Ил Түмэҥҥэ

Мунньахха «АЛРОСА» АХ экологияҕа киинин салайааччыта уонна  Хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттары кытары үлэҕэ, экология боппуруостарыгар кылаабынай инженерин солбуйааччы Полина Анисимова,  СӨ экологияҕа, айылҕаны туһаныыга уонна  ойуур хаһаайыстыбатыгар миниистирин солбуйааччы  Эдуард Пихтин уонна Росприроднадзор Саха сиринээҕи управлениетын  салайааччы Виктор Семенов ити боппуруоска иһитиннэриилэри оҥордулар. Итини тэҥэ ВКС кэмпириэнсийэ көмөтүнэн   ситэриилээх былаас уорганнарын, уопсастыбаннай түмсүүлэр, Ньурба улууһун дьаһалтатын бэрэстэбиитэллэрэ кытыннылар.

«АЛРОСА» АХ экологияҕа киинин салайааччыта  Полина Анисимова иһитиннэрбитинэн,  СӨ Ыксаллаах быһыыга-майгыга министиэристибэтиттэн  күүстээх тыал түһэрин истээт, муус устар 8 күнүгэр  Удачнайдааҕы хайа-байытар кэмбинээти уонна Далдын өрүһү туоруур  технологическай сыаллаах  ситими  хампаанньа тустаах үлэһиттэрэ анаан-минээн көрбүттэр. Технологическай ситиминэн   шахтаҕа аналлаах минераллаах уу  Левобережнай уонна Аллараа Кембрийскэй учаастактарга хачайданар.  Ол курдук, тастан көрүүгэ-истиигэ кытылга  тимир конструкция  алдьаммыта биллибит. Итинтэн сылтаан  хампаанньа   минераллаах ууну биэриини тохтотон,  өрөмүөннүүр үлэҕэ көннөрү ууну туһаммыт. Муус устар 10 күнүгэр күүстээх тыалтан  сыбаайалар  түөрэккэй туруктананнар тимир тутуу бигэ туругун сүтэрбит.  Салгыы хампаанньа үлэһиттэрэ  Далдын өрүс үс  учаастагыттан уу анаалыһын ылбыттар.  Дакылаатчыт этэринэн, анаалыс  минераллаах шахта-урууда ууга суоҕун туһунан түмүгү биэрбит.  «Өскөтүн Далдын өрүскэ  шахта-урууда уута киирбитэ буоллар,  кини химическэй састаабыттан сылтаан ууга ол биллиэхтээх этэ», – диэн Полина Анисимова эттэ.

  СӨ экологияҕа, айылҕаны туһаныыга уонна  ойуур хаһаайыстыбатыгар миниистирин солбуйааччы  Эдуард Пихтин  тустаах министиэристибэҕэ социальнай ситиминэн   Удачнайдааҕы хайа-байытар кэмбинээт Левобережнай уонна Аллараа Кембрийскэй учаастактарыгар  Далдын үрэххэ  ситим алдьанан минераллаах ууну хачайдааһын тохтотуллубутун туһунан иһитиннэрии киирбитин туһунан эттэ.

Мииринэйдээҕи судаарыстыбаннай экологическай надзорнай кэмитиэт    Удачнайдааҕы хайа-байытар кэмбинээт эбийиэктэрин сэргэ Далдын өрүс   учаастактарын көрбүт-истибит. Кэмитиэт  административнай бэрэбиэркэни ыытарга быһаарыы ылыммыт. Салгыы муус устар 12 күнүгэр  СӨ Экологияҕа министиэристибэтэ  ВКС эрэсииминэн ити боппуруоска мунньах ыыппыт.  Мунньах түмүгүнэн «АЛРОСА» АХ  бары ирдэбили тутуһан, Далдын үрэҕи туоруур анал ситими  чөлүгэр түһэрэригэр эрэкэмэндээссийэ оҥоһуллубут. Кинилэр анаалыстарын түмүгүнэн ситим алдьаммыт учаастагар  бромидион, стронций  уонна  сибиниэс  концентрациялара үрдүктэрэ быһаарыллыбыт.  

