Общество

Арассыыйаҕа муҥутуур үрдүк көрдөрүү олохтонно

Арассыыйа киин быыбардыыр хамыыһыйата бэрэсидьиэн дуоһунаһыгар бүтэһиктээхтик түөрт хандьыдааты регистрациялаабыта. Ол курдук, ЛДПР баартыйаттан Леонид Слуцкайы, «Новые люди» баартыйаттан , Судаарыстыбаннай Дуума вице-спикерин Владислав Даванкову, КПРФ-тан Судаарыстыбаннай Дуума дьокутаатын  Николай Харитоновы уонна дойдубут үлэлии сылдьар бэрэсидьиэнин, бэйэтэ туруоруммут Владимир Путины.

Бэрэсидьиэни талыыга дойду быыбардааччытын уопсай ахсааныттан 87,5% куоластаата. Маныаха 94 тыһыынча быыбардыыр учаастак үлэлээтэ. Дойду иһигэр быыбардааччы уопсай ахсаана  112,3 мөл. тэҥнэстэ, тас дойдулартан куоластааччылар ахсааннара - 1,89 мөл. киһи. Кыраныысса таһыгар олорор, эбэтэр быстах кэм онно баар дьон быыбарга кыттар кыахтаналларыгар 144 тас дойдуга 295 быыбардыыр учаастак тэрилиннэ.

29 эрэгийиэҥҥэ уонна Москуба куоракка онлайн-куоластааһын ыытылынна. Манна 4,85 мөл. куоластааччы кытынна, уопсай ахсаантан 94% кыттан, муҥутуур үрдүк олохтонно. Бу туһунан сыыппара сайдыытын миниистирэ Максут Шадаев иһитиннэрдэ.

Москубаҕа эмиэ хаһан даҕаны буолбатаҕыныы быыбардааччы ахсаана элбэх. Ол курдук, манна быыбарга кыттыы 66% куоһарда. Москуба электроннай куоластааһыны кэтээн көрөр сиэрбиһин дааннайдарынан, үс күн устата электроннай куоластарын 3 мөл. 666 тыһыынча 413 киһи биэрбит.

РФ Киин быыбардыыр хамыыһыйатын бэрэссэдээтэлэ Элла Памфилова арҕаа дойдуларга олорор биир дойдулаахтарбытыгар махтанна. «Биһиги бары өйдөөтүбүт, биир сомоҕо буоларбыт хаһааҥҥытааҕар даҕаны суолталанна. Төһөнөн биһигини ыгаллар, оччонон күүскэ утарсабыт»,  - диэн эттэ.

Маны тэҥэ быыбардааччы ахсаана үрдээбитин быыбар үс күн устата ыытыллыбытынан быһаараллар. «Мобильнай быыбардааччы» мэхэньиисимэ киирэн, киһи ханна баарынан куоластыыр кыахтаммыта эмиэ сабыдыаллаата. Уонна электроннай куоластааһын олоххо киирбитэ эмиэ суолталанна.

Владимир Путиҥҥа - 87 бырыһыантан тахса куолас

Арассыыйа үрдүнэн быыбар түмүктэрин көрдөххө, Владимир Путин туһатыгар Арассыыйа олохтоохторо, барыллаан ааҕыынан, 87,28 % куоластарын биэрдилэр. Бу иннинэ Владимир Владимирович 2018 сыллаахха 76,69 % ылбыта.

Эрэгийиэннэринэн ылан көрдөххө, дойдубут киин куоратыгар Москубаҕа Владимир Путин туһатыгар, барыллаан ааҕыынан, 89,1 % куолаһы биэрбиттэр. Саҥа эрэгийиэннэргэ Донецкай Народнай Өрөспүүбүлүкэтигэр – 95,23 %, Луганскайга – 94,12 %, Запорожьеҕа – 92,95 %, Херсоҥҥа – 88,12% бырыһыаны ылбыт.

Уһук Илиҥҥи эрэгийиэннэртэн Саха Сирэ Владимир Путиҥҥа 87,79 % куоластаата. Камчааткаҕа кини туһатыгар – 84,16 %, Чукуоткаҕа – 90,49 %, Хабаровскайга – 80,06 %, Бурятияҕа – 87,98 %, Амуур уобалаһыгар – 86,97%, Сахалииҥҥа – 85,78 %, Забайкальеҕа – 87,71%, Еврей автонуомнай уобалаһыгар – 92,35 %, Приморьеҕа — 87,84 %, Магадааҥҥа —  84,89% быыбардаабыттар.

«КПРФ» баартыйаттан турбут Николай Харитонов – 4,19 %, «Новые люди» баартыйа хандьыдаата Владислав Даванков – 4,08 % уонна «ЛДПР» Леонид Слуцкай – 3,15% ыллылар. Бу барыллаан ааҕыылар.

Саха Сирэ Владимир Путиҥҥа куоластаата

Үс күннээх быыбар түмүгүнэн Саха Сиригэр саамай элбэх куолаһы Владимир Путин ылла. Киниэхэ өрөспүүбүлүкэ уопсай быыбардааччытын ахсааныттан 397 051 олохтооҕо, ол эбэтэр 87,79% куоластаата. Бу туһунан СӨ Киин быыбардыыр хамыыһыйатын бэрэссэдээтэлэ Евгений Федоров иһитиннэрдэ.

Арассыыйа Бэрэсидьиэнин быыбарыгар Саха Сиригэр уопсайа 452 366 киһи кытынна. Бу быыбардааччы уопсай ахсааныттан 71,57 % буолар. Оттон хандьыдааттары барыларын ылан көрдөххө, куоластааһын маннык буолла: Владимир Путиҥҥа 397 051 быыбардааччы (87,79%), Владислав Даванковка – 21 306 (4,73%), Николай Харитоновка – 7968 (4,32%), Леонид Слуцкайга – 7 968 (1,76%) куоластаата.

Владимир Путин саамай элбэх куолаһы ылан дойдубут, судаарыстыбабыт лиидэрэ буоларын өссө төгүл көрдөрдө.

«Владимир Путин бары улуустарга 80%-н тахса куолаһы ылла, ол иһигэр 21 оройуоҥҥа киниэхэ 90% куоластаатылар. Биэс бастыҥынан Анаабыр национальнай долган-эбэҥки, Амма, Дьааҥы, Нерюнгри уонна Бүлүү улуустара буоллулар. Оттон Дьокуускай куоракка Владимир Путиҥҥа 82,23% куоластаатылар. Саха Сирин 36 быыбардыыр учаастагар быыбардааччылар 100 % куоластаатылар», – диэн Евгений Федоров эттэ.

Быыбар үрдүк тэрээһиннээхтик ааста, биир да быыбардыыр учаастакка сокуону кэһии бэлиэтэммэтэ.

Манна даҕатан эттэххэ, Арассыыйаҕа Уһук Илин федеральнай уокурук быыбарга кыттыыга саамай үрдүк көрдөрүүлээх буолла. Ол курдук, 2018 сыллаахха быыбарга нэһилиэнньэ – 67,54% кыттыбыта. Бэрэсидьиэни талыыга 2024 сылга 86,6% өйөөтө, 2018 сылга – 67,78% этэ. Федеральнай уокурукка Саха Сирэ Владимир Путины өйөөһүҥҥэ биэс бастыҥ иһигэр киирдэ.

Бэрэсидьиэн  махтанна

Дойдубут бэрэсидьиэнэ Владимир Путин быыбарга кыттыбыттарга махтал тылларын тириэртэ.

«Биһиги бары биир хамаандабыт», - диэтэ. Кини бэлиэтээбитинэн, былааһы Арассыыйа норуота талар. Хас биирдии гражданин куолаһа онуоха улахан суолталаах.

Кини ураты махталын Анал байыаннай дьайыы кыттыылаахтарыгар анаата. Кинилэр «дойдубут сайдыытын уонна баар буолуутун хааччыйаллар» диэн тоһоҕолоото.

Кини эрэннэрбитинэн, Арассыыйа сайдыытыгар толкуйдаммыт былааннар барыта быһаарыллыахтара уонна ситиһиллиэхтэрэ. Соруктар баараҕайдар. Ол туоларыгар барытын оҥоруохпут диэтэ Владимир Путин.

Салайааччыларбыт санаалара

Ил Дархан Айсен Николаев быыбар түмүгүнэн санаатын үллэһиннэ. Кини биһиги элбэх норуоттаах өрөспүүбүлүкэбит дойду лиидэрин кытары биир санаалаахпытын көрдөрбүтүн эттэ: «Саха Сирин элбэх омуктаах норуота дойдубут лиидэрин кытары биир буоларбытын көрдөрдө, модун дойдубутун кытары биир сомоҕобутун туоһулаата. Устуоруйа көрдөрөрүнэн, Саха Сирэ Арассыыйаҕа эрэллээх тирэх буолара уонна буолуо да турдаҕа. Кэлиҥҥи сылларга өрөспүүбүлүкэҕэ элбэх ситиһиилэри бэлиэтиибит, бу барыта Владимир Владимирович өйөбүлэн оҥоһуллар», - диэн Ил Дархан телеграмм-ханаалыгар суруйда.

Оттон бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлэ Кирилл Бычков Владимир Владировиһы хаттаан талыы – бу дойдубут олохтоохторо лиидэрдэригэр халбаҥнаабат итэҕэллэрин, эрэллэрин туоһута. Быыбар буолар күннэригэр Арассыыйа норуота дойдуга тапталы, бэриниилээх буолууну, күүстээх сомоҕолоһууну көрдөрбүтүн, биир санаанан салайтарбытын эттэ. Бу сыаннастар дойдубут инникитэ кэскиллээҕин, норуоттар икки ардыларынааҕы сыһыаннара бигэтин бигэргэттэ.

Уопсастыбаннай кэтээн көрөөччүлэр

М.К.Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай үнүбэрситиэт юридическай факультетын гражданскай быраапка кафедратын ыстаарсай преподователэ, СӨ Уопсастыбаннай балаататын эспиэрэ Афанасий Томтосов иһитиннэрбитинэн, быыбар аһаҕастык уонна чиэһинэйдик барарыгар улахан үлэ ыытыллыбыт.

СӨ Уопсастыбаннай балаатата 2 тыһыынчаттан тахса уопсастыбаннай кэтээн көрөөччүлэри үөрэппит уонна бэлэмнээбит. Маны тэҥэ, быыбардыыр учаастактарга Арассыыйа Бэрэсидьиэнигэр хандьыдааттартан кэтээн көрөөччүлэр үлэлээтилэр.

«Быыбар аһаҕастык барыытыгар, маны тэҥэ быыбар кэмигэр кэһии тахсар түбэлтэтигэр тутатына  дьаһалы ыларга, ону туоратарга туох миэрэ ылыллыбытын гражданнарга суһаллык иһитиннэрэргэ саҥа сыыппара технологияларын туһаныы ирдэнэр. Быыбардыыр учаастактартан СӨ Уопсастыбаннай кэтээн көрүү киинигэр үс күн устата быһалыы видеотрансляциялар ыытылыннылар. Миэстэтигэр быыбар хайдах баран иһэрин көрүөн баҕалаахтарга ити киин өрүү аһаҕас этэ.

«Тутулуга суох уопсастыбаннай мониторинг» (НОМ) систиэмэ үлэлээтэ. Манна быыбар сокуонун кэһии тахсар түгэнигэр иһитиннэриилэр тутатына киирэр кыахтаахтара. Бу үс күн устата быыбар сокуонун кэһии тахсыбата», - диэн эттэ.

Түмүккэ 

Быыбар хаамыытын ылан көрдөххө, дойду үрдүнэн быыбардааччылар, кэтээн көрөөччүлэр, быыбар хамыыһыйаларын чилиэннэрэ  бары даҕаны сүргэлэрэ көтөҕүллэн, бырааһынньыктыы санаалаах куоластааһыҥҥа кытыннылар. Ол араас социальнай ситимнэргэ ырылхайдык көһүннэ.

Быыбардыыр учаастактарга  олус кыраһыабай национальнай таҥастаах дьон кэлбитэ хараҕы сылаанньытар. Дьиэ кэргэттэр, саҥа ыал буолбуттар, эдэр быыбардааччылар быыбар учаастактарыттан хаартыскаларын куйаар ситимнэригэр үөрэ-көтө үллэһиннилэр.

Быыбардыыр хамыыһыйалар эппиэтинэстээхтик, үрдүк таһымнаахтык үлэлээтилэр. Ханна даҕаны харгыһа суох, үөскээбит боппуруостары суһаллык быһаардылар, маны тэҥэ болдьох иннинэ уонна тастан куоластааһын тэрээһиннээхтик ыытылынна.

Сорох учаастактарга кыра эҕэрдэ кэнсиэрдэр буоллулар. Масленица күннэрэ буолан, сорох сирдэргэ быыбардыы кэлбиттэри билиинэнэн күндүлээтилэр. Быыбар быыбарынан эрээри, кыһыны атаарыыны эмиэ бэлиэтиэххэ наада.

Ити курдук, быыбарга кыттыы хаһааҥҥытааҕар даҕаны үрдүк көрдөрүүлэрдээх буолла. Бу сылаас сааскы ылааҥы күннэргэ олохтоохторбут бэйэлэрин бырааптарынан туһанан, дойдубут, Улуу Арассыыйабыт, инники сайдыытын, кэскилин туһугар куоластарын көхтөөхтүк биэрдилэр.

Хаартыска: URA.RU