1922 сыл сэтинньи ыйыгар Сэбиэттэр сийиэстэрэ ыытыллыбыта. онно Сэбиэттэр I Саха Сиринээҕи тэрийэр сийиэстэрин дэлэгээттэрэ талыллыбыттара. Сийиэс 1922 сыл ахсынньы 27 күнүттэн 1923 сыл тохсунньу 19 күнүгэр диэри барбыта, онно 1925 сыл саҕаланыытыгар САССР Сэбиэттэрин III сийиэстэригэр бигэргэтиллибит САССР Конституциятын төрүтүнэн буолбут «Үлэһит уонна Кыһыл байыастар дьокутааттарын Бүтүн Саха Сиринээҕи Сэбиэттэрин сийиэстэрин, БАКСК, кини Президиумун, СНХ тутулун уонна олор ураты бырааптарын уонна үлэлэрин тыырсар туһунан сүрүн балаһыанньа» бигэргэтиллибитэ.
Конституция быһыытынан, Саха АССР РСФСР арахсыспат сорҕотунан билиниллибитэ. Былаас үрдүкү уорганынан Бүтүн Саха сиринээҕи Сэбиэттэр сийиэстэрэ иһитиннэриллибитэ. Сэбиэттэр сийиэстэрин быыһынааҕы кэмҥэ өрөспүүбүлүкэ үрдүкү былааһынан Саха Сиринээҕи Киин Ситэриилээх Кэмитиэт (ЯЦИК) – САССР сокуон таһаарар, дьаһайар уонна хонтуруоллуур үрдүкү уорган буолбута. Ити курдук, Саха Сирин дьоно-сэргэтэ бэйэтин устуоруйатыгар аан бастаан судаарыстыбаннаһы ылбыта.
Инньэ гынан, 1923 с. тохсунньу 19 күнэ Саха Сиринээҕи Киин Ситэриилээх Кэмитиэт тэриллибит күнүнэн ааҕыллар. Бэрэссэдээтэлинэн Былатыан Ойуунускай талыллан, 1923-1926 сс. үлэлээбитэ. Кэлин 1927 с. дойдуну салайыыга административнай-хамаандынай систиэмэ бөҕөргөөн, КСК сокуон оҥорон таһаарар күүһүн лаппа сүтэрбитэ. Төһө да аҕыйах кэм иһигэр КСК үлэлээтэр, уорган быһыытынан норуот иннигэр үгүс үлэни ыыппыта. Ол курдук, 1925 с. ыам ыйын 5 күнүгэр улуустар Сэбиэттэрин сийиэстэрин уонна ситэриилээх кэмитиэттэрин, 1925 с. балаҕан ыйын 25 күнүгэр САССР нэһилиэктэрин Сэбиэтин, 1925 с. муус устар 27 күнүгэр Сэбиэттэр уокуруктааҕы сийиэстэрин уонна ситэриилээх кэмитиэттэрин балаһыанньалара бигэргэтиллибитэ.
Сэбиэскэй кэминээҕи сэдэх наҕараадалартан биирдэстэрэ САССР КСК түөскэ кэтиллэр анал бэлиэтэ этэ диэн ааттыыллар. Бу наҕараада 1923 с. муус устар 4 күнүгэр олохтоммута. Оччолорго Саһыл Сыһыыга буолан ааспыт Пепеляев генерал этэрээтин үлтүрүтүүгэ хорсун быһыыларын көрдөрбүт дьону бэлиэтиир сорук турбута. Бу наҕарааданы барыта биэс эрэ киһи ылбыта биллэр. Ол курдук, САССР сэбилэниилээх күүстэрин хамандыыра К.К. Байкалов, Чурапчытааҕы этэрээт хамандыыра Е.И. Курашов, хомуур экспедиционнай этэрээт салайааччыта И.Я. Строд, Саха Сиринээҕи норуодунай-революционнай этэрээт хамандыыра Г.Ф. Сивцев уонна разведчик П.П. Третьяков наҕараадаламмыттара биллэр.
1925 с. ыам ыйын 17 күнүгэр САССР КСК иһинэн хотугу сир норуоттарын өйүүр Кэмитиэт тэриллэр. Бу кэмитиэт сүрүн соругунан Уһук Хоту олорор норуоттар уустук балаһыанньаларыгар көмөлөһөн, кинилэри бородууктанан, бултуур сэбинэн хааччыйыы, чэпчэтиилээх кирэдьииттэри анааһын буолбута.
Сүрүн хаартыскаҕа: 2-с ыҥырыылаах Саха Сиринээҕи КСК сийиэһин кыттыылаахтара
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