Росприроднадзор Саха сиринээҕи управлениетын  салайааччы Виктор Семенов  иһитиннэрбитинэн,  муус устар 17 күнүттэн  хампаанньаҕа тахсыбыт тэхэниичэскэй быһылааны чинчийии барар  турар эбит.  Итини тэҥэ,  Саха сиринээҕи  айылҕа харыстабылын борокуратууратын ирдэбилинэн  муус устар 27  күнүттэн ыам ыйын 14 күнүгэр диэри  алмааһы хостуур хампаанньа айылҕаны харыстыырга аналлаах сокуону төһө тутуһарыгар бэрэбиэркэ ыытыллар.

Өрөспүүбүлүкэтээҕи иһитиннэрэр-анаалыстыыр экологическай киин  салайааччыта Лена Волкова: «Ситим алдьаммыт учаастагар стронций, бромидион таһыма үрдээбитин быһаардыбыт.  Далдын өрүс сибиниэһинэн  лаппа киртийбитэ билиннэ. Ол курдук, сибиниэс ороһуолга баара элбэҕи туоһулуур», -- диэн Далдын өрүһү чинчийии туһунан иһитиннэрдэ.

Норуот дьокутааттара Юрий Николаев  уонна  Владимир Прокопьев минераллаах ууну хачайтыыр ситим  кутталлаах эбийиэктэр испииһэктэригэр киирбэттэригэр тохтоотулар уонна ити боппуруоһу Ростехнадзор бэрэстэбиитэлэриттэн ыйыттылар. Онуоха  тустаах тэрилтэ уонна  «АЛРОСА» АХ  бэрэстэбиитэллэрэ  ситим кутталлаах эбийиэктэр ахсааннарыгар чуолкай киирбэтин туһунан эттилэр.

Өлүөнэ тардыытынааҕы уу управлениетын салайааччы Петр Аргунов  учаастакка ыксаллаах быһыы-майгы үөскээбитин суһаллык иһитиннэрбэтэхтэрин кириитикэлээтэ уонна халаан уута тахсыан иннинэ  өрөмүөнү түргэнник бүтэрэллэригэр модьуйда.

Ньурба улууһун баһылыга Алексей Иннокентьев  эмиэ ыксаллаах быһыы-майгы тахсыбытын туһунан түргэнник  былаас уорганнарыгар  иһитиннэрбэтэхтэрин өссө төгүл санатан туран, уу анаалыһа нуормаҕа эппиэттээбэтинэн сибээстээн,   «АЛРОСА» хампаанньаҕа Марха өрүс тардыытыгар олорор нэһилиэнньэлээх пууннары  ыраас уунан хааччыйалларыгар этии киллэрдэ.

Ньурба улууһун уопсастыбанньыга Надежда Филиппова Удачнайдааҕы хайа-байытар кэмбинээт үлэтин билсэ бара сылдьыбытын туһунан иһитиннэриитигэр, хвостохранилищеттан туһаныллыбыт уу  халыйан тахсыан сөбүн быһаарбыттарын уонна  хампаанньа бэрэстэбиитэллэрэ  экология боппуруостарыгар  аһаҕас буолбатахтарын туһунан санаатан эттэ.

Биллэр-көстөр уопсастыбанньык Александр Жураковскай  2018 сыллааҕы түгэн хатыламмытын туһунан этэн туран, хампаанньаны кириитикэлээтэ. Ол кэмҥэ аһара күүскэ ардаабытын түмүгэр,  уу Иирэлээхтээҕи 4 даамбаны тоҕу анньанан ааспытын санатта. 

Кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Владимир Прокопьев мунньаҕы түмүктүүрүгэр,   көрөр-истэр, бэрэбиэркэлиир уорганнар  өссө төгүл барытын быһаарбыттарын кэнниттэн бу боппуруоска аналлаах мунньах буолуохтааҕын туһунан эттэ. Итини тэҥэ, бэрэбиэркэлиир уорганнар тустаах үлэлэрин толорууларыгар сыарҕалара бытаанын туһунан  ыйда. «АЛРОСА» хампаанньаҕа тахсыбыт саахалы туоратыыга кэккэ эрэкэмэндээссийэлэр этилиннилэр. Бэс ыйын 1 күнүгэр диэри   хампаанньа Ил Түмэҥҥэ   үлэлиир сиригэр-уотугар экологическай турук хайдаҕын-тугун туһунан  толору хабааннаах  иһитиннэриини киллэрэригэр сорудахтаатылар.