Уопсастыба

Өй-санаа удьуор билиитигэр-көрүүтүгэр, сатабылыгар сөҥөн-иҥэн сылдьар, атыннык эттэххэ күннээҕи олоххо эрэ буолбакка олох бары хайысхатыгар, норуот хаһаайыстыбатын бары хайысхатыгар баар.

Саха дьоно сатабыллаах, барытыгар дьоҕурдаах, көхтөөх киһини өй хаата диэн килбиэн ааты иҥэрэр. Бу түгэҥҥэ У.А. Винокурова бэргэн этиитин холобур гыныахпын баҕарабын: “Өй эмиэ анал идэтийиини эрэйэр – өйүнэн сайдыы суолун тыырааччы, ону дьоҥҥо тарҕатааччы-тиэрдээччи уонна суолларын батыһааччы – соргуну ситиһээччи” диэн.

Дьэ бу манна этиллэрин курдук, төһөнөн киһи эргиччи дьоҕурдаах – тылга-өскѳ, төрүт үгэстэри өрө тутууга, өбүгэ дьоммут сатабылларыгар үөрэниигэ, булду-аһы өрө тутууга, айылҕалыын алтыһыыга — соччонон кини үрдүктүк сыаналанар, бэйэтэ даҕаны олоххо тирэхтээх, өйөбүллээх буолар. Бу инники суруллубуту дьэҥкэтик, чаҕылхайдык туоһулуур норуот уус-уран оҥоһуктарыгар быыстапка арылынна.

Быыстапка кыттааччылара — Хатас нэһилиэгин дьаһалтатыгар күн бүгүн үлэлиир кэлэктиип  уонна араас сылларга үлэлээбит-хамсаабыт, айбыт-туппут бэтэрээннэр. Холобур, төрүт иис-күүс эйгэтигэр доргуччу ааттанар талаан тарбахтаах Ефимова Анна Ильинична өр сылларга Хатас нэһилиэгин дьаһалтатыгар байыаннай учуокка исписэлииһинэн, ГТАС исписэлииһинэн уонна сүрүннүүр исписэлииһинэн үлэлээбитэ. Кини оҥоһуктара Арассыыйа таһымнаах улахан быыстапкаларга кыттыбыттара. Кэрэхсэбиллээҕэ, оҥорбут үлэтэ сүүс бырыһыан сэргээһини-кэрэхсээһини ылан, кыайыы көтөлүгэр олордон, лауреат, дипломант аатын ылар.

Оттон хас эмит уонунан сылларга сир, баай-дуол сыhыаннаhыыларыгар кэмитиэт исписэлииhэ Маргарита Кимовна Скрыбыкина бу хайысхаҕа – иискэ-күүскэ маҥнайгы хардыыларын оҥорон, дьон дьүүлүгэр таһаарда, кини үлэтин уратылара туттар өҥнөрө барыта Дьөһөгөй өҥнөрө, тус кэрэлээх, истиҥ, сылаас тыыннаах үлэлэр. Маны таһынан, кини ойуулуур-дьүһүннүүр ускуустубаҕа, ордук живописька киһи болҕомтотун тардар, киһини толкуйдатар үлэлэрдээх.

Күн бүгүн олохтоох дьаһалтаҕа үлэлии сылдьар Надежда Ивановна Шелковникова быысапкалара уонна оҕуруонан оҥоһуктара барыта тып-тап курдук, олус тупсаҕай көрүҥнээхтэр, өҥүн-дьүһүнүн дьүөрэлээһинэ эмиэ биир оннук.

Бүгүҥҥү быыстапкаҕа дьону үөрэ соһуппут, сөхтөрбүт Дьячковская (Дьяконова) Ольга Павловна – сир, баай-дуол сыьhыаннаhыыларыгар кэмитиэт исписэлииhэ, элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн ийэтэ, араас элбэх оҕуруонан оҥоһуктары, киэргэллэри, дьикти кэрэ былаачыйалары, сахалыы хомуһуол сону, көһүлүөгү, маллаах иһити аҕалан туруорда.

Эр дьон даҕаны хаалсыбатылар. Михаил Егоров эпоксиднай сымаланан чаһыы, бултаабыт байанайын бэлэҕиттэн (улар кутуругуттан) веер, Семен Игнатьев алюминиевай боробулуоханан туу, Алексей Осипов тииттэн, хатыҥтан саха иһиттэрин, булка туттуллар талаҕынан оҥоһуллубут маногу – угуйааны, Григорий Васильев таба туйахтарынан оҕо оонньуурдарын, оҕуруонан эр киһи кэтэр баанчык хаалтыһын, буур таба муоһунан улахан сувениры аҕалбыттар.

