Өрөспүүбүлүкэ олохтоохторугар бу табаарга Саҥа Дьыл иннинээҕи наадыйыы үрдээһинэ чахчы түстэ, ол эрэн инникигэ билигин даҕаны элбэх бэлиэ күннэр, араас бырааһынньыктар күүтүллэллэр. Ону кытта ол суотугар атыы-эргиэн ситимнэрэ сыананы киһи соһуйар гына өрө таһаарбаттара буоллар...
2024 сылга 100 мөлүйүөн
Статистика дааннайдарынан, дойдуга сымыыт сыаната былырыын 46,18% үрдээбитэ, ол иһигэр ахсынньы 5-16 күннэригэр 4,55% көрдөрүү туоһулуур. Бу күннэргэ балаһыанньа уларыйда, статистика дакылаатын ылан көрдөххө, куурусса сымыытын сыаната 61,3% эбилиннэ. Итинэн сибээстээн, РФ Генеральнай борокуратуурата субъектарынан сыананы үрдэтии чахчытын бэрэбиэркэлиир. Арай Саха Сирэ сымыыт сыанатын оннунан хаалларбыт алта эрэгийиэн иһигэр киирэр.
Саха көтөр фабриката Саха Сиригэр куурусса сымыытын сүрүн оҥорон таһаарааччыта буолар. Тэрилтэ генеральнай дириэктэрэ Наталия Дягилева этэринэн, олохтоох көтөрү иитиигэ тэрилтэ туспа туһааннаах өйөбүлү ылан, билигин өрөспүүбүлүкэ олохтоохторо кыраныысса таһыттан куурусса сымыытын атыылаһарга күһэллибэттэр. Кини өрөспүүбүлүкэ салалтата көтөрү иитиигэ сөптөөх дьаһалы ылыммытын бэлиэтиир.
Фабрика күн ахсын 325 тыһ. куурусса сымыытын оҥорон таһаарар. 2022 с. ахсынньы ыйынааҕы дааннайдарын кытта тэҥнээтэххэ, тэрилтэ оҥорон таһаарар кээмэйин 35% улаатыннарбыт. Оттон СӨ Ил Дарханын уонна Бырабыыталыстыбатын пресс-сулууспата иһитиннэрэринэн, кэнники биэс сыл иһигэр куурусса сымыытын оҥоруу 60-тан 97 мөл. диэри улааппыт. Бу сылга фабрикаҕа салгыы тиэхиньиичэскэй сөргүтүү ыытыллыаҕа. Ону кытта 2024 сылга атыыга 100 мөл. куурусса сымыыта оҥоһуллан тахсара былааннанар.
Сыана бэлиитикэтэ
Бу күннэргэ Госдума бастакы сааскы мунньаҕар дьокутааттар статистика дааннайдарын үөрэттилэр. Уопсайынан, бородуукта сыаната 2023 с. устата 9% улааппыт. Килиэп – 5%, эт – 16%, балык уонна муора бородуукталара – 6% ыарахан буолла. Саахар уонна сүөгэй сыаната кыратык үрдээбит. Оттон үүт сыаната уларыйбатах, аһыы утахха сыана 2,5 % эбиллибит.
Арассыыйтааҕы потребительскай Сойуус бэрэссэдээтэлэ Петр Шелищ сымыыт сыанатын хааччаахтыырга ылыллыбыт дьаһаллар салгыы үрдээһиннэрин көдьүүстээхтик тохтотуохтара диэн этэр. Ол эрээри, статистика тохсунньу саҥатын дааннайдарын көрөр буоллахха, сыана үрдээһинин көрдөрүүтэ былырыыҥҥытааҕар быдан үрдүк.
Эрэл суох, ол эрэн күүтэбит
- Арассыыйатааҕы көтөрү иитии сойууһугар сымыыт сыаната түспэтигэр эрэлэ суохтарын ыйдылар, – диэн «Парламент хаһыата» суруйар. Кинилэр 110-125 солк. сыана 10 куурусса сымыытыгар «сөптөөх» уонна «сиэрдээх» диэн ааҕаллар.
«Омук дойдуларыттан куурусса сымыытын атыыга аҕалыы сыананы намтатар кыаҕа суох, – диэн Арассыыйатааҕы көтөрү иитии сойууһугар үллэһиннилэр. Сойуус генеральнай дириэктэрэ Галина Бобылева эппитинэн, тас дойдулартан бородууктаны аҕалыы кээмэйэ намыһаҕыттан, дойду ырыынагын балаһыанньатыгар дьайбат, онон атыы-эргиэн сыанатыгар хааччахтааһыны киллэрии ситиһиллэр кыаҕа суох.
Санатан эттэххэ, дойдуга куурусса сымыытын тас дойдулартан аҕалыы туһунан боппуруос өссө былырыын, сыана эмискэ үрдээһинин кэмигэр, көтөҕүллүбүтэ. Чуолаан, боппуруос сиһилии ырытыллыбытын кэннэ, дойду Бырабыыталыстыбата быстах кэмҥэ таможня нолуогун сарбыйарга быһаарбыта. Ити хамсаныы бородууксуйаны оҥорон таһаарыыны үрдэтиигэ уонна олохтоохторго наадыйыы ирдэбилэ аҕыйыырыгар тиэрдиэҕэ диэн сэрэйиллэрэ. Ол курдук, дойдуга бастакы куурусса сымыытын баартыйата номнуо аҕалыллыбыта: былырыын Азербайджантан ахсынньы ый бүтүүтэ – 600 тыһ. кэриҥэ, онтон Турцияттан тохсунньу 5-8 күннэригэр – икки баартыйанан 318 тыһ. сымыыт.
