Уопсастыба

«Саха сириттэн» силистэнэн
«Ил Түмэн» хаһыакка мин 2015 с. үлэлии кэлбитим. Ол иннинэ, 1992-2013 сс. өрөспүүбүлүкэтээҕи «Саха сирэ» хаһыат уопсастыба-бэлиитикэ салаатыгар Бырабыыталыстыба ыытар бэлиитикэтин ырытааччынан, 2014-2015 сс. Ил Түмэн аппараатын иһитиннэрэр-биллэрэр бэлиитикэҕэ управлениетыгар ыстаарсай референинэн үлэлээбит-хамсаабыт уопуттааҕым.
Дьалхааннаах 1990-с сс. барылааман кэрэспэндьиэннэрин кэккэтигэр киирэн, 1993 сыл ахсынньытыгар ыытыллыбыт Саха Өрөспүүбүлүкэтин Үрдүкү Сэбиэтин бүтэһик, сүүрбэһис сиэссийэтин, бастакы ыҥырыылаах Ил Түмэн быыбарын, үлэтин-хамнаһын сырдаппытым. Элбэх дьокутааты кытары алтыспытым, сорохторун кытары билигин да билсэбин, бииргэ үлэлиибин. Онон өрөспүүбүлүкэ барылааманын тутулун, үлэтин-хамнаһын бэрээдэгин иһиттэн билэрим 2015-2017 сс. «“Ил Түмэн” издательскай дьиэ» аптаныамынай тэрилтэ генеральнай дириэктэринэн-сүрүн эрэдээктэринэн үлэлиибэр тирэх буолбута.

Сурутуу хампаанньата
Үлэбин саҕалыырбар күһүҥҥү сурутуу хампаанньатын үгэнэ этэ. «Саха сирэ» хаһыат сурукка салаатыгар үлэлии сылдьыбыт уопуппар олоҕуран, «Арассыыйа буостата» федеральнай судаарыстыбаннай унитарнай тэрилтэни, «Уралсиб» ааҕыныстыбаны кытары ыкса үлэлээбиппит. «Саха Медиа» холбоһук салалтатын өйөбүлүнэн, сурутууга улуустарынан барар биригээдэҕэ эрэдээксийэттэн бэрэстэбиитэл ыытарбыт.
Улуустар баһылыктарын, улуустааҕы мунньахтар бэрэссэдээтэллэрин, дьокутааттар нэһилиэктэрдээҕи сэбиэттэрин, дьаһалталар пресс-сулууспаларын, кииннэммит бибилэтиэкэлэри, оскуолалары уонна бөдөҥ тэрилтэлэри кытары сурутууга дуогабар түһэрсэрбит. Бэйэбит өттүбүтүттэн анал балаһа биэрэн, рубрика арыйан, кинилэр үлэлэрин-хамнастарын сырдатарга эбээһинэстэнэрбит.

Ити курдук хардарыта барыстаах Сөбүлэһиилэри оҥорсон, дьокутааттар федеральнай, өрөспүүбүлүкэтээҕи уонна улуустардааҕы куорпустарын кытары бииргэ үлэлиир тиһиги олохтообуппут. Ол түмүгэр, норуот дьокутааттара сурутуу хампаанньатыгар кыттар буолбуттара. Холобур, Нерюнгри оройуонуттан дьокутаат Александр Кошуков бэйэтин быыбардааччыларыттан 300 киһи «Ил Түмэн» хаһыакка суруттаралларын тэрийэн турар.
Миэстэҕэ сурутууну ыытар ааҕыннары булан үлэлэтэрбит, «Саха-24» уонна «Саха» национальнай көрдөрөр-иһитиннэрэр хампаанньа ханаалларыгар тахсар «Парламентский вестник» биэриигэ эрэкэлээмэ роликтарын таһаарарбыт.

Тарыып охсуута

Үлэ-хамнас таһаарыылаах буолуоҕун үп-харчы кырыымчыга атахтыыра. Харчы хамнаска эрэ көрүллэрэ, кэммиэрчэскэйэ суох тэрилтэ буоламмыт, бүддьүөтү таһынан харчыны киллэрии диэн суоҕа. Үлэлиир кэбиниэттэрбит куортамын төлөбүрэ чычаас үптээх тэрилтэҕэ ыарахан этэ, суруналыыстар эргэ көмпүүтэрдэргэ үлэлииллэрэ, спонсордарбыт көмөлөһөртөн аккаастамматтара эрээри, көмөлөһөргө тиэтэйбэттэрэ.

Хомондьуруопкаларга барарга-кэлэргэ бас билэр массыынабыт суоҕа. Биирдэ эмит улууска тахсаары массыына биэрэргэ биитэр дьокутааттар быыбардыыр уокуруктарынан баралларыгар биир эмит суруналыыһы илдьэллэригэр көрдөһөн, барылааман аппараатыгар түһэрэр сайаапкаларбыт мэлдьи өйөнөр буолбатах этилэр.

Онуоха эбии «Арассыыйа буостата» хаһыаты тиэрдэрин иһин ылар тарыыбын үрдэтэн, хаһыаппыт тирааһа биллэрдик түспүтэ, бу биһиэхэ эрэ буолбакка, бары эрэгийиэннэргэ үөскээбит кыһалҕа этэ. Сурутуу сыаната ыараан, элбэх хаһыат уонна сурунаал сабылларга күһэллибиттэрэ. Судаарыстыбаннай бэчээт уорганнарын сарбыйыы барбыта, ону кытары даҕаспытынан нэһилиэнньэ сонуннары Интэриниэт ситиминэн тарҕатар, бэрэбиэркэлэммэтэх, саарбах чахчылардаах таһаарыыларга көспүтэ.

Анал сыһыарыы
Тарыып үрдээһинин мүлүрүтэр, нэһилиэнньэҕэ сөптөөх информацияны тиэрдэр туһугар үлэ араас киэбэ толкуйдаммыта. Ол курдук, улуустардааҕы хаһыаттарга Ил Түмэн анал сыһыарыыта баар буоларыгар, өрөспүүбүлүкэ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын үлэтэ-хамнаһа хас биирдии улуус ааҕааччыларыгар кэмигэр тиэрдэр саҥа суолары тобулуу үлэтэ саҕаламмыта. 

«Ил Түмэн» издательскай дьиэҕэ улуус хаһыаттарыгар сыһыарыылары оҥорор туһунан судаарыстыбаннай сорудах суох, онно субсидия көрүллүбэт буолан, эбии үбүлээһин ирдэммитэ. Ити иһин, 11 улуус холобуругар улуустардааҕы хаһыаттарга сыһыарыыны таһаарыыны ороскуотун ааҕан-суоттаан баран, Ил Түмэн аппараатын иһитиннэрэр-биллэрэр бэлиитикэҕэ управлениетын кытары «Саха Өрөспүүбүлүкэтин муниципальнай тэриллиилэрин бэчээтин уорганнарыгар Ил Түмэн үлэтин сырдатар сыһыарыылары киллэрэр туһунан кэнсиэпсийэ» барылын оҥорбуппут.

