Ил Дархан Анал этиитэ

Айсен Сергеевич быйылгы Анал этиитин хамсык кэмигэр олохтон туораабыт дьон кэриэстэбиллэригэр аналлаах “чуумпу мүнүүтэнэн” саҕалаата.

Өрөспүүбүлүкэ баһылыга Анал этиитигэр үгэс курдук саҥа былааннары, сотору кэминэн олоххо киириэхтээх стратегическай соруктары ыйда. Анал этиигэ таарыллыбыт сүрүн боппуруостары кылгастык билиһиннэрдэххэ маннык:

– “Хамсык кэмигэр экэниэмикэ улахан охсууну ылла”, – диэтэ Айсен Николаев. "Ол гынан баран, Саха Өрөспүүбүлүкэтэ биир бастакынан экэниэмикэтин өрүһүйэргэ сөптөөх үлэни ыытан саҕалаабыта. Ол курдук, муус устарга  кириисиһи утары үс бакыат миэрэ ылыллыбыта. Ол түмүгэр нэһилиэнньэ, доруобуйа харыстабылын уонна экэниэмикэ өйөбүлүгэр 32 млрд солк. көрүллүбүтэ. 160 тыһ. дьиэ кэргэҥҥэ, 12 тыһ. үлэтэ суох киһиэхэ уопсайа 8,5 млрд солк. суумалаах босуобуйа төлөннө", – диэн бэлиэтээтэ өрөспүүбүлүкэ баһылыга.

– Ил Дархан “Олохтоох каадырдары – бырамыысыланнаска” бырайыагы сөргүтэргэ ыҥырда. Оннук сорудаҕы бырабыыталыстыбаҕа биэрдэ.

– Айсен Сергеевич кэлэр 2021 сылтан тыа хаһаайыстыбатын салаатыгар саҥа механизмнар үлэлиэхтэрэ диэн эттэ. Онон тэрээһиннээх хаһаайыстыбаларга үүт харчыта үрдүөҕэ диэтэ. Ону таһынан, соҕотуопкалааччылары уонна улуустар салалталарын үүтү кэтэх ыаллартан ырыынак сыанатынан тутарга саҥа систиэмэни олохтуулларыгар ыҥырда.

– Өрөспүүбүлүкэ баһылыга 2021 сылга Дьокуускай иһигэр 45 км суолу өрөмүөннүүллэригэр сорудахтаата. Ону сэргэ, Максим Кирович Аммосов төрөөбүт нэһилиэгэр Хатырыкка диэри суолу толору аспааллыылларыгар эттэ.

– 2024 сылга диэри өрөспүүбүлүкэҕэ 16 аэропорт тутуллуо уонна саҥаттан өрөмүөннэниэ диэтэ.

– Ил Дархан "урбаан – нэһилиэнньэ дохуоттаах буолуутун сүрүн күүһэ" диэтэ. Онон хамсык кэмигэр урбаан эйгэтин өйөөһүҥҥэ уонна биисинэс килиимэти тупсарыыга тустаах үлэлэр барыахтара диэн эрэннэрдэ. Федеральнай, өрөспүүбүлүкэтээҕи уонна улуустааҕы хонтуруоллуур уорганнары урбаанньыттары тута ыстырааптаабакка, бастаан сэрэтиинэн муҥурданан сымнаҕастык үлэлииллэригэр сүбэлээтэ.

– Хоту уонна Аартыка улуустарыгар улахан болҕомто ууруллуо диэтэ. Ол курдук, "13 саҥа атыы-эргиэн уонна логистика киинэ тутуллуо" диэн эттэ. "Оччоҕо аһынан-үөлүнэн, бородууктанан хааччыллыы кыһалҕата сыыйа быһаарыллыа" диэн эрэннэрдэ. “Аартыкаҕа дьон олоҕун таһыма – Арассыыйа таһымыгар тахсыахтаах” диэн тоһоҕолоото.

– Ил Дархан "хамсык кэмигэр “Алроса” хампаанньа балаһыанньатын уонна оҥорон таһаарар кыаҕын сүтэрбэтэ" диэтэ. “Хампаанньа коронавируһу утары охсуһууга 800 мөл. солк. көмөлөстө”, – диэн бэлиэтээтэ. 

– Айсен Сергеевич өрөспүүбүлүкэ 100 сыллаах үбүлүөйэ – бүтүн Арассыыйа таһымнаах бэлиэ даатанан буолбутун эттэ. Үбүлүөйдээх сыл чэрчитинэн Таатта улууһун Томторугар этно-култуурунай киин, Ньурбаҕа драматическай тыйаатыр, Майаҕа Д.Ф. Ходулар аатынан култуурунай киин, о.д.а. култуура эбийиэктэрэ үлэҕэ киириэхтэрэ  диэтэ.

–  “Креативнай экэниэмикэ” күүскэ сайдыахтаах. Талааннаах дьоммут уонна култуурабыт баайын сөпкө туһанан дохуоттана үөрэниэхтээхпит” диэтэ. Онон “Үлэ” кластера тутулларын туһунан эттэ. Маны таһынан, бырабыыталыстыбаҕа кулун тутар 1 күнүгэр диэри норуот төрүт дьарыктарын (народные промыслы) өйүүргэ анал былааннары, дьаһаллары бэлэмнииллэригэр сорудахтаата.

– “Саха Өрөспүүбүлүкэтэ – сокуону оҥорууга лиидэр буолуохтаах” диэн эттэ. Онон Ил Түмэн Судаарыстыбаннай Мунньаҕын тутулун уларытарга этии киллэрдэ. Ол курдук, аныгыскы быыбар кэннэ парламент идэтийбит көрүҥҥэ көһөрө ордук диэтэ. Аппарааты сарбыйан баран, бастайааннай дьокутаат ахсаанын 35 тиэрдиэххэ диэн бэйэтин көрүүтүн иһитиннэрдэ. Аны туран, баартыйалар бэрэстэбиитэллэрин 25 % диэри аҕыйатыахха, ол оннугар биир мандааттаах дьокутааттары элбэтиэххэ диэтэ. “Оччоҕо парламент көдьүүһэ улаатыа уонна норуокка чугас буолуо”,  – диэн эттэ.

– 2021 сылтан Өлүөнэ муостатын тутуута саҕалыныа диэтэ. Бу бырайыак Уһук Илин сайдыытын национальнай бырагырааматыгар номнуо киирбитин этэн мунньах кыттыылаахтарын үөртэ.

– Ил Дархан кэлэр 2021 сылы – Доруобуйа харыстабылын сылынан биллэрдэ.

Ил Дархан сылын ахсын Анал этии оҥорон, Сахабыт сирин сайдыытын тосхоллорун чуолкайдыыр. Онон бу этиинэн сирдэтинэн былаас бары таһымыгар, парламеҥҥа кэлэр сыллааҕы үлэлэрин аттаран биэрэллэр, былаанныыллар.

Докумуон официальнай таһымҥа СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕар туһаайыллар эрээри, ис дьиҥэр, бу өрөспүүбүлүкэ олохтоохторугар барыларыгар ананар.

Аҕа баһылык анал этиитигэр норуот дьокутааттара, бырабыыталыстыба чилиэннэрэ, куорат, улуус дьаһалталарын баһылыктара, бөдөҥ тэрилтэлэр салайааччылара, уопсастыбаннас бэрэстэбиитэллэрэ, суруналыыстар кытыннылар.