһуллан, сахалыы тыыннаммыт псаломнар уу сүүрүгүнүү хомоҕойдук ааҕыллаллар.

-- Таҥара, мин Таҥарам, Эйиэхэ дьулуһабын мин сарсыарда эрдэттэн: Эйиэхэ мин дууһам утаппыттыы талаһар. Бу иччитэх, суола-ииһэ суох кураайы сиргэ сылдьан, төһөлөөх мин сүрэҕим Эйиэхэ тардыһарай! Эн сүдү күүскүн, Эн кэрэмэн килбиэҥҥин көрөөрү, мин Эйиэхэ сибэтиэй сиргэ тиийэн кэлиэм этэ. Эн үтүө сыһыаныҥ бүтүн олохтооҕор күндү. Эйиэхэ мин этиэм уруй-айхал тылларын, – диэн Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх артыыската Елизавета Потапова 62-с псалому ааҕан иһитиннэрдэ.

Экклесиаст кинигэтэ эмиэ 3000 сыл анараа өттүгэр суруллубут, ааптара – Израиль ыраахтааҕыта Давид уола, Саалтыыр кинигэтин биир ааптара, тылбаасчыт этэринэн, Соломуон ыраахтааҕы бэйэтинэн да буолуон сөп эбит. Былыргы дьэбириэй тылыгар кинигэ аата «Кохелет», оттон гректии тылбааска «Экклесиастес», ол эбэтэр, туруору тылбаастаатахха, «Түмсүү киһитэ» диэн. Онон сылыктаатахха, түҥ былыр дьону мунньан олох муудараһыгар үөрэппит-такайбыт киһи быһыылаах. Биибилийэ тылбааһын үнүстүүтэ бу кинигэни тылбаастыырга 2023 с. эппитигэр, Саргылаана Леонтьева бастаан сөбүлэспэтэх. Тоҕо диэтэххэ, үлэтин саҕалыырыгар кини мантан быһа тардан, 95 сааһыгар диэри тыаҕа олорбут булчут таайыгар Мааркапка анаан тылбаастаабыт, аҕата балыыһаҕа сыттаҕына, эмиэ мантан быһа тардан аахпыт, инньэ гынан, бу кинигэни олус күндүтүк саныыр эбит.
– Кинигэ кээмэйинэн улахана суох, 12 бастаах. Биллэрин курдук, кыра кинигэни тылбаастыыр ордук уустук, киһи ханна да кыайан саспат, хас биирдии тыл, этии муннуга-ханныга барыта көстө сылдьар. Онуоха эбии хоһоонунан суруйуу буолан, араас тэҥнэбил, синоним, аллитерация, хатылааһын, күүһүрдэн этии, тыл оонньуута... олус элбэх буолан киэптэтиилээх. Киһи бастакы тылларыттан уустуктары көрсөр: «Суета сует, – сказал Экклезиаст. – Суета сует, все суета». Маны киһи «сүпсүк үөһэ сүпсүк» диэн өйдүөн сөп эрээри, дьиҥэр, бу этии ис хоһооно быдан дириҥ, хас эмит хос биэтэстээх, бу Орто дойдуга киһи барахсан олоҕо кылгаһын, кыл түгэнэ эрэ күлүмнээн ардыгар күдээринэ ааһарын, күн көрүнньүгүн сырсыы буоларын көрдөрөр. Ол иһин, хас сирэй ахсын хос быһаарыылары оҥордубут. Экклезиаст кинигэтин бастакы тылбааһын учуонай Егор Сидоров оҥорбута Быладыыка Зосима алгыһынан, Дьокуускайга 2008 с. тахсыбыта. Кинигэ омос ааҕыыга тугу барытын «көҥдөй сүпсүк» диир, наһаа санаа түһүүлээх курдук көһүннэр даҕаны, ис-иһигэр киирдэххэ, күннээҕи олох судургу үөрүүтүн, айымньылаах үлэни-хамнаһы, дьиэ кэргэн уонна дьон-сэргэ хардарыта сыһыанын күндүргэтэргэ, харыстыырга ыҥырар. Биһиги күн сиригэр олорор олохпут, чэгиэн-чэбдик турукпут, айар-тутар үлэбит барыта Айыы Таҥара биэрэр бэлэҕэ буоларын өйдөтөр, – диэтэ Саргылаана Леонтьева.
Биибилийэ муудараһын кинигэлэрин сахалыы саҥардыыны тэрийэргэ кыһамнылаах үлэлэрин иһин Быладыыка Ромаҥҥа, Биибилийэ тылбааһын үнүстүүтүн научнай үлэһиттэрэ Виталий Войновка, Алексей Сомовка, тыл учуонайа Николай Ефремовка, тылбааһы саха ааҕааччыта хайдах ылынарын бэрэбиэркэлииргэ көмөлөспүт дьоҥҥо махтанарын биллэрдэ.

