Уопсастыба

Ийэлээх аҕакка тылынан

Маннык уран илгэлээх сылга иитэр-үөрэтэр үлэ бэтэрээнэ, «Саха Өрөспүүбүлүкэтин үөрэҕириитин туйгуна», «Учууталлар учууталлара», «Нэһилиэк сайдыытыгар үтүөлэрин иһин» бэлиэлэрдээх, Чурапчы улууһун Р.И. Константинов аатынан Амма орто оскуолатын Бочуотун кинигэтигэр киллэриллибит Светлана Михайловна Сысолятина үбүлүөйдээх үтүө сааһын көрүстэ.

Аҕата Михаил Кононович Аммосов 1942-1944 сс. Чурапчы Көһөрүллүүтүн кыттыылааҕа, Мугудай нэһилиэгин Калинин аатынан холкуос биир бастыҥ тырахтарыыһа, төһүү үлэһитэ этэ. Кини кыһыннары-сайыннары сир оҥоруутугар, бааһына хорутуутугар, бурдук ыһыытыгар биирдэ өрөөн көрбөккө үлэлээбитин биир дойдулаахтара астына ахталлар. Мэхээлэ 1954 с. Анна Кирилловна Захарова диэн Кытаанахтан төрүттээх ыанньыксыт кыыһы кэргэн ылан, Мээндийэҕэ сүгүннэрэн аҕалбыт. Утуу-субуу алта оҕоломмуттар: түөрт уол, икки кыыс.

Света ыал үһүс оҕото, улахан кыыһа. Кини сэттис кылааска үөрэнэ сырыттаҕына, сааһыары кыһын аҕата ыарахан ыарыыттан олохтон туораабыта. Онон кыыс ийэтигэр көмөлөһө, дьиэ ис- тас үлэтигэр кыттыһа улааппыта. Орто оскуоланы ситиһиилээхтик бүтэрэн, «Оскуола -- производство – үрдүк үөрэх» диэн ыҥырыынан сопхуос отделениетын пиэрмэтигэр үс сыл ыанньыксытынан үлэлээбитэ. Салгыы ыра санаатын толорон, киирии эксээмэннэри ситиһиилээхтик туттаран, Саха судаарыстыбаннай университетын математическай факультетын устудьуоҥката буолбута.

Дьылҕата ыйбытынан

Үөрэҕин бүтэрэн, Чурапчы улууһун Мындаҕаайы бөһүөлэгэр, Амма орто оскуолатыгар математика учууталынан анаммыта. Манна олоҕун аналын Михаил Сысолятины көрсүбүтэ. Марфа Мироновна, Сэмэн Сэмэнэбис Сысолятиннар мааны уоллара ыал буолбутуттан олус үөрэн, 1989 с. бэс ыйын 25 күнүгэр сардаана сибэккинэн киэркэйбит уруу дьоро киэһэтин тэрийбиттэрэ.

Эдэр ыал Мындаҕаайыга олохсуйан, бур-бур буруо таһааран, туспа ыал буолан дьоллоохтук-соргулаахтык олорон, түөрт оҕо ийэлээх аҕата буолар дьолун билбиттэрэ. Тыа ыалын сиэринэн, киэҥ-куоҥ дьиэ уонна сахалыы балаҕан туттубуттара, сүөһү-ас ииттибиттэрэ, оҕуруот олордубуттара.

-- Кэргэним мас ууһа буолан, дьиэтин уонна балаҕанын бэйэтэ туппута. Дьиэбит маһын эмиэ бэйэтэ кэрдибитэ, саас Пиэрибэй Маай бырааһынньыгар чугас дьоммут көмөтүнэн, дьиэбит көҥдөйө үс эрэ күнүнэн тутуллубута, ону бэйэтэ ситэрбитэ, икки этээстээбитэ. Оҕолорбут үөһээ этээһигэр киинэ көрөллөрө уонна оонньууллара. Миша бэс мастан аныгылыы истииллээх куукуна ыскаабын оҥорбута, ойуутун-дьарҕаатын илиитинэн кыспыта. Ол мындыр оһуора аҕабытын куруук санатар. Оҕолоругар оҥорбут мас оронноро билигин да туһалыыллар, аны сиэннэр утуйаллар. Аҕабыт дьон көрдөһүүтүнэн элбэҕи уһанара, -- диэн Светлана Михайловна кэргэнин туһунан истиҥник ахтар.

Учуутал ситиһиитэ – үөрэнээччилэринэн

Светлана Михайловна Мындаҕаайыттан харыс да сири халбарыйбакка, олохтоох оскуолаҕа математика учууталынан 34 сыл устата үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ. Ахсаан курдук уустук биридимиэти үөрэтии методикатын дириҥник баһылаабыт, үөрэнээччилэрин биир халыыпка хаайбакка, оҕо тус сайдыытын, уратытын учуоттаан дьарыктыыр үтүө үгэстээх учууталынан сыаналаммыта. Кылаас салайааччыта буолан, бэһис кылаастан уон биирис кылааска диэри үс выпуһу олох киэҥ аартыгар үктэннэрбитэ.

