Промышленность

 Сорохтор: “Эс, ама, маннык Саха сирин дэриэбинэтигэр баар үһү дуо? Эмчити биһиэхэ, төттөрүтүн, наһаа ытыктыыллар, толлоллор ээ”, -- диэн сөпсөһүө суохтара. Сорохтор: “Итинник дьону, кырдьык, ааҕайбат эбиппит”, -- диэхтэрэ.

  Чахчыта да, мөккүөрү таһаарар хартыына. Ол эрээри режиссер Дмитрий Давыдов бу да сырыыга баар чахчыны киэргэтиитэ суох хайдах баарынан ойуулаабыт. Онтуката бытархай түгэннэргэ кытта көстөр: куоракка киин ититэр систиэмэ тиһигин нэһиилэ атыллаан, сыыллан туорууллара, дэриэбинэҕэ эмэ-томо, биир да мэдисиинискэй аппараата суох эргэ балыыһаҕа уопута суох эдэр сиэстэрэ кыһыытыттан ытыыра – ханна да киһи олороругар, үлэлииригэр табыгастаах усулуобуйа тэриллибэтин туоһута.

    Оннук айгыраабыт дьиэлээх-уоттаах, алдьаммыт маллаах-саллаах сиргэ, биллэн турар, соннук дьоло суох дьон олорор: босхоҥ оҕо, дьахтары кырбыыр эр киһи, оҕоломмот ыал, бэйэтин харчыга атыыланар кыыс... Олортон биирдэстэрэ -- илдьирийбит таҥастаах, тэстибит хаатыҥкалаах, лаҕыыр буолбут таҥастаах, биир кэм айаҕыттан арыгы сытынан аҥкылыйар Пугало. Киһилии сүгүн аата да суох. Саатар, хос аата да сахалыы тылбаастамматах. Тоҕо диэтэххэ, кини барыларыттан атын – дьону куттуурга анаан оҕуруокка туруорар, кимэ-туга, дьүһүнэ-бодото чопчу биллибэт чуучула курдук. Ол иһин Пугалоны нэһилиэк олохтоохторо бэйэлэригэр чугаһаппаттар, тэйэ тутталлар. Ол эрээри өлөр-хаалар күннэригэр өрүһүлтэ оҥостоллор. Аны эмтээн абыраатаҕына, махтаммыта буолан, арыгынан төлөһөллөр.

Биэрбиттэрин Пугало таах хантатан кэбиһэр. Сэниэтин-күүһүн барытын ыарыһаҕы үтүөрдэргэ бараабыт буолан, сылаатын таһааран иһэр. Онтон атын кини уоскутунара, аралдьыйара, сылаанньыйара суох. Биир эмэ эйэҕэс тылы ким эмэ этэн үөрдүө, дьиэтигэр-уотугар көмөлөһүө үһү дуо? Суох буоллаҕа. Атаҕастабылтан, сэнэбилтэн, туора көрүллүүттэн, үөҕүллүүттэн атыны кини билбэт. Ол иһин аһыы утаҕынан сааратынар. Оччоҕо, санаатыгар, тулата тупсан, сыалыһар быарыныы сымнаан, барыта чэпчэки баҕайы буолан хаалар. Ол албын абылаҥҥа куустаран, имэҥирэн дуу, илбиһирэн дуу, иэйэн дуу, ииригирэн дуу, дьикти турукка киирэн, имиллэҥнээн үҥкүүлүүр. Устунан нухарыйан хаалар...

Онтон уһугуннаҕына, эмиэ илэ чахчытыгар төннөр, үөрүүтэ суох курус олоҕо саҕаланар. Бэйэтэ да дьон тэҥинэн олорорго дьулуспат муҥнаах. Син тыс этэрбэс, оттор мас, аска харчы эҥин биэрэллэр ээ. Ону кини, атын эйгэлээх, көстүбэт күүстэрдиин ситимнээх буолан, оннук күннээҕи бытархайдары өйдөөбөт, иирбэ-таарба түбүктэргэ наадыйбат. Дьиэтин буолуохтааҕар, таҥаһын да суунаахтаабат быһыылаах. Билбэт киһи көрөрүгэр умнаһыт, хаамаайы курдук. Ити да иһин оҕолор кинини сэнээн, хаарынан быраҕаллар ини.

       Ол эрээри үчүгэйгэ төрүт таласпат диирбит эмиэ сыыһа. Кырыымпа тыаһын сэргээн, бу үнүстүрүөмэҥҥэ оонньуон баҕарар ээ. Маныаха кырыымпаны режиссер сиэрэй олоххо кэрэ баарын кэрэһилиир бэлиэ быһыытынан киллэрбит, өбүгэни кытта ситиммитин көрдөрөр.

Пугало өссө букатын най барыан, олоххо тардыһар биир төрүөттээх. Ол -- оҕо дьиэтигэр иитиллибит кыыһын көрөр баҕата. Бу киинэҕэ киниэхэ арыый киһилии сыһыаннаах полиция уола эрэ баар. Кини көмөтүнэн оҕотун булар гынан баран, кыыһа сэлээрчэх буолан хаалаахтаабыт. Онтон хомойон, бүтэһик эрэлэ эстэн, кыайбаппын диэн, икки сылы быһа аккаастаммыт, оҕотун соруйан эмтииргэ сорунар. Тыынын-кыаҕын барытын киниэхэ биэрэн баран, бэйэтэ бу одуруннаах орто дойдуттан, атааннаах-аймалҕаннаах аан дойдуттан күрэнэр...

Аатырбыт суруйааччы Стивен Кинг “Зеленая миля” диэн мистическэй драматыгар баар бөдөҥ хара киһи курдук эбээт -- биһиги Пугалобыт. Ол афроамериканец эмиэ соннук тыынын хаайыы үлэһитигэр уонна кутуйахха биэрэн баран өлөр дии. Бу икки уобарас майгыннаһар өрүттэрэ элбэх: кыра оҕолуу кэнэннэр, аньыылаах-харалаах олохпутугар анамматахтар. Кинилэр дьонтон ыарыыларын ылҕаан ылар курдук ыраастыыллар, атахтарыгар туруораллар. Ол эрээри ити үтүөлэрэ кинилэргэ үчүгэйинэн эргийбэт. Үөһэттэн айдарыылара айылҕа хатаҕалааһына буолбакка, төттөрүтүн, соҥнообут эрэйэ-муҥа курдук.

Голливуд дьэрэкээн өҥнөөх хартыыналарын, баай-талым олоҕу көрдөрөр кырасыабай артыыстарын көрө үөрэммит дьоҥҥо “Пугало”, аатын да курдук, киһи дьиксинэр киинэтэ буолуо. Ити чааһыгар сорохтор этиэхтэрэ: “Арассыыйа 150 куоратыгар көстөр киинэбит сахалары түһэрэр курдук. Наһаа айгыраан, дьадайан, кэхтэн олорор курдукпут”, -- диэн. Онуоха режиссер Дмитрий Давыдов: “Якутская локация — внешняя оболочка, в которую привнесены бытовые вещи. Но я бы не говорил, что фильм исключительно про якутов. Вымышленная история в картине универсальна и фильм можно было снимать в любом другом регионе”, -- диэн быһаарар.

Ол да буоллар, “Пугало” киинэҕэ ойууланар көстүү Саха сирин үгүс дэриэбинэтигэр баара мэлдьэх буолбатах. Баай өрөспүүбүлүкэбитигэр итинник айгыраан олорорбут кыбыстыылаах. Туох да диэбит иһин, уопсастыба майгыта-сигилитэ, олох укулаата барыта усулуобуйаттан тутулуктаах эбээт. Наар тиийбэттэн-түгэммэттэн, эстииттэн-быстыыттан сарсыҥҥыга эрэл уостар, киһи дьоҥҥо итэҕэлэ сүтэр. Оччоҕо албыннааһын, уоруу, атаҕастааһын, абарыы, атааннаһыы, өстөһүү, этэһии күөдьүйэн тахсар. Чөл кут онтон кэбириир, чэгиэн эт-сиин алларыйар, өй-санаа буомурар. Арай барыта киһи туһугар туһуламмыт бэлиитикэлээх дойду эбитэ буоллар, баҕар, маннык быһылааннар тахсыылара аччыа эбитэ буолуо. Эмиэ биричиинэ социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыыбытыгар иэҕиллэн кэлэ турар курдук.

   Ол эрээри кириитиктэр бу киинэҕэ олох, уопсастыба сатарыйыытыгар улахан болҕомтону уурбакка, биирдиилээн дьон тус трагедияларын көрдөрүүнү тоһоҕолоон бэлиэтээбиттэрэ. Холобура, күүстээх эниэргийэлээх эрээри, мөлтөх өрүттэрдээх, айдарыылаах эрээри, арыгы дьаллыктаах, ыраас санаалаах эрээри, туора көрүллэр Пугалоны ырыаһыт Валентина Романова-Чыскыырай бэркэ оонньообут. “Дьахтар бастыҥ оруола” диэн бириэмийэни ылыан ылбыт. Уопсайа 3 статуэтканан бу киинэ “Кинотавр” бэстибээлгэ наҕараадаламмыта: Гран-при, кииритиктэр гильдияларын бирииһэ уонна Пугало оруолун иһин

“Аутентичнай”, “артхаус”, “феномен” диэн тылларынан сыаналанар саха киинэтэ “Пугало” номнуо Москва, Санкт-Петербург, Екатеринбург, Новосибирскай куораттар тыйаатырдарыгар сүрэхтэммитэ. Саха сиригэр бүгүҥҥүттэн, олунньу 25 күнүттэн, көстөн саҕалаата. Кэлэн көрүҥ, бэйэҕитин санааҕытын sakhaparlament.ru саайка суруйуҥ.