Уопсастыба

Үөрэммит оскуолаларын тиэргэнигэр буойуттарга өйдөбүнньүгү туруорууну кинилэр бииргэ үөрэммит уолаттара көҕүлээбиттэр. Ол курдук, Иннокентий Яковлев уонна Михаил Винокуров доҕотторун түмэн, сүүрэн-көтөн, кэпсэтэн-туруорсан истиэндэлэри туруорары ситиспиттэр. Онуоха кадеттар интэринээт-оскуолаларын офицер-иитээччитэ, подполковник Фадей Иванович Никифоров төһүү күүс буолбут.

-- Никон биһикки кыра эрдэхпититтэн доҕордуу этибит, оттон Семалыын кадеттар интэринээт-оскуолаларыгар бииргэ үөрэммитим. Доҕотторум иннигэр иэстээх курдук санаммытым, хайаатар да кинилэри үйэтитэр өйдөбүнньүк туруоруохтаахпын диэн сыал-сорук туруоруммутум. Уолаттары түмэн, ким тугу оҥоруохтааҕын быһаарсан, харчы бырахсан, бу истиэндэлэри оҥордубут. Онон бүгүн биһиэхэ долгутуулаах түгэн. Уолаттар мэлдьитин биһиги сүрэхпитигэр тыыннаахтар, - диэн кэпсээтэ кадеттар интэринээт-оскуолаларын 2017 с. бүтэрбит Иннокентий Яковлев.

Өйдөбүнньүгү арыйыы долгутуулаах миитинигэр кадеттар интэринээт-оскуолаларын дириэктэрэ Алексей Корякин мустубут дьоҥҥо туһаайан маннык эттэ:

-- Маннык тэрээһиннэргэ биһиги буойуттарбытынан киэн туттарбытын уонна ытык иэстэрин эр санаалаахтык, кырдьыктаахтык толорор дьону кытта биир санаалаахпытын көрдөрөбүт. Уолаттарбытыгар бу үтүө хаачыстыбалары төрөппүттэрэ, социум уонна биһиги оскуолабыт иҥэрбиттэрэ.

Күн бүгүн оскуолабыт хас төрдүс бүтэрээччитэ АБДь буола турар сиригэр сылдьар. Быраабы араҥаччылыыр уорганнар үлэһиттэрэ, байыаннай сулууспалаахтар уонна волонтердар буолан, дойдуларын туһугар Кыайыыны уһансаллар. Биллэн туран, кинилэр тустарынан сонуннары долгуйа, ытырыктата күүтэбит. Хас биирдии кадеппытын, билигин ханна да буоллун, ахтабыт уонна кинилэринэн киэн туттабыт. Выпускниктарбыт кэриэстэригэр истиэндэлэри туруорарга этии киирбитигэр бигэ санаанан өйөөбүппүт. Үйэтитиллибит байыастар хорсун быһыылара, эр санаалара кадеттарбытыгар үтүө холобур буолар. «Сэрииһит буолуу – үйэлэр тухары олоруу» дииллэр... Төрөппүттэргэ, оскуола кэлэктиибигэр маннык дьоһун дьону иитэн таһаарбыттарыгар махтанабын.

Иһирэхтик ахтан

НИКОН АЛЕКСЕЕВ 1996 cыллаахха, от ыйыгар Үөһээ Бүлүү улууһун Кэнтигэр күн сирин көрбүтэ. Билиигэ-көрүүгэ баҕалаах, үтүө майгылаах, үөрэ-көтө сылдьар уолчаан ыарахан түгэннэргэ кыһалҕалаах дьоҥҥо, доҕотторугар мэлдьи көмөлөһөр, өйүүр амарах сүрэхтээҕэ.

Ахсыс кылааска диэри Тулагы оскуолатыгар үөрэммитэ. Онтон Дьокуускайдааҕы кадеттар интэринээт-оскуолаларыгар ситиһиилээхтик туттарсан, кадет буолбута. Байыаннай дьиссипилиинэни эҥкилэ суох тутуһар, олус эппиэтинэстээх, көхтөөх курсаан быһыытынан биллибитэ. Оскуолатын, кылааһын чиэһин үгүс тэрээһиннэргэ, успуорт күрэхтэһиилэригэр ситиһиилээхтик көмүскээбитэ. 2014 сыллаахха кадеттар оскуолаларын «Кыһыл көмүс» мэтээлинэн бүтэрбитэ. Тута Санкт-Петербургтааҕы РФ Ис дьыалаҕа министиэристибэтин үнүбэрситиэтигэр үөрэнэ киирбитэ уонна 2019 сыллаахха ситиһиилээхтик бүтэрбитэ. 2019-2022 сс. СӨ Ис дьыала уорганыгар сулууспалаабыта. ИДьМ махтал суругунан наҕараадаламмыта.

2023 с. от ыйыгар хантараах баттаһан, Анал байыаннай дьайыыга барбыта. 29-с аармыйа 200 артиллерийскай взводун Гаубичнай артиллерийскай взводугар сулууспалаабыта. Ол кэнниттэн Борзя куоракка, 06705 байыаннай чааска, разведка батальонун 36-с туспа гвардейскай мотострелковай биригээдэтигэр көһөрүллүбүтэ. Уоттаах кыргыһыы кэмигэр ыараханнык бааһыран, 2024 с. ахсынньы 14 күнүгэр сырдык тыына быстыбыта. Байыаннай дьайыы бэтэрээнэ «Жуков» мэтээлинэн, өлбүтүн кэннэ «Хорсунун иһин» мэтээлинэн наҕараадаламмыта.