Быыстапка өссө биир сүрүн киэргэлинэн тоҕус уон сааһын лаппа ааспыт Аркадий Михайлович Уваровскай акварель кыраасканан уруһуйдаабыт хартыыналара буоллулар. Уруһуй диэни удумаҕалатар эрэ киһи барыта акварель кыраасканан үлэлиир олус уустугун өйдүүбүт, этэргэ дылы, сыыстыҥ да, барытын хаттаан оҥороргор тиийэҕин. Онон оҥоруоҥ иннинэ сэттэтэ мээрэйдээн, толкуйдаан баран, ылсаҕын.

«Уруһуйдуур диэни дьиҥинэн олох эдэр эрдэхпиттэн дууһабар чугастык ылынабын. Аармыйаҕа сулууспалыыр сылларбар саха буолла да, уруһуйдьут диэннэр, ыйыта да барбакка, уруһуйдаталлар этэ» — диэн Аркадий Михайлович күлэн мүчүйэ-мүчүйэ сэһэргээтэ. Ол кэннэ кини бу дьарыгын олох ухханыгар, үлэ умсулҕаныгар, дьиэ кэргэн түбүгэр түһүүлээх-тахсыылаах күннэргэ умна быһыытыйбыт. Оттон уонча сыл анараа өттүгэр Дьокуускай куоракка “Үһүс оскуолаҕа” киирэн, анаан уруһуйунан дьарыктанан, балачча элбэх үлэни оҥортоон иһэн, эмиэ чуумпура быһыытыйбыт.

Бу кэнники сылларга кэлии-барыы хааччахтааһыныгар, көрсүһүү көҕүрээһинигэр, алтыһыы аҕыйааһыныгар түбэһэн, мунчаарыыга, муҥкук санааҕа куустарбакка, сэргэхтик сылдьарыгар уруһуйдуура биллэрдик көмөлөспүт. Ытык киһибит үлэлэрин көрдөххө, хайдах эрэ ыллыаххын-туойуоххун уонна өссө тугу гыныахпын сөбүй диэххин баҕараҕын. Ол курдук кини үлэлэрэ барыта сырдык, сылаас сыдьаайдаахтар. Туттубут өҥүн-дьүһүнүн арааһа, дьүөрэлэһиитэ хоһоон курдук хомоҕой, ырыа курдук ылбаҕай. Аны анал үөрэхтээх уһуйааччыга үөрэммит буолан, үлэлэрэ ойуулуур-дьүһүннүүр ускуустуба ирдэбиллэрин тутуһан оҥоһуллубуттар – пропорция, күлүк түһүүтэ, компановка эҥин диэн өйдөбүллэри төһө кыалларынан тутуспут.

Харитонова Светлана Иннокентьевна дьаhалтаҕа сүрүннүүр исписэлииһинэн үлэлээбитэ. Бу тэрээһиҥҥэ кини элбэх араас дьарыгыттан саамай табыллан үлэлии сылдьар кылынан өрөн оҥоһуллубут оҥоһуктарын аҕалла – сэлээппэ арааһа, олбох хас да көрүҥэ, илин кэбиһэр, туос ыаҕайа. Оҥоһуктара бары хараҕы сымнатар, сүрэҕи уоскутар үрдүк хаачыстыбалаах буолан, көрбүт киһини барытын үөртүлэр.

Өссө биир бэлиэ түгэнинэн бу күнүнэн сибээстээн, дьаһалтаҕа күн бүгүн сүрүннүүр исписэлииһинэн үлэлии сылдьар Игнатьева Наталия Иннокентьевна “Книга по имени жизнь...” диэн кэпсээннэрин дьоҕус хомуурунньуга таҕыста. Маны таһынан Осипова Ольга Никитична, Скрыбыкина Розалия Кимовна,Руфова Наталия Ивановна, Иванова Любовь Геннадиевна, Реева Екатерина Иннокентьевна баайыыга, макрамеҕа, кыбытыктаах тигиигэ, живописька үлэлэрэ бааллар.

Бу тэрээһин олохтоох эйэни салайыныыга анал күн биллэриллибитэ 20 сылыгар ананна. Былырыын бу күнү көрсө “Тускул” КК “Тускул видео” ютуб-ханаалыгар икки биэрии уһуллубута. П.А. Баишев дьаһалтаны салайар кэмигэр барбыт үлэ-хамнас туһунан кинигэ тахсыбыта.

Дьэ ити курдук үйэтитиигэ үлэбит салҕанар. Бүгүҥҥү быыстапка салалтаҕа дэгиттэр сатабыллаахтар үлэлииллэр диэн санааны сахта.