Чурапчы улууһун учууталларын аттестациялыыр хамыыһыйатыгар эспиэр быһыытынан, оскуолатыгар 20 сыл устата ахсаан учууталларын методическай холбоһугун салайбыта. Ити сыллар усталарыгар бэйэтин оскуолатыгар уонна улууска элбэх сэминээрдэри тэрийбитэ, эдэр учууталларга настаабынньыктаабыта. Өрөспүүбүлүкэтээҕи Прохоровскай ааҕыыларга «Ахсааҥҥа идэтийбит үөрэтии тирээн турар соруктара» диэн дакылаатынан ситиһиилээхтик кыттыбыта, педагогическай ааҕыыларга маастар-кылаас ыыппыта.
Биир бастыҥ үөрэнээччитэ Михаил Сидоров физико-тиэхиньиичэскэй билим хандьыдаата, оттон Ольга Ильина, Людмила Лыткина, Наталья Ядрихинская, Екатерина Игнатьева, Дьулустаан Попов, Оксана Олесова, Любовь Кожурова, Сардаана Егорова, Александра Коркина, Татьяна Собакина, Любовь Дьячковская ахсаан учууталын идэтин баһылааннар, өрөспүүбүлүкэ араас улуустарын оскуолаларыгар айымньылаахтык үлэлии-хамсыы сылдьаллар. Буҕаалтар, экэнэмиис идэлээхтэр элбэхтэр. Кинилэр учууталларын Светлана Михайловнаны куруук махтана ахталлар.

Үс кинигэ

Светлана Михайловна тус үлэтин таһынан нэһилиэк уопсастыбаннай олоҕор көхтөөхтүк кыттар. Уонтан тахса сыл быыбар хамыыһыйатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччынан, чилиэнинэн үлэлээбитэ.

Кэлиҥҥи сылларга суруксуттуур дьоҕура арыллан, үс кинигэни хомуйан оҥорон таһаартарда. Кэргэнин Михаил Семенович Сысолятин сырдык кэриэһигэр анаан «Таптыыр, ахтар-саныыр күндү киһибит...» диэн кинигэтин 2021 с. «Дани Алмас» кинигэ кыһатыгар бэчээттэппитэ.

Кэргэнин аҕата Семен Семенович Сысолятин-1 олоҕун, үлэтин-хамнаһын туһунан сырдатар «Киһини үлэ киэргэтэр» диэн кинигэни уонна «Эдэр сааспыт эрчимнээх кэмнэрэ» диэн Мугудай орто оскуолатын 90 сылыгар анаан, бииргэ үөрэммиттэр ахтыы-кинигэлэрин хомуйан, иллэрээ сыл бэчээттэппитэ. Кини оскуолаҕа бииргэ үөрэммит оҕолорун күн бүгүнүгэр диэри түмэр.

Удьуор утума

Светлана Михайловна оскуолаҕа үөрэнэр сылларыттан сабынан баайарын сөбүлүүрэ. Универститекка үөрэнэ сылдьан, ырбаахы саҕатыттан саҕалаан, араас кээмэйдээх былааттары, көстүүмнэри баайара. Утуму салҕаан, билигин кыыһа Аннушка бэйэтэ дизайнаан, араас улахан иистэри иистэнэр. Оттон уолаттар аҕаларыттан бэриллибит дьоҕурдарынан, сатабылларынан, ураннаан уһаналлар, дьиэ өрөмүөннүүллэр, аныгылыы тыыннаах тутуулары туталлар.

Оҕолор барахсаттар ийэлээх аҕаларын истиҥ тапталларыгар сууланан, Мындаҕаайы кэрэ айылҕатыгар оонньоон-көрүлээн, Амма өрүс ыраас уутугар көҥүл сөтүөлээн, оҕо саас кэрэтин билэн улааппыттара. Үөрэҕи-билиини батыһан киин сирдэри тутуспуттара. Улахан кыыс Аннушка биолог, улахан уол Стас инсэниэр, кыра кыыс Мария буҕаалтар, кыра уол Миша инсэниэр идэлэрин баһылаан, туспа ыал буолан, оҕолонон-урууланан, үлэлээн-хамсаан ийэлэрин үөрдэллэр.

Сиэннэртэн дьоллонон

Университеты бүтэриэҕиттэн биир оскуолаҕа 34 сыл устата ахсаан учууталынан таһаарыылаахтык үлэлээбит Светлана Михайловна күн бүгүн бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор.

Оҕолорун үлэлэтээри уонна сиэннэрин көрөөрү Дьокуускай куоракка кэлэн олохсуйда. Оҕолоро бары үөрэхтээх, таптыыр идэлээх үлэһит буолалларын туһугар, ийэлии истиҥ илгэтин анаата. Билигин сиэннэрим тустара диэн күннэтэ түбүгүрэр. Аны кыыһын уонна сиэннэрин арыаллаан, Москубаҕа тиийэн, хас да сыл олоро сылдьыбыта. Ийэ барахсан истиҥ иэйиитэ, күүстээх санаата куруук оҕолорун-сиэннэрин тула буоллаҕа.

Бииргэ үөрэммит үөлээннээхпин Светлана Михайловнаны үбүлүөйдээх сааһынан истиҥник эҕэрдэлиибин. Тускулуубун талба талааннарыҥ салгыы да сайынныннар, куруутун кэскиллээҕи кэпсии, саҥаттан саҥаны арыйа сырыт. Дьоҥҥо-сэргэҕэ кэрэхсэтэр кэрэ кэмнэргит кэккэлээтинэр, удьуор хааҥҥыт элбии турдун. Эһиги дьиэ кэргэҥҥитин Иэйэхсит илгэтэ, дьоллоох олох арыаллаатын!