Никон аҕатын бииргэ төрөөбүт эдьиийэ Люция Горохова мустубут дьоҥҥо, Никон доҕотторугар махтанна уонна:

-- Истиэндэ күндү оҕобут, тапталлаах кэргэн Никон Констанитинович олоҕун, хорсун быһыытын, эрдэ быстыбыт олоҕун санатыа. Бу өйдөбүнньүк биһиги кэриэстэбилбит, тапталбыт уонна кутурҕаммыт бэлиэтинэн буолар, - диэн эттэ.

-- Никонныын Капитоновка бөһүөлэгэр бииргэ улаппыппыт. Кини үс сылынан аҕа буолан, миэхэ убайым курдуга. Никон курдук истиҥ, чугас доҕор олоххо сэдэхтик көстөн ааһар быһыылаах. Доҕорум суох буолбутун туһунан баахтаҕа үлэлии сылдьан истибитим. Ийэтэ Анастасия Алексеева соҕотоҕун үс уолун иитэн улаатыннарбыта. Мин уолаттарын кытта доҕордоһор буоламмын, киниэхэ төрдүс уолун курдукпун. Түөтэ Настяттан ардыгар хайҕанан, ардыгар сэмэлэнэн доҕотторбун кытта бэрт үчүгэйдик улааппыппыт, - диэн аҕынна Иннокентий Яковлев.

СЕМЕН АЛЕКСАНДРОВ 1998 сыллаахха, атырдьах ыйын 5 күнүгэр Дьокуускайга, Ис дьыала уорганын сулууспалаахтарын дьиэ кэргэнигэр үһүс оҕонон төрөөбүтэ. 2006-2012 сс. Дьокуускай 21-с №-дээх оскуолатыгар үөрэммитэ. 2012 с. Дьокуускайдааҕы кадеттар интэринээт-оскуолаларыгар киирбитэ. Ахсыс кылааска сылдьан, үчүгэй үөрэҕин, олоххо көҕүн, лиидэрскэй хаачыстыбатын уонна үтүө суобаһын иһин кадеттар оскуолаларын Бэрэсидьиэнинэн талыллыбыта. Итиэннэ, бу дуоһунаһы оскуоланы бүтэриэр диэри чиэстээхтик сүкпүтэ. Кадеттар оскуолаларын старшай сержант дуоһунастаах бүтэрбитэ.

Семен 2017 с. Дьокуускайдааҕы мэдиссиинэ кэллиэһигэр биэлсэр дьыалатыгар үөрэнэ киирбитэ. Үһүс кууруска үөрэнэ сылдьан, 2019 с. аармыйаҕа сулууспалыы барбыта. 2020 с. Соҕуруу Осетия Цхинвал куоратыгар, Хотугулуу-Кавказ гарнизонун 66431-с байыаннай чааһыгар суһал сулууспатын бүтэрэрин саҕана байыаннай сулууспаҕа хантараах баттаспыта. 2022 с. олунньу 24 күнүгэр ыстаарсай мэхээнньик анал бойобуой сорудахтары толоро Донецкай Норуодунай Өрөспүүбүлүкэтигэр барбыта. 2022 с. кулун тутар 25 күнүгэр Докучаевскай оройуон Сладкое сэлиэнньэтигэр кимэн киириигэ сырдык тыына быстыбыта. Өр кэмҥэ сураҕа суох сүппүтүнэн ааҕыллыбыта, суут нөҥүө өлбүтэ дакаастаммыта. Көмүс уҥуоҕа билигин да Ийэ дойдутун була илик. Гвардия ефрейтора Семен Владимирович Александров өлбүтүн кэннэ, «Эр санаа» уордьанынан наҕараадаламмыта.

Семен Александров ийэтэ Аида Бурцева:

-- Уолаттарбыт олус кылгас, ол эрээри, ыраас суобаһынан, кырдьыгынан, сокуонунан туһаайыллыбыт олоҕу олордулар. Семен, үс оҕоттон кини эрэ, Ийэ дойдутугар, сокуоҥҥа сулууспалыыр байыаннай дьыаланы талбыта. Кыра эрдэҕиттэн кытаанах сүрүннээҕэ, бэйэтин санаатын сатаан туруулаһара. Кадеттар оскуолаларын олус сөбүлүүрэ, манна үөрэнэриттэн астынара, биһиэхэ махтанара. Уолбутун иитиигэ кыттыбыт оскуола кэлэктиибигэр, итиэннэ бу сиргэ уолаттарбыт тустарынан өйдөбүлү хаалларар бииргэ үөрэммит доҕотторугар махтанабын. «Биһиги оҕолорбут өлүүлэригэр суолта баар дуо?» - диэн бэйэбиттэн ыйытабын уонна: «Суолта баар!» - диэн хоруйдуубун. Суолтата тыыннаахтар кинилэри өйдүүллэригэр уонна суобас, сокуон тугу этэринэн олороллоругар сытар. Суолта баар өлбүт буойуннар кэриэстэрин ытыктыырга, чугас дьоҥҥо махтанарга, хас биирдии күнү харыстыырга, туох баарын сыаналыырга. Сарсын туох буолуон тымтыктанан көрбөппүт. Онон эйэлээхтик олоруоҕуҥ! - диэн эттэ.

* * * 

Фашизм хара дьайын утары охсуспут икки кадеттар, дойдубут тутулуга суох буолуутун туһугар олохторун биэрбит байыастар кэриэстэригэр өйдөбүнньүк - бу эйэлээх олох сыанатын санатар бэлиэ, итиэннэ маннык алдьархай хатыламматын туһугар кыаллары барытын оҥорор хорсун быһыыны көрдөрөр. Аҕа дойду дьоһуннаах уолаттара баалларын тухары эйэлээх олох баар буолуо!

Антонина НЕУСТРОЕВА,

Хаартыскалар ааптар түһэриитигэр уонна И. Яковлев архыыбыттан