Ол гынан баран, статистика иһитиннэриитинэн, былырыын ахсынньы 19-25 күннэригэр төттөрүтүн сыана улааппыт — дойду үрдүнэн ортотунан 4%, сорох эрэгийиэннэринэн – 5,1-10,2%. Итиэннэ үс эрэгийиэҥҥэ эрэ сыана түспүтэ бэлиэтэммит буоллаҕына, көрдөрүү муҥутуур 0,1- 0,3% тэҥнэһэр.
Сымыыт атыыга сетевой маҕаһыыннарга урукку сыананан тураллар — ортотунан 130-тан 150 солк. диэри. Арай атын эрэгийиэннэринэн үчүгэйдик көрдөөтөххө, баҕар, 87-90 солк. булуохха сөп.
Манна даҕатан, Арассыыйатааҕы көтөрү иитии сойууһугар омук бородууксуйатын ырыынакка атыыга таһаарыллыбытын үрдүнэн сыана улахан түһүүтэ күүтүллүбэт дииллэр, хата, төттөрүтүн, үрдүүр чинчилээх.
- Куурусса сымыытын сыаната чэпчиирэ күүтүллүбэт, - диэн Арассыыйатааҕы көтөрү иитээччилэр сойуустарын генеральнай дириэктэрэ Галина Бобылева бэлиэтиир. — Мин саныахпар, бу бородууксуйаҕа ортотунан билиҥҥи 110-125 солк. сыана сөптөөх уонна сиэрдээх.
Галина Бобылева этэринэн, күн бүгүн сымыыты уһун болдьохтоох дуогабарынан оҥорон таһаарааччылар атыылыыр сыаналара 95-105 солк. тэҥнэһэр. Онтон атына барыта – атыы-эргиэн ситимнэрин ороскуоттара уонна кэм ирдэбилинэн сыананы үрдэтиилэрэ.
Госдумаҕа сокуон барыла
Госдумаҕа бу этиилэри кытта сөпсөһөллөр. «Омук дойдуларыттан куурусса сымыытын атыылаһыы сыаната дойду сыанатыттан туох да уратыта суох буолуон сөп, — диэн Госдума Аграрнай боппуруостарга сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Владимир Кашин бэлиэтиир. — Холобур, логистиканы учуоттаан туран, Турцияттан аҕалыллыбыт сымыыт сыаната чэпчииригэр тиэрдибэт. Арай, сыана түһүүтэ бородууксуйаҕа наадыйыы күүһэ ыам ыйыттан, улахан бырааһынньыктар кэннилэриттэн, намтыырыгар эрэнэллэр.
- Биһиги көрүүбүтүнэн, балаһыанньаттан тобулуу суола соҕотох — атыы-эргиэн сыанатын социальнай суолталаах табаардарга сокуонунан хааччахтааһын, - диэн парламентарий эттэ. — Балтараа сыл анараа өттүгэр биһиги туһааннаах сокуон барылын Госдумаҕа киллэрбиппит. Онно табаардарга эбии сыана үрдээһинин муҥутуур кээмэйин 10% туруорарга этии суруйбуппут. Ол эрээри, баччааҥҥа диэри туох да хамсааһын суох.
Сокуон ирдэбилэ тутуһуллуохтаах
Оттон СӨ Сыана бэлиитикэтин кэмитиэтигэр туох дииллэрий? Бэлиэтиир буоллахха, куурусса сымыыта социальнай суолталаах ас-үөл табаардарын испииһэгэр киирэр. Сыананы СӨ Сыана бэлиитикэтин кэмитиэтэ хонтуруоллуур. Итиниэхэ сыана үрдээбитин бэлиэтиир түгэҥҥитигэр, атыы-эргиэн эбийиэгин аатын уонна аадырыһын ыйаҥҥыт, туһааннаах иһитиннэриини суругунан ыытаҕыт. Эбэтэр 89841180105 итии лииньийэҕэ эрийэн, кэмитиэт бэрэстэбиитэллэрэ урбаанньыттары кытта туһааннах кэпсэтиини ыытыахтара.
Кэмитиэккэ атыы-эргиэн ситимнэрин, сымыыты атыылыыр маҕаһыыннары сокуон ирдэбилин тутуһарга ыҥыраллар. Онон киин куоракка куурусса сымыытын сыаната хас буолуохтааҕый? Холобур, Дьокуускай куорат атыы-эргиэн кииннэрэ Саха көтөр фабрикаттан атыылаһан эргинэллэр. Биирдиилээн бородууксуйаны сыанатын эбэн атыылыыр кээмэйэ 20%-нан олохтоммута.
Ити курдук, маҕаһыыннарга куурусса сымыытын атыылыыр сыаната үөһэ ыйыллыбыт суоттааһынтан намыһах буолуохтаах.
Маҕаһыыҥҥа уон сымыыт сыаната маннык буолуохтаах:
Остолобуой 1 категориялаах сымыыт - 97 руб. + 19,40 солк. (97*20%)=116,40 солк.
Талыллыбыт сымыыт – 108 солк. + 21,60 солк. (108*20%)=129,60 солк.
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
