Сокуону сурастахха

Баахта үлэһитигэр өйөбүл

РФ Үлэ Кодексатыгар киирэр саҥа эбиилэр уонна көннөрүүлэр баахта үлэһиттэрин таарыйыаҕа. Ол курдук, кулун тутар 1 күнүттэн саҥа быраабыланан, баахта үлэһитэ үлэ миэстэтигэр барар пуунуттан эбэтэр олорор сириттэн үлэлиир сиригэр тиийэр уонна төннөр айанын суолун төлөбүрүн үлэ биэрээччи булгуччу уйунуоҕа. Төлөбүр кээмэйэ уонна бэрээдэгэ үлэ эбэтэр кэлэктиип дуогабардарынан олохтонуоҕа.

Нолуокка чэпчэтии

Сыл бастакы күннэриттэн анал байыаннай дьайыыга сулууспалааччылар 2022 сыллааҕы тырааныспар нолуогун төлүүртэн босхолоноллор (матассыыкыл, массыына, мотороллер, оптуобус, таһаҕаһы тиэйэр массыына). Ону таһынан  тэрилтэ нолуогун декаларациятын туттарыытын уонна төлөбүрүн биир кэлим болдьоҕо олохтонор: ый  ахсын 25-с чыыһылатыгар диэри декаларация туттарыллыахтаах, онтон нолуок төлөбүрэ ый 28-с чыыһылатыгар диэри ыытыллыахтаах.  Нолуок декларациятын урбаанньыттар, юридическай сирэйдэр, ол иһигэр нотариустар, адвокаттар, репетитордар биэриэхтээхтэр. Ол курдук, 2023 сылтан нолуогу, страховой усунуоһу, ыстарааптары биир кэлим нолуок счетугар холбуу уопсай сууманы төлүөхтэрэ.

Инбэлиит оҕолорго айан ороскуотун толуйуу

Онкологическай, иммунологическай, гематологическай ыарыылардаах уонна бүөрдэрэ ыалдьар инбэлиит оҕолор эмтэнэ барар айаннарын ороскуота төлөнөр буолуоҕа. Бу быһаарыы искэни утары охсуһар, иммуномоделирующай терапияны барар уонна гемодиализка сылдьар инбэлиит оҕолорго сыһыаннаах. Төрөппүттэригэр уонна арыаллааччыларыгар эмиэ төлөнөр. Сөмөлүөт төлөбүрэ уһун айаҥҥа эрэ төлөнөр, холобур, тимир суолунан 12 чаастан ордук кэмҥэ айанныыр буоллахха, эбэтэр, 1 тыһыынча килэмиэтиртэн ыраах сир буоллаҕына.

Ийэ хапытаала

Ийэ хапытаала судаарыстыбаннай бырагыраама 2026 сыл бүтүөр диэри уһатыллар. Бэрэсидьиэн бэлиэтээбитинэн, ийэ хапытаалын ылааччы ахсаана элбээбит. Ол курдук, 2020 сылтан бастакы күн сирин көрбүт эбэтэр иитэ ылбыт оҕоҕо ийэ хапытаалын эмиэ ылар бырааптаммыттара. Онон дойду үрдүнэн билигин мөлүйүөн кэриҥэ ыал ийэ хапытаалынан туһанар. 2023 сылга төлөбүр кээмэйэ 12,4% үрдээн, ийэ хапытаала бастакы оҕоҕо – 590, иккис оҕоҕо -  780 тыһ.солк. буолара күүтүллэр.

Агрогрант быраабылата уларыйар

Пиэрмэрдэргэ, кэпэ­рэтиип­тэргэ судаарыстыбаттан бэриллэр грант быраабылатыгар көннөрүүлэр киирэллэр. Тыа хаһаайыстыбатын кэпэрэтииптэригэр, пиэрмэрдэргэ грант ыларга ирдэбилэ судургутуйар. Ону таһынан тохсунньу 1 күнүттэн сүөһү иитиитин ороскуотун то­луйуу­га туһуламмыт үп-харчы саҥа көмө көрүҥүн ылыахтара. Бу сыалга судаарыстыба 2023 сылга 600 мөл. солк. көрбүтэ. Бырагыраама болдьоҕо 2025 сылга диэри уһатыллар.  Ол курдук тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыытыгар 15 млрд солк. көрүллүөҕэ. Грант муҥутуур суумата уларыйбат: пиэрмэрдэргэ  – 30 мөл. солк., оттон кэпэрэтииптэргэ — 70 мөл. солк. Маны тэҥэ, тохсунньуттан грант сууматын сорох чааһынан муниципальнай бас билиигэ баар тыа хаһаайыстыбатын сирдэрин атыылаһыахтарын сөп.

Массыына хаһаайыттарыгар саҥа төлөбүрдэр

Массыына хаһаайыттарыттан хас да саҥа төлөбүрү ылыахтара. Ол курдук, сүүрэр массыына конструкциятын уларытарга көҥүл ылар иһин — 1 000 солк., кутталлаах таһаҕаһы тиэйэр массыынаҕа көҥүл ылыыга –  1500 солк., оттон бу көҥүл туоһу суругун уһатыыга 1000 солк. ирдиэхтэрэ. Билигин бу өҥөлөр  босхо оҥоһуллаллар. Маны таһынан, массыына констру­кциятын уларыппытын туоһулуур суругу ыларга 700 солк. төлүөхтэрэ.

Электроннай сэртипикээт

Ураты категориялаах дьоҥҥо, чуолаан, инбэлииттэргэ чэпчэтиилэх эмтэрин, мэдиссиинэ тэриллэрин уонна анал аһы-үөлү электроннай сэртипикээтинэн биэрэр буо­луох­тара. Бу мэхэньиисими олоххо киллэриини РФ Доруобуйа харыс­табылын министиэристибэтэ со­тору кэминэн быһаарар бы­лааннаах. Сэртипикээт  дойду ханнык баҕарар баана таһаарбыт «Мир» каартатыгар сыһыарыллар. Маны туһанан инбэлиит ханнык табаары, чэпчэтиилээх эми, аһы-үөлү ыларын бэйэтэ быһаарыаҕа. Сэртипикээти ыларга Социальнай пуонда отделениеларыгар эбэтэр МФЦ-га сайабылыанньа суруйуохха, туоһу докумуону, «Мир» каарта реквизиттэрин биэриэххэ наада.

Волонтердарга сибээс өҥөтүн толуйуохтара

Волонтердар мобильнай сибээс өҥөтүн төлөөбүт ороскуоттарын төннөрөр бырааптаныахтара уонна бу төлөбүрдэр нолуоктан босхолоноллор.  Билигин  кинилэр анал таҥаһы, тэрили, көмүскэл сириэстибэлэрин атыыласпыт, быстах кэмҥэ дьиэни-уоту куортамҥа ылбыт, айаннарын ороскуоттара, аска-үөлгэ, булгуччулаах мэдиссиинэ страховкатыгар эбэтэр олохторун страховкалыыр усунуостарын төлөбүрдэрэ нолуоктан босхолоноллор. Мобильнай сибээс өҥөтүн төлөбүрүн толуйуу көрүҥэ үлэни тэрийэр тэрилтэни кытта гражданскай-быраап дуогабарыгар киириэхтээх.

Тырааныспартан (массыына, матассыыкыл, тыраахтар, о.д.а. тиэхиньикэ) бөх- сыыс ыһылларын-тоҕулларын камеранан кэтиэхтэрэ. Эппиэккэ тырааныспар бас билээччитэ тардыллыаҕа.

Санаттахха, сүрүн ыстараап кээмэйэ 10-тан 15 тыһ. солк. диэри, оттон таһаҕаһы тиэйэр улахан уйуктаах тиэхиньикэ хаһаайыныттан 40-тан 50 тыһ. солк. диэри ыстараап ирдэниэҕэ.

Кирэдьиит сынньалаҥа

2022 сыл кулун тутар 1 күнүгэр диэри түһэрсиллибит кирэдьиит дуогабардаах алын уонна орто урбаан тэрилтэлэригэр кирэдьиит сынньалаҥын биэрии болдьоҕо уһатыллар. Туһааннаах ирдэбили 2023 сыл тохсунньу 1 күнүттэн кулун тутар 31 күнүгэр диэри ыытыахха сөп буолуо.

Хамнас ыспыраапката ирдэммэт

Саҥа Социальнай пуонда тэриллэринэн, «больничнай» уонна оҕо көрөн олоруу босуобуйаларын анатыыга хамнас ыспыраапката ирдэммэт буолар.  Санаттахха, ыарыһахтарга босуобуйа төлөбүрдэрин аныырга атын үлэ биэрээччиттэн икки сыллааҕы хамнас кээмэйин туһунан ыспыраапка наада буолара. Ыспыраапка ирдэнэрин туһунан этии сокуон нуормаларыттан ылыллар. Хамнас туһунан дааннайдар кэлэр сылтан Социальнай пуондаҕа түмүллүөхтэрэ. Ыспыраапка көрүҥэ уонна бэрээдэгэ тохсунньу ый 1 күнүттэн күүһүн сүтэрэр.

Саҥа үлэ киниискэтин көрүҥэ

Үлэ киниискэтин саҥа көрүҥэ уонна үлэ биэрээччилэргэ хааччыйыытын бэрээдэгэ үлэлиэҕэ. Кэлэр сылтан саҥа үлэ киниискэтин көрүҥэ үлэҕэ киириэҕэ. РФ Үпкэ министиэристибэтэ саҥа үлэ киниискэтин көрүҥүн оҥоруутун уонна үлэ биэрээччилэргэ хааччыйыытын бэрээдэгин олохтоото. Бу кэннэ үлэ киниискэлэрин анал тарҕатааччылартан уонна дуогабарынан эрэ атыылаһыахха сөп буолуоҕа. Ол эрэн, билигин туһаныллар үлэ киниискэлэрин уларытар наадата суох. Үлэ биэрээччилэргэ баар үлэ киниискэлэрэ, сыһыарыы лиистэрэ барыта болдьоҕунан хааччаҕа суох туһаныллар кыахтаахтар. Саҥа үлэ киниискэтин үлэһит сүтэрбит эбэтэр алдьаппыт эрэ түгэнигэр хаттаан суруйарга туһаныахха сөп.

Тус дааннайдарга хонтуруол күүһүрэр

Тус дааннайдаах докумуоннары суох оҥоруу чахчыта бигэргэниэхтээх. Кулун тутар 1 күнүттэн тус дааннайдаах докумуоннары суох оҥорууну чахчытын бигэргэтиэххэ наада. Электроннай эбэтэр кумааҕы көрүҥүнэн хас биирдии тус дааннайдаах докумуоннары суох оҥоруу туһунан аахта булгуччу оҥоһуллуохтаах. Электроннай көрүҥүнэн регистрацияламмыт тус дааннайдары автоматизациялаах бырагыыраамаҕа суох оҥоруу туһунан электроннай аахтанан бигэргэнэр уонна туһааннаах сурунаалга киллэриллэр.

Гражданскай сулууспалаахтары дьиэнэн хааччыйыы

Судаарыстыбаннай гражданскай сулууспа туһунан сокуонунан, үлэһиттэр үлэлиир кэмнэригэр олорор дьиэнэн хааччыллаллар. Өскөтүн маннык кыах суох буоллаҕына, сулууспалаахтарга олорор дьиэ куортамын ороскуотун толуйаллар. Куортам сууматын кээмэйин сыл ахсын РФ Үлэҕэ министиэристибэтэ быһаарар. Холобур, 2023 сылтан Челябинскай уобаласка 1 кв.м  куортамҥа  дьиэ сыаната 305,62 солк. көрүллэр. Саамай үрдүк Москубаҕа  – 935,31 солк. Саха Сиригэр бу бэрээдэк Ил Дарханынан ананар уонна уһуллар судаарыстыбаннай гражданскай сулууспа «салайааччы» категориятын дуоһунастарын солбуйар судаарыстыбаннай былаас уорганнарын үлэһиттэригэр тарҕанар. Олорор дьиэ уопсай иэнин нуормата: 33 кв.м – соҕотох гражданскай сулууспалаахха, 42 кв.м  - 2 киһилээх дьиэ кэргэҥҥэ, 18 кв.м –  3 уонна онтон элбэх киһилээх ыалга хас биирдии дьиэ кэргэн чилиэнигэр тиксэр, ол эрэн 72 кв.м куоһарыа суохтаах.