Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -12 oC

Балаҕан ыйын 29 күнүгэр Саха өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннай мунньаҕар (Ил Түмэн) пандемия олохтообут бэрээдэгинэн видео-кэмпириэнсийэ ньыматынан Хотугу сири сайыннарыыга туһуламмыт II форум иһинэн “Аартыканы уонна Хотугу сири сайыннарыыга уонна тосхоллоох олоҕу хааччыйарга туһуламмыт нормативнай-правовой аспектар” диэн парламент сиэссийэтэ буолла.

Балаҕан ыйын 29 күнүгэр Саха өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннай мунньаҕар (Ил Түмэн) пандемия олохтообут бэрээдэгинэн видео-кэмпириэнсийэ ньыматынан Хотугу сири сайыннарыыга туһуламмыт II форум иһинэн “Аартыканы уонна Хотугу сири сайыннарыыга уонна тосхоллоох олоҕу хааччыйарга туһуламмыт нормативнай-правовой аспектар” диэн парламент сиэссийэтэ буолла.

Видео-кэмпириэнсийэни Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ Петр Гоголев салайан ыытта. Госдума дьокутааттара, Федерация Сэбиэтин чилиэннэрэ, тас дойду парламентарийдара – Аартыка эрэгийиэнин парламентарийдарын бастайааннай хамыыһыйатын чилиэннэрэ, эрэгийиэннэр судаарыстыбаннай мунньахтарын салайааччылара, экспертэр кытыннылар. Арассыыйаттан, Норвегияттан, Исландияттан, Финляндияттан кыттарга уопсайа 100 сайаапка киирбит.

Сиэссийэ кэмигэр уопсайа 20 дакылаат оҥоһулунна. Хоту уонна Аартыка сирин-уотун сайыннарыы, чуолаан РФ сокуонун сүнньүнэн ыыттылар үлэлэр, суол-иис туругун, мэдиссиинэ үлэтин, экология, дьон олоҕун таһымын боппуруостарын тула кэпсэтии ыытылынна.

Спикер Петр Гоголев киирии тылыгар парламент сиэссийэтэ Хотугу Форум норуоттар икки ардыларынааҕы тэрилтэ өйөбүлүнэн Хотугу сири сайыннарыыга туһуламмыт II форум иһинэн бастакынан ыытылларын бэлиэтээтэ, кыттааччыларга махтанна.

Ол курдук киэҥ ыҥырыылаах тэрээһиҥҥэ кэпсэтии дириҥ ис хоһоонноох буолла. Парламентарийдар эрэгийиэннээҕи уопуттарын кытары атастастылар, Аартыка уонна Хотугу сир сайдыытын тосхолун дьүүллэстилэр, баар кыһалҕалары бэлиэтээтилэр. Түмүгэр резолюция ылынан, салгыы бу боппуруостарынан үлэлэһэргэ соруктаннылар. Ол курдук кыттааччылар  көтөхпүт боппуруостарыгар тохтуоххайыҥ.

Сивертсен Эйрик, Аартыка эрэгийиэннэрин парламентарийдарын бастайааннай кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ, Норвегия парламена:

i 2-

-- Аартыка уонна Хотугу сирдэр сайдыыларыгар бары биир сомоҕо буолан үлэлэһиэхтээхпит. Бу аан дойдуга стратегическай суолталаах территория сайдыытыгар анаан үс түгэҥҥэ тохтуом этэ. Уопсайа 8 аартыка судаарыстыбата баар. Хоту сиргэ дьон олоҕо уустугун, ол эбэтэр үөрэхтээһин, эминэн-томунан хааччыллыы мөлтөҕүн, олохтоохтор дохуоттара кыратын бары бэркэ диэн билэбит. Ол туһунан биһиги кэмпириэнсийэлэрбитигэр үгүстүк этиллибитэ. Иккиһинэн, бэлиэтиэм этэ, Аартыка экэниэмикэ өттүнэн сайдарын туһугар бу сир инфраструктуратыгар инвестиция көрүллүүтэ булгуччулаах. Санаан көрүҥ, Аартыка сирин анныгар улахан да кыах кистэнэ сытар. Ол олоххо киирэрин туһугар инвестиция наада. Үһүс түгэн киһини дьиксиннэрэр. Килиимэт уларыйыытын кыһалҕата. Сир-дойду ириитин бырассыаһа бара турар. Ол киһи аймахха дьайыыта охсуулаах буолуоҕа. Бастатан туран, Аартыка уонна Хотугу сир дьоно онтон эмсэҕэлиэхтэрэ. Ол иһин эһиил биһиги бу боппуруоһу күүскэ ылсаммыт, Парижтааҕы сөбүлэһиигэ олоҕуран улахан дьүүллэһиини таһаарыахпыт. Бииргэ үлэлэһэргэ ыҥырабын, ону сэргэ наука өттүнэн эмиэ.

Акимов

Александр Акимов, Федерация Сэбиэтин федеративнай тутулга, эрэгийиэннэр бэлиитикэлэригэр, олохтоох салайыныы уонна Хотугу дьыалаларга кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы:

--РФ Аартыкатын түөлбэтин сайыннарыы сокуонун сытыы боппуруостарын бэлиэтиэм этэ. Аартыка Арассыыйа национальнай экэниэмикэтин сайдыытыгар улахан оруоллаах. Ол инниттэн судаарыстыба бу сүдү территорияны сайыннарыыга улахан үлэ ыытар. Холобур, ол ыытылларын туоһулуур докумуоннарынан “2035 сылга диэри Аартыкаҕа РФ судаарыстыбаннай бэлиитикэтин туһунан” РФ Бэрэсидьиэнин Ыйааҕа, “2035 сылга диэри Аартыка сайдыытын стратегията уонна национальнай куттал суох буолуутун докумуона”  буолаллар. Билигин “РФ Аартыкатын  түөлбэтин социальнай-экэнэмиичэскэй сайыннарыытын туһунан” саҥа судаарыстыбаннай бырагыраама, Аартыкаҕа үлэлиир урбаанньыттары өйүүр федеральнай сокуон бакыата, Аартыка түөлбэтигэр үлэлиир резиденнэр олохтоох аҕыйах ахсааннаах норуоттар иннилэригэр эппиэтинэстэрин туһунан бэрээдэк оҥоһуллар. Биллэн турар, биир сүрүн боппуруоһунан инвестордары тардыы буолар.

Маны таһынан кыһалҕалаах боппуруостарга тохтуом этэ. Хоту сиргэ олорор уонна үлэлиир дьону өйүүр тиһиги саҥардыллара ирдэнэр, Аартыка түөлбэтигэр үлэһит илии тиийбэт, көс норуот үөрэҕин, эмтэнии өҥөтүнэн хааччыллыыта мөлтөх.

Юондар сотри

Оксана Бондарь, РФ Судаарыстыбаннай думатын эрэгийиэннээҕи бэлиитикэҕэ уонна Уһук Илиҥҥэ, Хоту сирдэр кыһалҕаларыгар кэмитиэт бэрэссэдээтэлин солбуйааччы:

--Инники күөҥҥэ тутар миэрэлэрбитин бэлиэтиэм этэ. Кэмитиэккэ үлэлээбэт биэнсийэлээхтэр кыраныысса таһыгар тахсан сынньаналларыгар РФ сирин кыраныыссатыгар диэри айаннарын толуйар сокуон барылыгар үлэлэһэбит. Доруобуйа харыстабылын бастакы сүһүөҕүн сайыннарыыга федеральнай бүддьүөттэн үп көрүүтүн бэрээдэгигэр көннөрүү киллэрэр сокуон барылын бэлэмниибит. Билиҥҥи бэрээдэгинэн бу үп нэһилиэнньэ ахсааныттан тутулуктанар. Оттон Аартыка, Хотугу сир нэһилиэнньэтин ахсаана аҕыйаҕа биллэр. Ол иһин үбү көрүү кыра, эмп-том тиһигин сайдара кыһалҕалаах. Бу боппуруоска биһиги Ил Түмэнтэн этиилэри күүтэбит.

2 сотри

Татьяна Гоголева, РФ Госдуматын эрэгийиэннээҕи бэлиитикэҕэ уонна Уһук Илиҥҥэ, Хоту сирдэр кыһалҕаларыгар кэмитиэт чилиэнэ, Госдума дьокутаата:

--Кэллиэгэм этиитигэр эбиэм этэ. Этнологическай экспертиза туһунан Саха өрөспүүбүлүкэтин сокуона үлэлээбитэ 10 сыл буолбут. Этнологическай 22 экспертизаны тэрийэн ыыппыккыт. Билигин киһи уонна тулалыыр эйгэ диэн боппуруос бастакы күөҥҥэ турар. Биһиги эһиги уопуккутун истибиппит, ырыппыппыт. Санатар буоллахха, РФ Бэрэсидьиэнэ этнологическай экспертиза докумуонун оҥорор туһунан сорук туруорбута. Биһиги Сахалин уобалаһыгар уонна Ханты-Мансийскай уокурукка научнай чинчийии үлэтин сакаастаатыбыт. Хомуллубут научнай үлэ түмүгүнэн сэтинньи ыйга “төгүрүк остуол” тэрийиэхтээхпит. Онно кыттаргытыгар ыҥырабыт.

Рейкьявик сотри

Гудмундссон Ари Траусти, Аартыка эрэгийиэннээҕи Исландскай парламент кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ, Рейкьявик куораттан:

--Биһиги сүрүн болҕомтобутун килиимэти, тулалыыр эйгэни, айылҕаны харыстааһыҥҥа уурабыт. Аартыканы сайыннарыы докумуонугар бу боппуруостар көрүллэллэр. Исландскай парламент иһинэн 70 муниципалитет баар. Кинилэр сэбиэти талаллар, бэрэстэбиитэллэр парламент кэмитиэтин мунньаҕар көхтөөхтүк кытталлар. Кэлин кытаанах бөҕү оҥорон таһаарыы боппуруоһун күүскэ дьүүллэһэбит. Тулалыыр эйгэҕэ былаастык бөҕү быраҕыыны аҕыйатарга дьулуһабыт. Электромобиллаах дьоҥҥо нолуогу чэпчэттибит. Онон тулалыыр эйгэни харыстааһыҥҥа салгыы үлэлэһиэхпит диэн эрэнэбин.

Губарев сотри

Виктор Губарев,  Ил Түмэн  Бэрэссэдээтэлин солбуйааччы :

--Саха өрөспүүбүлүкэтин территориятыгар сир баайын туһанааччылары, хостооччулары кытта сокуон өттүнэн үлэ ыытыллар. Экологическай доктрина ылыныллыбыта, Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах норуоттарын быраабын кодексатын бэлэмниибит. Биир саамай улахан кыһалҕабытынан – хотугу сиргэ суол-иис уустуга буолар. Өлүөнэ өрүһү туоруур улахан күргэ тутуллара буоллар, үгүс кыһалҕаны быһаарыа этэ. Билигин РФ Үлэтин кодексатынан “хотугу чэпчэтии” үлэ биэрээччигэ сүктэриллибит, ол орто, аччыгый биисинэс сайдарын атахтыыр. Бу өттүгэр сокуону хаттаан көрөр тоҕоостоох. Федеральнай уонна өрөспүүбүлүкэ таһымыгар аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарга сыһыаннаан 30-тан тахса сокуон ылылынна. Ол эрээри, сокуон үлэлииригэр кыһалҕалар бааллар. Холобур, Аартыка усулуобуйатыгар тыа хаһаайыстыбатынан, оҥорон таһаарыынан дьарыктанар уустук.

 Тумусов сотри

 Федот Тумусов,  РФ Госдуматыгар доруобуйа харыстабылын кэмитиэтин бэрэссэдээтэлин 1-кы солбуйааччы:

--Оруобуна биир сыл анараа өттүгэр Госдума доруобуйаҕа харыстабылын кэмитиэтин чилиэннэрэ Саха сиригэр үлэлээбиттэрэ, “төгүрүк остуолу” ыыппыттара, өрөспүүбүлүкэ доруобуйатын харыстабылын тиһигин кытары билсибиттэрэ. Ол сырыы түмүгүнэн киирбит этиилэри олоххо киллэриигэ биһиги кэмитиэппит үлэлэһэ сылдьар. Чуолаан Аартыка уонна Хотугу сир мэдиссиинэтигэр оробуочай бөлөх тэрилиннэ, бу бөлөҕү мин сүрүннүүбүн. Мин доруобуйа харыстабылын үбүлээһинэ Аартыка олоҕун усулуобуйатыгар сөбө суоҕун бэлиэтиэм этэ. Билиҥҥи нуорманан мэдиссиинэ төһө киһини эмтээбитинэн көрөн үбүлэнэр. Бу Аартыкаҕа олох сөбө суох, онон үбүлээһин нуормата уларыйыан наада, холобур, смета систиэмтигэр көһөрө ордук. 

Данчикова сотри

Галина Данчикова, РФ  Госдуматын дьокутаата:

--Бу иһитиннэриибэр Аартыка уонна Хотугу сир олохтоохторун хаачыстыбалаах бородууктанан хааччыйыы боппуруоһугар тохтуохпун баҕарабын. Ордук фрукта уонна оҕуруот аһын тиксэриигэ кыһалҕаны көрсөбүт. РФ Доруобуйаҕа харыстабылын министиэристибэтэ дьон доруобай буоларыгар көрбүт нуормата Аартыка уонна Хотугу сир олохтоохторугар сыһыаннаан туолбат. Олохтоохтор фруктаны уонна оҕуруот аһын сиэхтээх нуормаларыттан 30-40 %-нын эрэ сииллэр. Ону да навигация кэмигэр. Ыраах уонна суол-иис мөлтөх сиригэр-уотугар түргэнник буорту буолар ас-үөл тиийбэт. Ол оннугар чинчийии көрдөрбүтүнэн, Хотугу сир олохтоохторо макарону уонна килиэби нуорматтан таһынан сииллэр эбит. Олоххо суолталаах табаары тиэрдии кыһалҕатын эрэгийиэн бэйэтэ быһаара сатыыр. Федеральнай киинтэн өйөбүл тутах. Онон ыраах Хотугу сири туһалаах бородуукталарынан, эминэн-томунан хааччыйыы туһунан сокуону ситэрэн-хоторон биэриэххэ наада.

 

Хотугу сири сайыннарыыга туһуламмыт II форум иһинэн “Аартыка уонна Хотугу сир сайыннарыытын уонна тосхоллоох олоҕу хааччыйарга туһуламмыт нормативнай-правовой аспектар” диэн парламент сиэссийэтигэр билиҥҥи кэмҥэ Аартыка уонна Хотугу сир сайдыытын харгыстыыр кыһалҕалаах боппуруостар көтөҕүлүннүлэр. Инникитин бу хайысханан сөптөөх үлэ ыытыллыахтааҕын туһунан этэн туран,  Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ Петр Гоголев тэрээһини түмүктээтэ.

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением