Экэниэмикэ

Сүрүн иһитиннэриини тыа хаһаайыстыбатын миниистирин бастакы солбуйааччы Петр Попов оҥордо. Күн бүгүҥҥү туругунан, бас билии көрүҥүттэн тутулуга суох, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 171 742 ынах сүөһү, ол иһигэр 73 745 ыанар ынах кыстатыллан турар. Былырыыҥҥы сыл туһааннаах кэмигэр тэҥнээтэххэ, хороҕор муостаах уопсай ахсаана 3,1 %-ынан, оттон ыанар ынах ахсаана 1,5 %-ынан көҕүрээбит. Маны сэргэ 181 494 сылгы, ол иһигэр 121 784 биэ баар. Былырыыҥҥы сыл туһааннаах кэмигэр тэҥнээтэххэ, Дьөһөгөй оҕотун уопсай ахсаана 1,6 %-ынан көҕүрээбит, оттон биэ ахсаана 2,4 %-нынан эбиллибит. Уопсай ахсаана төһө да көҕүрээтэр, төрүөҕү биэрэр ийэ сүөһү ахсаана улаханнык хамсаабатах, биэ ахсаана эбиллибит. Ити судаарыстыба өйөбүлүн саҥа мэхэньиисимин көдьүүстээх үлэтин түмүгэ буолар.

Ааспыт ыйдарга халлаан улаханнык, уһуннук тымныйан, 43 585 сылгы, ол эбэтэр сыспай сиэллээх 24 %-а аһылыкка киллэриллибит. Былырыын баччаларга 32 514 сылгы аһатыллыбыта. Ааспыт күһүн кыстыкка 397 643 туонна оттоох, 28 537 туонна сиилэстээх, 16 944 туонна сенажтаах киирбиппит. Онтон билигин 225 тыһ туонна от (56 %), 19,6 тыһ туонна сиилэс (68% ), 9,2 тыһ сенаж (54 %) баар.

Сайын ходуһаларын үгүс өттүн ууга былдьатан, ордук уустук балаһыанньаламмыт Бүлүү, Кэбээйи, Дьааҥы улуустарыгар эбии биэс улууска, ол эбэтэр холбоон аҕыс улууска, сүөһү эбии аһылыгын тэрийэргэ анаан, 5 002 туонна концентрированнай аһылыгы (комбикуорманы, сылгы бурдугун, гранулаламмыт оту) өрөспүүбүлүкэ таһыттан аҕалан, тиэрдэргэ быһаарыллыбыта. Онтон 2 822 туонната, ол иһигэр, Чурапчыга 1 303 туонна, Бүлүүгэ 679 туонна, Кэбээйигэ 405 туонна, Дьааҥыга 27 туонна тиэрдиллибит. Бу үлэҕэ эппиэттээх «Якутопторг» тэрилтэ кулун тутарга диэри Бүлүүгэ, муус устарга диэри хотугу улуустарга тиэйэр-таһар үлэни бүтэрэр соруктаах.

Татым оттоох хаһаайыстыбаларга 37 423 туонна от тиэрдиллиэхтээх (11 тыһ т – улуустар тас өттүлэриттэн, 2,7 тыһ т – улуустар истэринэн, 23,5 тыһ т -- мобильнайдар оттообут отторо). Итинтэн 24 582 туонната тиэрдиллибит. Холобур, өссө сир харатыттан саҕалаан чурапчылар 7 551, горнайдар 1635, кэбээйилэр 1 533, бүлүүлэр 1 380 туонна оту таспыттар. Хотугу улуустарга суол тохсунньу ортотуттан аһыллан, Дьааҥыга, Өлөөҥҥө, Эбээн Бытантайга киин улуустартан оту тиэйэн илдьии үлэтэ тэтимнээхтик саҕаламмыт. Холобур, Дьааҥыга 31 туонна от Хаҥаластан тиэрдиллибит.

Ахсынньы 13 күнүгэр кыстыгы тэрийиигэ өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай бүддьүөтүттэн олохтоох бүддьүөттэргэ атын бүддьүөттэр икки ардыларынааҕы үбү тыырыы туһунан бырабыыталыстыба дьаһала тахсан турар. Онно олоҕуран, 11 улууска (Бүлүүгэ, Горнайга, Дьааҥыга, Кэбээйигэ, Намҥа, Өлүөхүмэҕэ, Өлөөҥҥө, Тааттаҕа, Үөһээ Бүлүүгэ, Чурапчыга, Эбээн Бытантайга) холбоон 135,5 мөл. солк көрүллүбүтэ, итинтэн 12,5 мөл. солк. – от атыытын, 47,6 мөл. солк. – оту тиэйии-таһыы ороскуотун сорох чааһын толуйарга, 75,3 мөл. солк. – эбии аһылыгы атыылаһан тиэйиигэ туттуллар. Бу олунньу ый бүтүөр диэри 16 улууска оту тиэйии-таһыы ороскуотун сорох чааһын толуйарга 151 мөл. солк көрүллэрэ былааннанар, билигин сөбүлэһиигэ сылдьар.

Онон кыстык этэҥҥэ баран иһэр, сөптөөх көмө оҥоһуллар. Хараҕа үктэниэххэ диэри ити баар ас-үөл саппааһа тиийиэхтээх, ол эрээри, сылгы аһылыкка маассабайдык киирбитэ кыратык дьиксиннэрэр. Сүөһү-сылгы аһылыгын иҥэмтиэлээх эттигин байытарга хаһаайыстыбалар Кэмпэндээйи тууһун, Сунтаар цеолитын, атын да биологическай эбииликтэри туһаналларыгар итиэннэ эмтиир-сэрэтэр, битэмиинниир үлэ тиһигин быспаттарыгар сүбэлэнэр.

Салгыы «Саха сүөһүтэ» генопуонда тэрилтэтигэр кыстык туругун туһунан бу тэрилтэ салайааччытын солбуйааччы Василий Лукин иһитиннэрдэ. Улуустар бэрэстэбиитэллэрэ кытыннылар. Кинилэр тугу эппиттэрин, туруорсубуттарын туһунан сиһилии хаһыат кэлэр нүөмэригэр ааҕыаххыт.