Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -14 oC

Сэтинньи 30 күнүгэр Ил Түмэн уочараттаах 41-с пленарнай мунньаҕа буолла. Бэбиэскэнэн 51  боппуруос көрүлүннэ. Сүрүн боппуруоһунан эһиилги сыллаах бүддьүөтү бигэргэттилэр, нолуокка уларытыылары киллэрдилэр, маны тэҥэ Саха Сирин 12 нэһилиэгэр «Чөл олох территорията» статуһу маҥнайгы ааҕыыга киллэрдилэр. 

Сэтинньи 30 күнүгэр Ил Түмэн уочараттаах 41-с пленарнай мунньаҕа буолла. Бэбиэскэнэн 51  боппуруос көрүлүннэ. Сүрүн боппуруоһунан эһиилги сыллаах бүддьүөтү бигэргэттилэр, нолуокка уларытыылары киллэрдилэр, маны тэҥэ Саха Сирин 12 нэһилиэгэр «Чөл олох территорията» статуһу маҥнайгы ааҕыыга киллэрдилэр. 

Пленарнай мунньахха Ил Дархан Айсен Николаев, СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Андрей Тарасенко, миниистирдэр уонна норуот дьокутааттара кыттыыны ыллылар. Былааннаммыт бэбиэскэнэн икки күҥҥэ көрүллүөхтээх 51 боппуруос, мунньах күн бастакы аҥаарынан түмүктэннэ.

Бүддьүөт бигэргэннэ

 2023 сыл уонна былааннанар 2024 уонна 2025 сылларга өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай бүддьүөтүн сокуонун барыла бигэргэннэ. Судаарыстыбаннай бүддьүөт дохуоттаах чааһа, уларытыылары учуоттаан туран, 272,9 млрд солк. тэҥнэстэ.

KVA 9287

Ил Дархан Айсен Николаев норуот дьокутааттарын бүддьүөтү бэлэмнээһиҥҥэ уонна бигэргэтиигэ ыыппыт үлэлэрин иһин махтанна. Ол курдук, көрүллүү кэмигэр 600-тэн тахса араас уларытыылар киирэн, дьон санаата учуоттанан, көдьүүстээх, социальнай хайысхалаах, тыа хаһаайыстыбатын салаатын хаһааҥҥытааҕар да өйүүр үптээх бүддьүөт ылыллыбытын бэлиэтээтэ.

Глава Якутии

«Буола турар, үүстук кэмҥэ, олус үчүгэй балаансалаах бүддьүөт оҥоһулунна. Аныгыс сылтан элбэх социальнай ыстатыйалар киириэхтэрэ, бу салааҕа үлэ салҕаныа. 2023 сылга тыа хаһаайыстыбатыгар үбүлээһин үрдүүрүгэр быһаарыы ылылынна. Бу тыын суолталаах эйгэбит сайдарыгар төһүү күүс буолуо диэн эрэнэбин», – диэтэ Айсен Николаев. Маны тэҥэ, Инвестиционнай бырагыраамаҕа Сахабыт Сирин инникитигэр улахан суолталаах эбийиэктэр киирбиттэрин эттэ, ол иһигэр онкологическай киин.  Федеральнай бүддьүөккэ таһаарыылаахтык үлэлээбит Госдумаҕа баар дьокутааттарбытыгар махтанна, ордук, чуолаан, Галина Данчикованы бэлиэтээтэ. Ил Дархан иһитиннэрбитинэн, өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүгэр киирэр дотация кээмэйэ ааспыт сыл таһымыгар хаалла, манна ахтан аастахха, маҥнайгы көрүүгэ аччыыр кутталлаах этэ. Бу ситиһии Сахабыт Сирин салалтатын уонна Госдума дьокутааттарын үлэлэрин түмүгэ буолара саарбахтаммат.

Галина Данчикова

Түмүгэр Айсен Николаев эһиил, 2023 сылга бүддьүөт дохуоттаах чааһыгар үлэ күүһүрүөхтээҕин бэлиэтээтэ. Бырабыыталыстыбаны уонна эрэгийиэн парламена туруорбут сыалларын быһаарылларыгар бары күүстэрин-уохтарын ууралларыгар ыҥырда.

Сыыппаралар, чахчылар

 

2023 сылга өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай бүддьүөтүн дохуоттаах чааһа, иккис ааҕыыга көннөрүүлэри учуоттаан туран, 272,9 млрд. солк. тэҥнэспит. Бүддьүөт  15,3 млрд. солк. улааппыт. Улаатыы суота – нолуоктан уонна нолуога суох дохуоттан, федеральнай бүддьүөттэн төннөрүллүбэт үбүлээһин уларыйыыларыттан, маны тэҥэ, судаарыстыбаннай тэрилтэлэртэн киирэр. Нолуоктан уонна нолуога суох дохуот 13,6 млрд солк. улаатан, 161,6 млрд солк. тэҥнэспит. Ол иһигэр сүрүн нолуоктан киирэр дохуот: тэрилтэлэр барыыстарыттан (61,8 млрд. солк.), биирдиилээн сирэйдэр дохуоттарын нолуогуттан (35 млрд солк), сиртэн хостонор туһалаах баайы хостооһун нолуогуттан (23,8 млрд солк.), тэрилтэлэр бас билиилэрин нолуогуттан (15,9 млрд солк.).  Нолуога суох дохуот, буоларын курдук, Саха Сирин бас билиитигэр баар акциялар дивиденнарыттан ааҕыллан тахсар. 2023 сыл барыллаан көрүүтүнэн, дивиденнартан киирэр дохуот 9,1 млрд. солк. тэҥнэһиэхтээх.  Төннөрүллүбэт үбүлээһин 2023 сылга 1,7 млрд. солк. улааппыт уонна 111,2 млрд. солк. тэҥнэспит.

Заглавное фото

Өрөспүүбүлүкэбит бүддьүөтэ социальнай хайысхатын ыһыктыбат. Судаарыстыбаннай бүддьүөт 50,1%, ол эбэтэр 141,7 млрд. солк. гражданнары өйөөһүҥҥэ, социальнай суолталаах өҥөлөрү оҥорууга туһуланар. Ол эбэтэр, социальнай бэлиитикэҕэ, үөрэҕириигэ, доруобуйа харыстабылыгар, култуураҕа, спортка уонна СМИ.

Тыа хаһаайыстыбатын салаатын өйүүргэ 2023 сылга 14,2 млрд. солк. көрүллүбүт, ол иһигэр 0,7 млрд. солк. федеральнай бүддьүөттэн. Бу хаһан даҕаны көрүллүбэтэх үгүөрү үп буолар.  2023 сылга өрөспүүбүлүкэ Инвестиционнай бырагыраамата (суол-иис пуондатын учуоттаабакка туран) 4 млрд. солк. улаатан, 39,4 млрд. солк. тэҥнэспит.  Эрэгийиэҥҥэ ыытыллар национальнай бырайыактар чэрчилэринэн ыытыллар үлэлэргэ судаарыстабаннай бүддьүөккэ 2023 сылга 35,9 млрд солк. көрүлүннэ.

Оҕо босуобуйатын кээмэйэ

Пленарнай мунньахха Сахабыт Сирин оҕолордоох дьиэ кэргэттэрин долгутар, оҕо босуобуйатын сокуона бигэргэннэ. Сокуон федеральнай сокуоҥҥа олоҕуран, дойду Бэрэсидьиэнин дьаһалынан ылылынна.  СӨ Үлэҕэ уонна социальнай сайдыыга миниистирэ Елена Волкова Аартыка эргимтэтигэр уонна онно киирсибэт улуустарга төлөбүр туһунан иһитиннэрдэ. Эһиилгиттэн, тохсунньу 1 күнүттэн социальнай өйөбүлгэ наадыйар оҕо күүтэр уонна 17 саастарын туола илик оҕолоох дьиэ кэргэттэргэ төлөбүр быһыллыбыт (ирдэбилинэн дойду гражданнара буолуохтаахтар уонна Саха Сиригэр олоруохтаахтар). Даҕатан эттэххэ, саҥа социальнай өйөбүл билигин үлэлиир дьаһаллары барытын бииргэ түмэр.  Саҥа төлөбүр оҕо күүтэр дьахтарга төлөнөр, өскөтүн кини оҕо күүтэрэ алтыс нэдиэлэтин ааспыт, тустаах учуокка эрдэ турбут буоллаҕына. Маны тэҥэ, төлөбүр 17 сааһын туола илик оҕо биир төрөппүтүгэр, опекунугар, эбэтэр попечитэлигэр ананар.

