Экономика

Экспертэр хотугу, Сибиирдээҕи уонна Уһук Илиҥҥи төрүт олохтоох, аҕыйах ахсааннаах омуктар үгэс буолбут олохторун илгэтин хааччыйар балыктааһыҥҥа сыһыаннаах нуормаламмыт быраап аахталарыгар киллэриллэр этиилэри дьүүллэстилэр. Санатан эттэххэ, Арассыыйа Федерациятын хотугу, Сибиирдээҕи уонна Уһук Илиҥҥи төрүт олохтоох, аҕыйах ахсааннаах омуктарын ассоциациятын бэрэсидьиэнэ Григорий Ледков бу хайысханан сүбэ мунньахтары хас да төгүл ыытан турар.

Елена Голомарева бэйэтин этиитигэр балыктааһын саҥа быраабылаларын олоххо киллэриигэ үөскүүр мөккүөрдээх түгэннэргэ болҕомтотун уурда. Үгэс буолбут балыктааһын аҕыйах ахсааннаах хотугу омуктар төрүт дьарыктарын, олохторун илгэтин быһыытынан көрүллэр буолан, бу боппуруос Арассыыйа Федерациятын хотугу, Сибиирдээҕи уонна Уһук Илиҥҥи төрүт олохтоох, аҕыйах ахсааннаах омуктарын ассоциациятын, Уһук Илини сайыннарыы министиэристибэтин ураты хонтуруолларыгар сылдьарын, үөскүүр кыһалҕалар уталыппакка туоратыллалларын бэлиэтээтэ. Ол да үрдүнэн быһаарыыны эрэйэр түгэннэр күөрэйэ туралларын эттэ. 

-- Бэйэ баҕатынан (любительскэй) балыктааһын үгэс буолбут балыктааһынтан туох уратылааҕын үгүстэр билбэттэр, оннооҕор хонтуруоллуур уорганнар бу икки ардын араарбаттар, – диэтэ Елена Голомарева. – Биһиги дьоммут үгүс үйэлэр усталарыгар балыктааһын кэмигэр, иитиллэн олорор эбэлэригэр бүтүн дьиэ кэргэнинэн бырааһынньыкка курдук киирэллэр. Балыктааһын кэмигэр аҥардас биир эрэ илиминэн кыайан бултаныллыбат. Эрэгийиэннэр уратылара элбэх: Камчаткаҕа да, Сахалиҥҥа даҕаны балыктыыр үгэс, ньыма тус-туһунан. Биһиэхэ, улуус ахсын балык тахсар кэмэ да, балыктыыр ньыма да эмиэ тус-туһунаннар. Холобур, Эдьигээҥҥэ биир эрэ илимнээх эбэҕэ киирдэххинэ, балыктан көрө матаҕын, дьиэ кэргэҥҥин аһылыга суох хааллараҕын. Тоҕо диэтэххэ, күндүөбэй уонна уомул илимнэрэ атын атыттар, аны туран, балык бэрт аҕыйах күҥҥэ эрэ тахсар. Айылҕа биһиги быйыл ханна уонна хаһан балыктыырбытын ыйыппат эбээт, кини халандаара атын. Саҥа быраабыла быһыыытынан, бүтүн дьиэ кэргэҥҥэ, кини төһө да элбэх оҕолоох, киһилээх буоллун, биир эрэ илим көҥүллэнэр. Онон биһиги олохтоох усулуобуйаны, балыктааһын уратыларын учуоттаан, балыктыыр кэмҥэ хас биирдии дьиэ кэргэҥҥэ хас да илими туһанары туруорсабыт. Кинилэр утарынан сииллэригэр итинтэн атын балыктыыр кыахтара суоҕун быһыытынан, балыктыырга кубуотаны уонна илими дьиэ кэргэн киһитин ахсаанынан биэрэргэ этэбит. Маннык хобдох түбэлтэлэри холобурдуубун: Кыһыҥҥы бытарҕан тымныыга биир балыксыт үс илиминэн балыктыы киирбитигэр, иниспиэктэрдэр кэлэннэр, икки илимин былдьаан баран, ыстарааптаан саайбыттар. Илим – балыксыт дьиэ кэргэнин иитэр-аһатар сүрүн тэрилэ эбээт! Ону былдьатыы, өссө ыстарааптаныы ыал аҕатыгар төһөлөөх охсууну оҥороро буолуой? «Илимиҥ маркировката суох», – диэн боротокуолламмыт балыксыт эмиэ кэмэ суох элбэх. Дьэ бу барыта түмүллэн өйдөспөт буолууну, бырачыаһы үөскэтэр. Маннык быһыы-майгы тахсыбатын туһугар саҥа быраабыла барыта дьэҥкэ буолуохтаах.

Норуот дьокутаата салгыы билигин, арҕааҥҥы дойдулар сааҥсыйа биллэрбит кэмнэригэр, аһылык өттүнэн куттал суох буолуутун боппуруоһа, «Кимтэн да тутулуга суох, үчүгэй хаачыстыбалаах аһынан-үөлүнэн хааччынар кыахтаахпыт дуо?» диэн ыйытыы хаһааҥҥытааҕар даҕаны сытыырхайбытын тоһоҕолоон бэлиэтээтэ.

Судаарыстыба төрүт олохтоох, аҕыйах ахсааннаах хотугу омуктар балыктыылларыгар уонна олохторун үгэс буолбут дьарыгын хааччыйалларыгар анаан, кинилэр уу биоресурсаларыгар тииһинэллэрин төһө кыалларынан судургутута сатыыр. Арассыыйа Федерациятын хотугу, Сибиирдээҕи уонна Уһук Илиҥҥи төрүт олохтоох, аҕыйах ахсааннаах омуктарын бэрэстэбиитэллэригэр (физическэй сирэйдэргэ) уу биоресурсаларын биэриигэ «сайаапката суох» бэрээдэк 2023 сылтан киллэриллиэхтээх. Национальностар дьыалаларыгар федеральнай ааҕыныстыба (ФАДН) оҥорбут төрүт олохтоох, аҕыйах ахсааннаах омуктар учуоттарын Испииһэгэ быйыл, олунньу 7 күнүттэн олоххо киирбитэ. Итиэннэ саҥа бэрээдэккэ төрүт буолуоҕа.

Мунньах түмүгэр үгэс буолбут балыктааһын быраабылаларын тупсарарга салгыы үлэлииргэ, эргийиэннэрдээҕи регламеннары бигэргэтэргэ, итиэннэ этиилэри түмэн, федеральнай оробуочай хамыыһыйаҕа түһэрэргэ этилиннэ. Бу туһунан Ил Түмэн пресс-сулууспата иһитиннэрэр.