Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -12 oC

Саха дьоно тымныы, тыйыс кыһыны туоруурга этэ суох сатаммат. Аны туран ынах да, сылгы да этэ саамай минньигэс уонна иҥэмтэлээх буолара науканан дакаастанан турар. Эбиитин бэйэ киэнэ хаһан баҕарар үчүгэй буолар, онон маннык табаар хамаҕатык атыыга барара мөккүөрэ суох. Ол эрэн... 

Саха дьоно тымныы, тыйыс кыһыны туоруурга этэ суох сатаммат. Аны туран ынах да, сылгы да этэ саамай минньигэс уонна иҥэмтэлээх буолара науканан дакаастанан турар. Эбиитин бэйэ киэнэ хаһан баҕарар үчүгэй буолар, онон маннык табаар хамаҕатык атыыга барара мөккүөрэ суох. Ол эрэн... 

Чэпчэки куурусса этэ, ардыгар тушенка абырыыр

Дьокуускайга эт атыылаһарга куттал баар дуо? Ханнык эт үчүгэйий?  Тоҕо атын дойдулартан аҕалыллыбыт эт сыаната быдан удамыр буоларый? Маннык ис хоһоонноох ыйытыктар интэриниэт ситимигэр тохтоло суох тарҕанан, тыа сирин дьонун-сэргэтин ортотугар элбэх мөккүөрү үөскэттэ, кэпсэтиини таһаарда. Дьэ, кырдьык, тоҕо?  Итинэн сибээстээн, атыы-эргиэн ырыынактарын кэрийэн,атыыга аҕалыллыбыт эт ас араас көрүҥүн  үөрэттибит, сыананы билистибит.

Бастатан туран, бэйэ ииппит, көрөн-истэн улаатыннарбыт, экология өттүнэн ыраас алаастарга мэччийбит сүөһү этэ туһата улахан. Бэйэ сүөһүтүн кытары хантан эрэ аҕалыллыбыт эти тэҥнээн көрдөххө, Алтаай, Амур, Бурятия, Новосибирскай, о.д.а. эттэрин хаачыстыбата ханан да тиийбэт. Онон бэйэбит идэһэбит этин өрө тутарбыт оруннаах диир буоларбыт. Билигин дьон-сэргэ төрүт аска-үөлгэ сыһыана уларыйда. Саха аһын аар саарга аатырдыахпытын, атыылаһан ыларбыт да уустук буолла,  сыаната бас быстарынан. Инньэ гынан, чэпчэки куурусса, булкуйа сибиинньэ этин,  ардыгар тушенка кэнсиэрбэ атыылаһарга тиийэбит.

14548938

Иккиһинэн, Сахабыт Сирэ тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын оҥорон таһаарыыга бастыҥ эрэгийиэннэр ахсааннарыгар киирэр. Биһиэхэ хортуоппуй, моркуоп, хаппыыста, оҕурсу, о.д.а. сир аһын арааһын дэлэйдик үүннэрэллэр. Үүт аска эмиэ наадыйыы суох.  Быйылгы бигэргэтиллибит былаанынан,  эти соҕотуопкалааһыҥҥа 74 мөл. солк. көрүллүбүтэ, итинтэн ынах этигэр – 57 мөл. солк., оттон сылгы этигэр – 17 мөл. солк.  Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн барыта 1088 туонна эт бэлэмнэниэхтээх, ол иһигэр 815, 5 туонна ынах, 272,5 туонна сылгы этин туттарыахтаах. Сыана туһунан этэр буоллахха, СӨ Тыа хаһаайыстыбатын министиэ­ристибэтин бирикээһинэн сыана алын кээмэйинэн биир киилэ ынах этин – 400 солк., сылгы этин — 315 солк., убаһа этин - 370 солк. атыыланыахтаах. Ол гынан, миэстэтигэр балаһыанньа атын.

бурятское мясо

«Абытайдаах» сыана

Киин куорат атыы-эргиэн ырыынактарыгар хайдах эт ордук атыыланарын туоһуластыбыт. «Крестьянскай» ырыынакка атыылааччы да, атыылаһааччы да элбэх. Ааспыт өрөбүлгэ халлаан сылыйан, киһи сырыыта үгэннээн турар кэмэ этэ. – Бу Чурапчы этэ, сибиэһэй, бүгүн сарсыарда аҕаллылар. Сыаната 600-тэн 1000 солк. диэри. Уҥуоҕа суох, эмис, сыалаах, сыата суох, кырбас эт, көтөҕүттэн, миэстэтиттэн көрөн сыана араастаһар, — диэн атыыһыт эттэ.  Ол эрэн, барыта биир тэҥник Чурапчы улууһуттан буолара дьиксиннэрдэ, оттон атын улуустар? Ынах этин сыаната 800-тэн 1000 солк., сибиинньэ этэ 350-тэн 480 солк. диэри халбаҥныыр.Оттон сибиэһэй сибиинньэ уонна ынах этэ сетевой маркеттарга суох, үксүн эриллибит тоҥ фарш эбэтэр шашлык эт көрүҥэ баһаам.  Арай Комсомольскай болуоссакка удамыр сыаналаах Бурятияттан ынах этин аҕалан атыылаатылар. Сыаната удамыр, киилэтигэр ортотунан 490 солк., ол иһигэр холо 440 солк.,буута 470 солк. батардылар. Кууһунан ылааччы, аҕыйах киилэни боруобаҕа атыылаһааччы да элбэх,  уочарат халыҥ. Манна утарсааччылар да, өйөөччүлэр да элбээтилэр. Социальнай ситимнэргэ ааҕааччылар мөккүөрдэрэ оргуйан олорор. Тоҕо бэйэбит бородууксуйабыт сыаната үрдүү турарый, ол эрэн аҕалыллыбыт эт сыаната удамыр буоларый?