– Таҥара биһиэхэ чугаһаабыт күннэринэн эһигини барыгытын эҕэрдэлиибин. Бу улуу кинигэни уу сахалыы тыыннаах, хомоҕой тыллаах-өстөөх Саргылаана Леонтьева тылбаастаабыт. Кини баар буолан, Таҥараҕа тиксэн, Таҥара тылын ис хоһоонугар киирэн эрдэхпит. Бу кинигэни ааҕан бараммын дьэ, улаханнык соһуйа сылдьабын, Таҥара, Үрдүкү Айыылар наһаа даҕаны дириҥ өйдөөх-санаалаах буолар эбиттэр! Мин тыйаатыр киһитэбин, 50 сыл устата тыйаатырга үлэлээтим. Билигин санаан көрдөхпүнэ, сыанаҕа наар Таҥара айымньыларын туруорар эбиппит, ол иһин, Ытык суруйуулар биһиэхэ олус чугас эбиттэр, – диэтэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуодунай артыыһа Анатолий Николаев, итиэннэ Экклесиаст кинигэтиттэн үһүс түһүмэҕи, «Туох барыта бэйэтэ туһунан кэмнээх» диэн кэрчиги, ааҕан иһитиннэрдэ.

– Бүгүн үөрүүлээх сабыытыйа буолла, бу икки кинигэ көрдөххө дьоҕус баҕайы эрээри, бэрт дириҥ ис хоһоонноохтор. «Алта псалом» сулууспаҕа туһаныллар кинигэ, оттон Экклесиаст кинигэтэ дириҥ, муударай этиилэр түмүлүбүт кинигэлэрэ. Маны мин тыл-өс эрэдээктэрин быһыытынан көрбүтүм-истибитим, бу бүгүн кинигэтин тутан олороммун, өссө төгүл олус сөхтүм-махтайдым: бу тыла-өһө үчүгэйин, хомоҕойун, тупсаҕайын, ис хоһооно дириҥин! Бастаан хайдах эрэ соһуйа ааҕаҕын эрээри, ис-иһигэр киирэн истэҕиҥ ахсын барыта олохтоох, киһи ис туругун бигэргэтэр, Таҥараҕа суолу арыйар этиилэр түмүллүбүттэрин өйдүүгүн. Бу кинигэни аҥардас итэҕэллээх эрэ дьон, Таҥара үлэһиттэрэ буолбакка, билим үлэһиттэрэ, бөлүһүөктэр эмиэ ааҕыахтарын наада. Биибилийэ тылбааһын үнүстүүтэ Саха сиринээҕи Епархияны кытары ыкса үлэлиир, тыл үөрэхтээхтэрин, суруйааччылары уонна суруналыыстары тардан, күүстээх тылбаасчыттар бөлөхтөрүн тэрийэн үлэлэтэр буолан, биһиги сахалар Биибилийэ тылбааһыгар үчүгэй түмүктэри ситистибит, элбэх кинигэни таһаартардыбыт. Ону иеромонах Никандр бэркэ бэлиэтээн эттэ, – диэтэ Гуманитарнай чинчийии үнүстүүтүн билимҥэ сүрүн үлэһитэ, тыл билимин дуоктара Николай Ефремов.

Биһирэм түмүгэр иеромонах Никандр саҥа кинигэлэр тахсыыларыгар үлэлээбит кэлэктиипкэ: тылбаасчыт Саргылаана Леонтьеваҕа, тыл-өс эрэдээктэрэ Николай Ефремовка, тылбааһы саха ааҕааччыта хайдах ылынарын бэрэбиэркэлээбит апробатордар Матрена Игнатьеваҕа, Туйаара Алексеваҕа, Варвара Аммосоваҕа Аккыырай Кырааматаларын туттарда.

Дьэ онон, самаан сайын салаллан, сир-дойду ситэн-силигилээн турдаҕына, Үөһээҥҥи Үрдүк Айыылар сиргэ саамай чугаһаан турар кэмнэригэр уонна Саха бэчээтин күнүнэн Ытык суруйуу икки кинигэтэ күн сирин көрдө!

«Экклесиаст, эбэтэр түмсүү үөрэтээччитин кинигэтэ» маннык тылларынан түмүктэнэр: «Таҥараттан толун, Кини ыйаахтарын тутус. Киһиэхэ тыын суолталаах бүтүннүүтэ манна түмүллэн сылдьар. Таҥара бары кистэлэҥи – үчүгэйи да, куһаҕаны да – дьон тугу оҥорбутун барытын дьүүлгэ тардыаҕа».

Хаартыскалар: Саха сиринээҕи Епархия пресс-сулууспатын, Мария Николаева, Тайаана Никифорова түһэриилэрэ.