KVA 9423

Төлөбүр бэриллэригэр дьиэ кэргэн дохуотун, бас билиитин, үлэлиир кыаҕын көрөн, биир кэлим сыанабыл оҥоһуллар. Дьиэ кэргэн орто дохуотуттан көрөн, босуобуйа кээмэйэ олохтонор — үлэлиир нэһилиэнньэ олоруу алын кээмэйин 50, 75 эбэтэр 100%. Елена Волкова иһитиннэрбитинэн, Аартыка оройуонугар оҕо күүтэр дьахтар босуобуйата муҥутуур кээмэйэ -  27682 солк, атын сирдэргэ — 23187 солк. 17 сааһын туола илик оҕоҕо төлөбүр эмиэ бу бырыһыаннарынан олохтонор, ол эрэн оҕо олоруутун алын кээмэйиттэн суоттанар.

KVA 9282

Муҥутуур төлөбүр Аартыка улуустарыгар -  26829 солк., оттон бу эргимтэҕэ киирсибэттэргэ — 22472 солк. Дьиэ кэргэҥҥэ элбэх оҕо баар буоллаҕына, босуобуйа хас биирдии оҕоҕо ананар. Биир кэлим босуобуйа -  “Биир түннүк”  - быһыытынан ананар, ол эбэтэр биир сайабылыанньа ирдэнэр. Сайабылыанньаны «Госуслуги» портал, эбэтэр Элбэх функциялаах киин, маны тэҥэ Пенсионнай пуонда нөҥүө биэриэххэ сөп. Уопсайа 2023 сылга бу сыалга 9,8 млрд. солк. көрүллүбүт, ол иһигэр өрөспүүбүлүкэ бүдьүөтүттэн 585 мөл. солк.

KVA 9745

Нолуокка чэпчэтии

Пленарнай мунньахха норуот дьокутааттара СӨ нолуок бэлиитикэтигэр уларыйыылары бигэргэттилэр. Сокуон барыла Ил Дархан көҕүлээһининэн маҥнайгы ааҕыыга киирдэ.  Докумуоҥҥа олоҕуран, анал байыаннай дьайыы кыттыылаахтарын тырааныспар нолуогуттан босхолуурга эттилэр, маны тэҥэ, нолуок ыстаапкаларын чэпчэтиллибит систиэмэнэн оҥоһуллуоҕа. Бу эрэгийиэн быстах хомуурга ыҥырыллыбыттарга эбии өйөбүл көмө буолуоҕа. Маннык өйөбүл элбэх оҕолоох дьиэ кэргэттэргэ эмиэ баар, кинилэр 2021 сылтан биир тырааныспарка нолуок төлөбүрүтттэн босхоломмуттара.

Ил Түмэн Бүддьүөккэ, үпкэ, нолуок уонна сыана политикатыгар, бас билии уонна приватизация боппуруостарыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Юрий Николаев иһитиннэрбитинэн, сокуон барылыгар парламент судаарыстыбаннай-быраап салалтатын, СӨ Борокуратууратын, РФ Юстиция Министиэристибэтин Саха Сиринээҕи салалтатын, Ааҕар-суоттуур палаата сөбүлэҥ түмүктэрэ бааллар, онон сокуону иккис ааҕыыга ылыныахтаах. Дьокутааттар сокуон барылын иккис уонна түмүктүүр ааҕыыга ылыннылар.

Манна даҕатан эттэххэ, алтыс  ыҥырыылаах Ил Түмэн дьокутааттара пленарнай мунньахха бу бүтэһик бүддьүөтү көрүүлэрэ буолар. Эһиил Сахабыт Сирин олохтоохторо норуот дьокутааттарын талыахтара. Былаан быһыытынан, 2023 сылга алтыс ыҥырыылаах састаабынан, сааскы сессияҕа 3 пленарнай мунньах, биир аһаҕас истии, 13 бырабыыталыстыба чааһа, 9 төгүрүк остуол, 4 парламент истиитэ былааннанар.  

  • 2
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением