Общество

“Улахан гастролунан” Черемховоҕа

Аныгы кэм култуура үлэһиттэригэр элбэх араас бырагыраамаларга кыттар, сайдар, улаатар, кэҥиир кыаҕы биэрэр. Биһиги тыйаатырбыт онтон туора турбат. Быйыл, 60 сыллаах айар дьылбыт арыллыытыгар  Иркутскай уобалас Черемхово куоратыгар бэйэбит култуурабытын, айымньыларбытын билиһинэрэр чиэскэ тигистибит.

Художественнай салаайааччыбыт, СӨ ускуустабаҕа үтүөлээх диэйэтэлэ Юрий Макаров салайыытынан 37 киһилээх улахан труппа гастролга кыттыыны ыллыбыт. Артыыстарбыт Ньурба улууһун олохтоохторо бэркэ билэр, ытыктыыр, сыаналыыр дьоно буолаллар. Кинилэр истэригэр норуодунай уонна үтүөлээх артыыстар, эдэр толорооччулар, тиэхиньиичэскэй үлэһиттэр бааллар.

Бу бырайыак “Улахан гастроллар” диэн федеральнай бырагыраамаҕа кыттан кыайыыны ситиспиппит туоһута. Кылгастык быһаардахха, Арассыыйа култуураҕа министиэристибэтин Бүтүн Арассыыйатааҕы гастроллуур-кэнсиэрдиир былаанынан “Росконцерт” тэрилтэ “Улахан гастроллар” диэн федеральнай бырагыраама үлэлэтэр. Манна көһө сылдьар тыйаатырдар бэйэ-бэйэлэрин кытары сөбүлэһэн баран, эрэгийиэннэринэн сылдьан бэйэлэрин испэктээхтэрин туруораллар. Бырайыас, олорор сир толуйуллар буолан, атын норуот култууратын чугастык билсии барар. Маннык гастроллуур туурдарга, сыана даҕаны удамыр буолар эбит.  Холобур, оҕолорго 300 солкуобай, оттон улахан дьоҥҥо -- 600.

Үс испэктээк толору саалаҕа

Балаҕан ыйын 17 күнүттэн үс араас испэктээги үс күн устата көрдөрдүбүт. Бастакы туруоруубут дьоҥҥо биһирэбили ылбыт “Марба” буолар. Суруйааччы, прозаик, драматург Алексей Андреевич Иванов – Күндэ суруйбут кэпсээнигэр испэктээккэ саха норуотун тылын өһүн харыстааһын уонна сайыннарыы боппуруостара тураллар. Манна оонньуур сүрүн дьоруой эрдэҕэс оҕо көстүбэт эйгэни кытары ситимнэһэр. Атын эрэгийиэн олохтоохторо киһи-аймах уонна иччилэр чараас эйгэлэрэ хардарыта сыһыаннарын олус сэҥээрдилэр.

Туруоруу туһунан кылгастык кэпсээтэххэ, Юрий Макаров туруоруутунан испэктээх Арассыыйа 300 бастыҥ испэктээҕин иһигэр киирбитэ. Премьера 2018 сыллаахха буолбута.

Иккис күммүтүгэр алта саастарыттан кырачаан көрөөччүлэргэ анаан “Кындыкан” остуоруйаны туруордубут. Бу көс ыстаадаҕа олорор кырачаан эбээн кыысчаанын туһунан остуоруйа. Кини эбэтинээн, убайынаан, бырааттарынан табаларын иитэ ыстаадаҕа олороллор. Арай бу курдук дьоллоохтук олорор кэмнэригэр кэтэһиллибэтэх иэдээн – ыарыы абааһыта буулуур.

Оттон бүтэһик испэктээкпит “Сүүс саастаах эмээхсин ырыата”. Бу испэктээккэ дьахтар бэйэтин олоҕун, толкударын арйыар. Сахабыт норуотун дириҥ ис култууралаах сиэрдэрин-туомнарын, ыал буолуу кистэлэҥин, оҕо төрөтөөһүн дьолус, алаһа дьиэ тэринии, кэлин кырдьыы кэлиитин биир испэктээгинэн арыйар.

Көрөөччүлэр сыһыаннара

Испэктээктэрбитин В.П.Гуркин аатынан Черемхово драматическай тыйаатырыгар көрдөрдүбүт. Бу олус дириҥ устуоруйалаах, үрдүк колонналардаах, бэртээхэй акустикалаах уораҕай. Көрөр саалатыгар ортотунан 230 көрөөччү киирэр. Реквизиттэрбитин, малбытын-салбытын барытын бэйэбитин кытары илдьэ сылдьыбыппыт, онон кинилэр өттүлэриттэн аппаратура, уот-күөс.

Үс күн туруорууларга барытыгар саала иһэ лигиччи көрөөччү кэлэн, кыттарга долгутуулаах, эппиэтинэһи да сүктэрэр.

Хас биирдии испэктээк кэнниттэн көрөөччүлэр саалаттан тахсыбакка сибэкки дьөрбөлөрүн бэлэхтээтилэр, уһуннук ытыстарын тыаһын бэлэхтээтилэр. Онтон бары даҕаны олус астынныбыт, дойдубут киэн туттар айымньыларын дойдубут атын эрэгийиэнигэр  таһаарбыппытыттан киэн тутуннубут.

Черемхово уонна Ньурба биир ситиминээхтэр

Итинник диэтэхпинэ бука соһуйаргыт буолуо эрээри, ол кырдьык оннук. Биһиги Черемхово куоракка Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа Николай Кудряшов көмүллэ сытар сириттэн Ньурбаттан төрөөбүт дойдутугар Черемховаҕа буор кыырпаҕын илтибит. Николай Кудряшов Черемховаттан төрүттээх, Ньурба авиаэтэрээтигэр үлэлээбит, Ньурба сиригэр кистэнэ сытар.

Биир дойдулаахтара киэн туттар киһилэрин эмиэ умнубаттар. Кинилэр биһиэхэ ыалдьыттыы сылдьан Дьоруой Кудряшов искибиэригэр черемуха мас аҕалан олордубуттара.

Маныаха даҕатан эттэххэ, “Улахан гастроллар” балаһыанньаларынан тыйаатырдар бэйэ-бэйэлэригэр ыалдьытыыллар, испэктээктэрин билиһиннэрэллэр. Балаҕан ыйын 4-6 күннэригэр оҕолорго уонна улахан дьоҥҥо анаан – “Филя” уонна “Дуры мы, дуры” диэн испэктээктэри көрдөрбүттэрэ. Кэрэ-бэлиэ сирдэрбитин билиһиннэрбиппит. Ол курдук артыыстар кулууптарыгар ыалдьыттаабыттара, Ньурба техникумун устудьуоннарын уонна преподавателлэрин кытары көрсүһүү тэриллибитэ. Авиация түмэлигэр уонна К.Д.Уткин аатынан норуоттар доҕордоһууларын түмэлигэр сылдьан олус астыммыттара.

Ол даҕаны иһин буолуо, биһиги эмиэ чугас аймахтара, доҕотторо кэлбиттэрин курдук истиҥник көрсүбүттэрэ. Көтөр аалтан түһэрбитигэр каравайдаах көрсүбүттэрэ. Кэрэ-бэлиэ сирдэринэн сырытыннардылар. Онуоха аатырар “Бархатный сезон” түбэспиппит олус табыгастаах буолла. Куораттарын иһэ ып-ыраас. Манна “Любовь и голуби” киинэ уһуллубут буолан, бу киинэттэн этиилэр, биирдиилээн сыаналар мурал быһыытынан уруһуйданан тураллар. Олус элбэх холууп иитэллэр эбит. Черемуха дойдута диэн дьэ манна баар эбит! Дэлэҕэ даҕаны куораттарын бу үүнээйи аатынан Черемхово диэхтэрэ дуо?

Түмүккэ

Эдэркээн режиссер кыыстыын кэпсэтиибит түмүгэр бэйэтин туһунан сэһэргииригэр көрдөстүм. Маргарита Ньурба тыйаатырын сыанатыгар “улааппыт” оҕо буолан биэрдэ. Эбэлээх эһэтэ, ийэлээх аҕата бары манна үлэлээбиттэр. Ийэтэ билигин даҕаны манна айа-тута сылдьар. Бииргэ төрөөбүт икки кыыстан  кырачаан Маргарита кулиса кэннигэр реквизиттэр үрдүлэригэр утуйан улааппыт. Ол даҕаны иһин буолуо, бэйэтин тыйаатыртан тэйэрин отой сатаан толкуйдаабат. “Мин сыанаҕа буолбакка, араас интэриэһинэй айымньылары бэйэм көрүүбүнэн көрөр туруорарбын астынабын. Ол ханнык баҕарар режиссер, туруорааччы баҕа санаата буолуо. Айар кутум “сүгүн” биир сиргэ олордубат. Түөрт оҕолоохпун. Улаханым алын кылаас үөрэнээччитэ, икки кыралар уһуйаан иитиллээчилэрэ, оттон кырачааммыт аҕыйах ыйдаах. Маныаха түгэнинэн туһанан кэргэммэр, төрөппүттэрбэр барҕа махталбын тиэрдиэхпин баҕарабын. Кинилэр баар буолан айар суолум арыллар, билиигэ-көрүүгэ талаһыым үрдүүр”,  - диэн этэр.

Мин эмиэ талааннаах режиссерга инники сыалларын ситиһэригэр, баҕа санаалара сатанан иһэригэр баҕарабын.

Галина МАТВЕЕВА

Хаартыска: Ньурбатааҕы судаарыстыбаннай көһө сылдьар драматическай тыйаатыр архыыбыттан.