Үлэ тула түмсэн
Эрэдээксийэҕэ идэлэригэр бэриниилээх, уопуттаах суруналыыстар үлэлээбиттэрэ. Нууччалыы хаһыакка Александра Бурнашева салалтатынан Елена Воробьева, Ирина Романова, Татьяна Васильева (Симакова), Дмитрий Осипов, сахалыы хаһыакка Елена Баишева салалтатынан Людмила Ноговицына, Прокопий Иванов, Сардаана Кузьмина, Мария Павлова, верстальщик-дизайнердарынан Николай Копылов, Василий Прокопьев үлэлээбиттэрэ. Уйгулаана Ноговицына каадыр боппуруоһун сүрүннүүрэ. Сүрүн бухгалтер Наталья Хорунова, экэнэмиис Николай Корякин суоту-учуоту эҥкилэ суох оҥороллоро.
Хаһыаппыт кэнсиэпсийэтин оҥорорго матырыйааллар ис хоһоонноруттан саҕалаан, истиилгэ, версткаҕа, дизайнҥа тиийэ хас биирдии суруналыыс санаатын, этиитин учуоттаабыппыт. Уопсай сүбэнэн барылааман күннээҕи үлэтин сэргэ ханнык сис кэмитиэттэр, баартыйаларынан бырааксыйалар баалларын сырдатар, саҥа сокуоннары илдьиритэн быһаарар, ол сокуоннар олоххо киириилэрин, хайдах үлэлииллэрин, туох итэҕэс баарын итиэннэ нэһилиэнньэ дьокутааттарга тугу туруорсарын о.д.а. туһунан суруйар наадатын чопчулаабыппыт.
Бастайааннай рубрикалар кэрискэлэрин сөргүтэн, балаһалары хайдах таҥары быһаарбыппыт, «Сүрүн тиэмэ», «Сокуон уонна олох», «Персона», «Эрэдээксийэ ыалдьыта» диэн саҥа рубрикалары киллэрбиппит. Матырыйааллары биэрии ньыматын арыый уларытан, наһаа улахан тиэкиһинэн, иккилии балаһанан үлүһүйэри тохтоппуппут. Хас биирдии балаһа матырыйаалын тэттик түһүмэхтэринэн арааран, анал ааттаан (подзаголовоктаан), ханна наадатынан көрөн сыыппаранан чахчыны, цитатаны, кэммэнтээрийи туһанарга, хаартыскалар хаачыстыбаларын тупсарарга, саайтка көрөөччүнү элбэтэр инниттэн ааҕыллыамтыа матырыйааары таһаарарга сүбэлэспиппит. Верстальщиктар хаһыат уонна саайт дизайннарын саҥаттан оҥорбуттара.
Ситиһиилэр сыыйа кэлэн испиттэрэ: «Ил Түмэн» хаһыат 2016 сыл түмүгүнэн бастыҥнар кэккэлэригэр киирбитэ, 2017 с. Москубаҕа ыытыллыбыт норуоттар икки ардыларынааҕы пуорумҥа «Золотой фонд прессы-2017» бэлиэнэн, «Лучшая подача первой полосы» номинациянан наҕараадаламмыта.

Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлэ Александр Жирков барылааман хаһыатын суолтатын үчүгэйдик өйдүүрэ. Сурутууга, хаһыаты тиэрдиигэ, тарыыпка сыһыаннаах боппуостары дьүүллэһэр мунньахтарга элбэхтик кыттыбыта. Барылааман хаһыатын дьылҕатын туһунан ыйытыы күөрэйдэҕинэ, Александр Николаевич мэлдьи хаһыаты араҥаччылыырын суруналыыстар умнубаппыт.
«Ил Түмэн» хаһыат күн сирин көрүөҕүттэн, 25 сыл устата, барылааман үлэтин сырдатыыга таһаарыылаахтык үлэлээн кэллэ, өрөспүүбүлүкэ уопсастыбаннай-бэлитиичэскэй олоҕор бэйэтин миэстэтин, эрэллээх ааҕааччыларын бигэтик булла. Ол аата үйэ чиэппэрин тухары үлэлээн ааспыт уонна билигин үлэлии сылдьар хас да көлүөнэ суруналыыстар, эрэдээктэрдэр сыралара-харалара халтайга хаалбатах. Салҕанар.

Елена ИВАНОВА,  2015-2017 сс. «“Ил Түмэн” издательскай дьиэ» АТ  генеральнай дириэктэрэ-сүрүн эрэдээктэрэ.

Нууччалыыттан сахалыы Раиса Сибирякова тылбаастаата.