skolko stoit myaso v yakutske fotoreportazh 6326c0ea651a6 1

Сыана төрдө, төрүөтэ

Сыананы оҥорон таһаарааччы уонна атыыһыт бэйэтэ быһар. Экспердэр этэллэринэн, эт сыанатын үрдүүрүн төрүөтэ уматык сыаната халбаҥныырыттан тутулуктаах. Ан туран тыа хаһаайыстыбатын аныгы мэхэньиисимэ уонна сүөһү аһылыгын бэлэмнээһин үлэтэ ситэтэ суохтар. Кинилэр Саха Сиригэр муҥутуур тыа хаһаайыстыбата сайдыытын кытта 80-с сылларга араас таһымнаах кооперативтар тэриллэн, ситиһиилээхтик үлэлээбиттэрин ахталлар. Мантан даҕатан, билигин кооперациялары, бааһынай хаһаайыстыбалары, пиэрмэрдэри биир тиһиккэ холбоон, бөдөҥ тэрилтэ тэрийэргэ этии киллэрэргэ былаанныыллар.

govyadin 1542865210.6635 main image

Бүгүҥҥү күҥҥэ атын дьону наймылаһыыта суох  биир киһи эбэтэр ыалынан хаһаайыстыба тэринэр уустук дииллэр. Оттон баар  тыа хаһаайыстыбатын бөдөҥ тэрилтэлэрэ ыарахаттары көрсөллөр. Өссө биир кыһалҕанан  сүөһү иитиитигэр анаан сири бэлэмнээһиҥҥэ ким да дьарыктамматын ыйаллар. Хомойуох иһин,  дьон сүөһү, сылгы иитиититтэн аккаастаналлар - сайын от охсуохха, мунньуохха,  кыһын өрөбүлэ суох хотон көрүөххэ наада, бу барыта төгүрүк сыл киминэн да солбуллубат ыарахан үлэ. Инньэ гынан,  аныгы иитиилээх саха ыала сүөһүнү көрбөт, оттон бааһына уонна оттуур ходуһа туһаттан тахсар. Баар кыһалҕалары туоратыыга, тыа хаһаайыстыбатын сөргүтүүгэ, чуолаан, эт сыанатын түһэриигэ  бэлиитикэ эскпердэрэ, бааһыналары туһаҕа таһаарыы, чэпчэки уматык уонна табыгастаах тиэхиньикэ наадатын эттилэр.

Санатар буоллахха, 1,4 тыһ. тахса туонна сүөһү аһылыгын өрөспүүбүлүкэ нэһилиэктэригэр аҕалыахтара. Бу иннинэ күн-дьыл туруга мэһэйдээн, харгыстары үөскэтэн, былааннаммыт кыстык от тыа сирдэринэн кэмигэр бэлэмнэммэтэҕэ. Ити сыалга барыта  100 мөл. солк. ороскуоттаммыта.

Ас- үөл сыанатын хонтуруола хайдах ыытылларый?

Бородуукта сыаната судаарыстыбанан сүрүннэммэт. Табаары тиэрдии, тиэйии ороскуоттарын учуоттаан туран, хаһаайыстыбаннай тэрилтэлэр сыананы бэйэлэрэ быһаллар. Социальнай суолталаах ас-үөл сыаната үрдүүрүн хонтуруоллуурга судаарыстыбаҕа «атыы-эргиэн надбавката» диэн олохтонор. Социальнай суолталаах бородуукта испииһэгин хас биирдии улуус эбэтэр муниципалитет миэстэтигэр бэйэтэ быһаарар уонна бигэргэтэр. Билиҥҥитэ сүрүн социальнай суолталаах бородуукталар ахсааннарыгар киирэллэр: килиэп, үүт, гречка, саахар, мас арыыта, куурусса сымыыта, о.д.а.

Холобур, Дьокуускайга социальнай суолталаах бородуукта испииһэгэр 13 ас-үөл көрүҥэ киирэр: үрдүк уонна 1 суортаах бурдуктан килиэп, сэлиэһинэй бурдуктан хара килиэп, үрдүк суортаах бурдук, 1 суортаах рафинированнай мас арыыта, үүт, 3,2% сыалаах үүт утаҕа, суорат, саахар, ириис куруппата, гречка (ядрица), куурусса сымыыта, хара чэй, оҕо аһылыга (булкааһыктаах үүт бороһуога, оҕуруот аһын, фрукта, отон пюрелара, эт уонна балык эбииликтээх кэнсиэрбэ, утах). Бу бородуукталар сыаналарын тустаах судаарыстыбаннай уорганнар «атыы-эргиэн надбавкатын» туһанан хонтуруоллууллар. Ыйыллыбыт испииһэккэ киирбэтэх атын бородуукталар сыаналарын урбаанньыттар бэйэлэрэ олохтууллар. Билигин ас-үөл сыанатыгар хонтуруолу ыытар боломуочуйа борокуратуура уорганнарыгар эрэ баар.

  • 1
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 1

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением