Баартыйаларга

Сийиэс үбүлүөйдээх тэрээһинэ ахсынньы 4 күнүгэр буолла. Саха сириттэн Ил Дархан Айсен Николаев салайааччылаах дэлэгээссийэҕэ киирсэн бара сырыттылар: “Биир ньыгыл Арассыыйа” эрэгийиэннээҕи быыбардыыр хамыыһыйатын салайааччыта Владимир Аммосов, СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Дмитрий Бердников, Ил Түмэн вице-спикерэ, фракция салайааччыта Антонина Григорьева, “Биир ньыгыл Арассыыйа” эрэгийиэннээҕи уопсастыбаннай приемнайын салайааччыта, норуодунай дьокутаат Елена Голомарева, СӨ Баһалыгын уонна Бырабыыталыстыбатын иһинэн олохтоох бэйэни салайыныы департаменын салайааччыта Иван Попов, «РИК» АО  генеральнай дириэктэрэ Петр Алексеев, куорат Дууматын бэрэссэдээтэлэ Альберт Семенов,  харах балыыһатын кылаабынай бырааһа Иван Луцкан, Ньурба улууһун Үөдэй нэһилиэгин баһылыга Мария Николаева, Аҕалар лигаларын толорооччу дириэктэрэ Петр Черкашин, Өлөөн улууһун баһылыга Лена Иванова.

Вице-спикер Антонина Григорьева: “Бу 20 сыл дойдуга уустук кэмнэр этилэр. Ол эрээри былаас баартыйата бигэтик уонна эрэллээхтик хаардыылаан, бэйэтин суолтатын, кыаҕын, сөптөөх бэлиитикэни ыытарын көрдөрдө”, -- диэн бэлиэтиир.

Бу сийиэскэ 85 эрэгийиэн дэлэгээтэ мустан, баартыйа чугастааҕы былааннарын торумнастылар. Бэрэссэдээтэл Дмитрий Медведев 5 сылга ыытыллыбыт үлэни отчуоттаата. Ол курдук, баартыйа туруорсуутунан уонна өйөбүлүнэн туох ситиһиллибит эбитий?

--Ийэ хапытаалын болдьоҕо уһаабыт;

-- 7 сааһыгар диэри оҕолоох төрөппүккэ больничнай лииһин толору төлүүр буолбуттар;

--Уустук балаһыанньаҕа түбэспит хат дьахталлар босуобуйалара улааппыт;

--8-16 саастаах оҕолоох, аҥаардас төрөппүттээх дьиэ кэргэҥҥэ көмө төлөбүр көрүллүбүт;

--Үлэтэ суох киһи оҕото балтараа сааһын туолуор диэри ылар ыйдааҕы босуобуйата икки бүк үрдээбит;

-- Декретнэй уоппуска кэмигэр үлэтэ суох хаалбыт дьахталларга босуобуйалара эбиллибит;

-- 2016 сылтан Арассыыйа оскуолалара барыта холбоон 9 тыһыынчаттан тахса оптуобуһунан хааччыллыбыттар;

-- Алын сүһүөх кылаас үөрэнээччилэрэ итии аһылыгы аһыыр буоллулар;

-- 2020 сылтан кылаас салайааччыларыгар ый аайы эбии 5 тыһ. солк. көрүллэр буолбута. Саха сиригэр өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн эбэннэр, ити сууманы 10 тыһ. солк. тиэрдибиттэрэ.

--Суут приставтара дьон төлөөбөтөх иэһин социальнай төлөбүрдэриттэн туталлара сокуонунан бобулунна;

-- Сааһын тухары тыа сиригэр үлэлээн баран, кэлин куоракка көһөн кэлэн баран, биэнсийэҕэ тахсар киһиэхэ 25% бырыһыан “сельскэйэ” ааҕыллар кыахтанна;

--Опекуннар биэнсийэлэрэ индексацияланар буолла;

-- Баартыйа “ПолитСтартап” диэн каадыры бэлэмниир бырайыагар кыттыбыт дьонтон 3,5 тыһыынча киһитэ араас таһымҥа дьокутаатынан талыллыбыттар;

--2016 сылтан “Саҥа оскуола” национальнай бырайыак чэрчитинэн уопсайа 270 тыһ . миэстэлээх 370 оскуола тутулунна. 2024 сыл бүтүөр диэри өссө 1300 оскуола үлэҕэ киирэрэ былааннанар;

-- 60 тыһыынча уопсай дьиэ тиэргэнэ уонна 20 000 уопсастыбаннай сир тупсаҕайдык оҥоһулунна;

--2017-2021 сс. “Биир ньыгыл Арассыыйа” приемнайдара 6 мөлүйүөнтэн тахса сайабылыанньаны көрбүттэр;

--Ырысыаба суох бэриллэр эмтэри онлайн атыылаһан ылан, дьиэҕэ аҕалтарыахха сөп;

--Тэйиччиттэн олорон үлэлиир дьон бырааптарын чопчулаан биэрдилэр;

--Пандемия кэмигэр сөптөөх быһаарыыны ылынаннар, экэнэмиичэскэй кириисискэ киирбэтибит.

Отчуоттан аахтахха, кырдьык, “Биир ньыгыл Арассыыйа” дьон олоҕун уйгута тупсарын туһугар үлэ бөҕөтүн ыыппыт эбит. Дмитрий Анатольевиһы бэрэссэдээтэлинэн, Андрей Турчагы баартыйа генеральнай сэкирэтээринэн иккис болдьохторугар хааллардылар. Үөрүүлээҕэ диэн, бу генеральнай сэбиэт сүрүн састаабыгар Өлөөн улуһун баһылыга Лена Степанова киирдэ.

         “Сийиэс кэмигэр ааспыт күһүҥҥү быыбардары ырыттылар. Владимир Путин уустук усулуобуйаҕа “Биир ньыгыл Арассыыйа” эрэллээхтик кыайбытын, лиидэр буоларын өссө төгүл дакаастаабытын бэлиэтээтэ. Кини Госдума ахсыс ыҥырыылаах мунньаҕар фракция састааба уларыйбытын, саҥа дьонунан хаҥаабытын улахан кыайыынан аахта. “Ол аата баартыйа көдьүүстээҕин уонна бигэтик сайдар кэскиллээҕин туоһута”, -- диэтэ. Быйылгы быыбар хампаанньата хаһааҥҥытааҕар да уратытык барбытын, быыбардааччылары сонун ньыманан көҕүлээһин ыытыллыбытын, саҥа бырагыраамалаах тахсыбыттара сэҥээриини ылбытын, онуоха дьон-сэргэ этиитэ учуоттаммытын тоһоҕолоон эттэ. Биһиги эмиэ эрдэттэн нэһилиэнньэттэн этиилэри хомуйбуппут, санааларын истибиппит. Онон салайтаран, бэйэбит эрэгийиэннээҕи бырагыраамабытын суруйан ыыппыппыт. Онон “Биир ньыгыл Арассыыйа” бырагыраамата, чахчы, норуодунай диэн ааттанара оруннаах. Билиҥҥи сорукпут диэн – туруоруллубут соруктары ситиһии, ол туһугар күүскэ үлэлиэх тустаахпыт”, -- диэн фракция салайааччыта Антонина Григорьева кэпсиир.

   Владимир Путин “ньыгыллар” бастакынан “Бары бииргэ” диэн хамсааһыны өйөөбүттэринэн киэн туттарын биллэрдэ: “Пандемия саҕаланаатын кытта, баартыйабыт чилиэннэрэ бу хамсааһыҥҥа кыттыһан, волонтер быһыытынан коронавируһу утары охсуһар эмчиттэргэ, хааччахтааһынынан дьиэҕэ хаайтарбыт кырдьаҕастарга көмөлөспүттэрэ -- ыарахан түгэҥҥэ бары түмсүүлээхпитин көрдөрдө”.

  “Баартыйабыт болҕомтотун киинигэр өрүү киһи турар: кини кыһалҕалара, олоҕо-дьаһаҕа, туох кинини долгутара, сэҥээрдэрэ. Ол иһин бу баартыйаҕа үлэлэһии – норуокка сулууспалааһын, дьон-сэргэ интэриэһин көмүскээһин”, -- диэн быһаарар  парламентарий.

 Антонина Григорьева “норуодунай” диэн сүрэхтэммит бырагыраама сорох садаачаларын номнуо олоххо киллэрэн эрэллэрин эттэ. Ону, бастатан туран, саҥа ылыллыбыт үс сыллаах федеральнай бүддьүөт сокуона туоһулуур. Сүрүн тосхолунан буолбут хайысхаларынан элбэх үп көрүлүннэ. Холобур, хамнас уонна тииһинэн олоруу алын кээмэйдэрин үрдэтиигэ.

“Быыбар кэмигэр ылыныллыбыт эбэһээтэлистибэлэри туолуутун хонтуруоллуохпут. Ол курдук, аҕам саастаахтарга эбии төлөбүрдэри, биэнсийэни индексациялааһыны, байыаннай сулууспалаахтар уонна бэрээдэги араҥаччылааччылар хамнастарын үрдэтиини, ыччаты үлэнэн хааччыйыыны, хаарбах дьиэттэн көһөрүүнү, мэдиссиини эйгэтин сайыннарыыны, оскуолалары өрөмүөннээһини уонна тутууну. Дойду Баһылыга биир ситиһиинэн дуоһуйан хаалбакка, саҥаттан саҥа кирбиилэри ыла турарга туһаайда. Оннук тэтимнээхтик үлэлээтэхпитинэ эрэ “Биир ньыгыл Арассыыйа” бырагыраамата барыта олоххо киирэр кыахтаах. Дьон эрэлин түһэн биэрбэт гына тэриниэхтээхпит, үлэлиэхтээхпит, дьаһаныахтаахпыт”, -- диир Антонина Афанасьевна.

Түмүгэр вице-спикер “Биир ньыгыл Арассыыйа” баартыйа парламеҥҥа баһылыыр оруолу ылан, бэйэтин тула өрөспүүбүлүкэни сайыннарар санаалаах дьону түмэн, биир санаанан үлэлиир көдьүүстээҕин эттэ.  “Оччоҕо хаачыстыбалаах сокуоннары ылыныахпыт”, -- диэтэ.