Төлөбүрдэр үрдээтилэр
Нэһилиэнньэ сорох араҥатыгар социальнай төлөбүрдэр уонна босуобуйалар үрдээтилэр.
Хамнас алын кээмэйэ 22 тыһ. 440 солкуобайга тэҥнэстэ, онон 4,2 мөл. үлэлии сылдьар кыраасданьыын дохуоттара улаатыа.
«Хамнас алын кээмэйин тиһигин быспакка үрдэтии Бэрэсидьиэн ыйааҕынан бигэргэтиллибит национальнай сыаллартан биирдэстэрэ. 2030 сылга бу көрдөрүү 35 тыһ.солкуобай буолуо”, -- диэн Судаарыстыбаннай Дуума бэрэссэдээтэлэ Вячеслав Володин этэн турар.
Биир кэлим оҕо босуобуйата 14,8% индексацияланан төлөбүр орто кээмэйэ 17 тыһ. солкуобайга тэҥнэһиэ. Кырдьаҕаһынан биэнсийэлээхтэргэ страховой биэнсийэни 7,3% индексациялыахтара, маны тэҥэ биэнсийэ коэфициена эмиэ үрдүө.
Үлэлиир биэнсийэлээхтэгэ үөрүүлээх сонун. Ол курдук, кинилэр биэнсийэлэрин индексацията сөргүтүлүннэ, эмиэ 7,3% тэҥнэһиэ. Барыллаан ааҕыынан, 7 мөл. тахса үлэлии сылдьар дьон биэнсийэтэ үрдүөҕэ.
Вячеслав Володин бэлиэтээбитинэн, бу быһаарыныы судургута суох кэмҥэ ылылынна. “Арассыыйаны утары ылыллыбыт 21 тыһыынчаттан тахса саансыйа киирбитин үрдүнэн, бэрэсидьиэммит Владимир Путин бу быһаарыныыны ылынна”, - диэн эттэ.
Кырачааннары көрөн олорор төрөппүттэргэ эмиэ үөрүүлээх сонун. Ол курдук, 1,5 сааһыгар диэри оҕону көрүү босуобуйатын муҥутуур кээмэйэ улаатта. Үлэлиир ийэлэр ыйга 69 тыһ. солкуобайга диэри ылар кыахтаннылар. Онтон хат буолууга уонна төрөөһүҥҥэ 140 күн устата көрүллэр дэкириэт харчытын босуобуйата эмиэ улаатта. 2025 сылга көрүллэр саҥа суума хамнастан тутулуктанан, 103 тыһ. солкуобайтан саҕалаан, 794 тыһ.солкуобайга диэри төлөнүө.
Бэрээдэк чэпчээтэ
Босуобуйаны уонна нолуоктан көҕүрэтиини (вычет) ылыыга чэпчэтиллибит бэрээдэк киирдэ. Өскөтүн дьиэ кэргэн улахан оҕолоругар босуобуйа анаммыт буоллаҕына, кыра оҕо күн сирин көрдөҕүнэ, дохуоту көрүүтэ суох өйөбүл миэрэ олохтонуо.
Маны сэргэ, сорох социальнай көҕүрэтиини ылыы чэпчэтиллибит бэрээдэгинэн барыа. Ол иһигэр үөрэниигэ, эмтэниигэ (эми атыылаһыыттан ураты), физкультура уонна чэбдигирии өҥөлөрүгэр, баҕа өттүнэн страховкаланыы усунуостарыгар, биэнсийэ уонна олох страховкаларыгар, судаарыстыбаннайа суох биэнсийэнэн хааччыллыы дуогабарынан усунуостарга төлөммүт харчы нолуоктарын толуйуохха сөп буолла.
2025 сылтан 18 тыһыынча солкуобай суумалаах саҥа стандартнай нолуок көҕүрэтиитэ олоххо киирдэ. Бу төлөбүрү “Готов к труду и обороне” бүтүн Арассыыйатааҕы физкультурнай-спортивнай комплекс кыттыылаахтара ылар буолуохтара.
Оҕолорго стандартнай көҕүрэтиилэр эмиэ улааттылар. Бастакы оҕоҕо — 1 400 солк., иккискэ — 2 800 солк., үһүс уонна онтон кэлэр оҕолорго — 6 000 солк. буолла. Инбэлиит оҕолор төрөппүттэрэ уонна эппэкииннэрэ — 12 000 солк. тэҥнэстэ.
Социальнай көҕүрэтии нолуогун харчытын 13% диэри төнүннэриэххэ сөп. Холобур, оҕо үөрэниитигэр туһаныллыбыт харчыттан 19 500 солкуобайга диэри.
ОСАГО биир кэлим систиэмэтэ олохтонно
Арассыыйаҕа уонна Белоруссияҕа ОСАГО дуогабардара тэҥник үлэлиир буоллулар. Страховкалааһын дуогабарын норуоттар икки ардыларынааҕы систиэмэлэринэн электроннай докумуон быһыытынан баттаһыахтара. Бу ОСАГО сүрүн дуогабарыгар эбии быһыытынан сылдьыа. Маннык гынан, сокуон суол саахалын кыттыылаахтарын баай-дуол уонна быраап көмүскэлигэр интэриэстэрин көмүскүө диэн быһаараллар.
Туристааһыҥҥа уонна сынньаныыга уларыйыылар
Туристары сынньатар, хоннорор сирдэри, маны тэҥэ хайаларга баар хайыһарынан түһэр трассалары, өҥүрүк итиигэ сөтүөлүүр пляжтары кылаастарынан араарыахтара. Сорох сынньанар сирдэргэ, холобур, социальнай уонна чэбдигирдэр тэрилтэлэргэ, итэҕэл кииннэригэр маннык кылааһынан араарыы баҕа өттүнэн эрэ оҥоһуллуо.
Эспиэрдэр сабаҕалааһыннарынан, кылаастарга араартааһын туристарга оҥоһуллар өҥө хаачыстыбатын тупсарыаҕа, туризм балысханнык сайдарыгар төһүү күүс буолуоҕа.
Маны сэргэ, “куруорт сборун” оннугар “куруорт нолуога” диэн тиэрмин баар буолла. Ону миэстэтигэр киллэрэри уонна ыстаапка кээмэйин муниципалитеттар быһаарыахтара. Түһээн харчыта гостиницалар баар сирдэрин бүддьүөтүгэр киириэ.
Нолуок сорох кыраасданнартан, ол иһигэр Анал байыаннай дьайыы кыттыылаахтарыттан тутуллуо суоҕа.
Маныаха даҕатан эттэххэ, туриндустрия Арассыыйатааҕы Сойууһа иһитиннэрэринэн, дойдубут 55 эрэгийиэнэ маннык нолуогу киллэрэр былааннаахтар. 2025 сылга түһээн муҥутуур суумата гостиница нүөмэрин сыанатыттан 1% тэҥнэһиэ. Бу ыстаапка 2029 сылга диэри кыралаан үрдүүрэ сабаҕаланар, ол эрэн 5%-ны куоһарыа суоҕа.
Инбэлиит, эбэтэр доруобуйаларыгар хааччахтаах оҕолорго сынньаналларыгар уонна чэбдигирэллэригэр эбии чэпчэтиилэр киирдилэр. Эрэгийиэннэр сайыҥҥы сынньалаҥ лааҕырдарыгар анал кубуоталары олохтуохтара. Оччотугар, инбэлиит оҕолорго миэстэ суоҕунан сирэйдэнэн сайыҥҥы сынньалаҥҥа аккаастыыр түгэн аҕыйыа диэн этэллэр.
Дьарыктаах буолуу эйгэтигэр
Нэһилиэнньэ дьарыктаах буолуутугар судаарыстыбаннай бэлиитикэ өттүнэн уларыйыылар бигэргэннилэр. Кырасданьыын үлэтэ суох киһи быһыытынан бэлиэтэниини олорор сиринэн эрэ буолбакка, ханна баарынан оҥорторор кыахтанна. Биэс күнтэн элбэҕэ суох төлөбүрдээх үлэ булар түгэнигэр, төлөнөр босуобуйата быһыллыа суоҕа. Үлэтэ суох кыраасданнарга дьарык булан биэриигэ, бэйэтэ бэйэтигэр дохуот оҥосторугар исписэлиистэр тустаах былааннары бигэргэтиэхтэрэ.
Вячеслав Володин санаатын маннык үллэстэр: “Билигин үлэлии турар сокуон 30 сыл аннараа өттүгэр ылыллыбыта. Аныгы кэмҥэ дьарыктаах буолууга отой атын хайысхалар уонна кыһалҕалар тураллар. Онон саҥа сокуон кэмигэр ылылынна”.
Үрдэтиллибит нолуогу төлүөхтэрэ
Нолуок кодексатыгар улахан уларыйыылар киирэн, нолуогу киһи дохуотуттан көрөн тутар буолуохтара. Сылга 2,4 мөл. солкуобай дохуоттаах кыраасданнарга НДФЛ ыстаапката оннунан хаалла -- 13 %, 2,4 мөлүйүөнтэн 5 мөл. солкуобайга диэри дохуоттаахтарга — 18 %, 20 мөлүйүөнтэн 50 мөл. диэри дохуоттаахтарга — 20 %, оттон 50 мөл. солкуобайтан үрдүк дохуоттаахтарга — 22 %. Оттон тэрилтэлэр барыстарыгар нолуок 20-тэн 25 %-ҥа диэри улаатта.
Вячеслав Володин бу иннинэ: “Нолуок ыстаапкатыгар “прогрессивнай шкала” олохтонон, эбии дохуот тахсыа. Бу үп федеральнай бүддьүөккэ киириэ уонна ордук көмөҕө наадыйар араҥаҕа өйөбүл быһыытынан көрүллүө. Ол иһигэр оҕолоох дьиэ кэргэттэргэ, биэнсийэлээхтэргэ, бэтэрээннэргэ”,– диэн этэн турар.
“Бэрэсидьиэммит туруорбут соруктарынан үлэлиир национальнай бырайыактар үбүлээһиннэрэ улаатыа. Инфрастуктура сайдыытыгар, дьиэни-уоту тутууга, суоллары оҥорууга, билим салааларын уонна үрдүк технологиялаах эйгэни сайыннарыыга көмө буолуо”, – диэн эбэн эттэ.
Судаарыстыбаннай тылы харыстааһын
Национальнай тыл Пуондатын туһунан сокуон олоххо киирдэ. Бу онлайн өрөсүүрсэҕэ аныгы литэрэтиирэ тылын нуормаларын туһунан иһитиннэриилээх бүтэһик үс үйэ тухары бэчээттэммит нуучча тылын тылдьыттара баар буолуохтара. Өҥөнөн босхо туһаныахха сөп.
Маны сэргэ, нуорма аакталарын бигэргэтии иннинэ, докуомуоннары аныгы нуучча тылын нуорматыгар уонна быраабылатыгар сөп түбэһэллэригэр тыл эспэртиисэтин оҥоруохтара.
Байыаннай сулууспалаахтарга өйөбүл
Байыаннай сулууспалаах эчэйии, бааһырыы түмүгэр сырдык тыына быстыбыт түгэнигэр, кини кэргэнигэр эбии өйөбүл баар буолла. Ол курдук, кини 23 сааһыгар диэри оҕолоох, оҕото иитээччитин сүтэрбитинэн биэнсийэлээх буоллаҕына, эбии төлөбүрү үлэлиириттэн үлэлээбэтиттэн тутулуга суох бэйэтигэр аныахтара.
Ийэ хапытаалынан туһаныыга
Ийэ хапытаалын туһанан элбэх дьиэ кэргэн саҥа олорор дьиэлэннэ. Ол эрэн, ардыгар билбэккэ хаарбах дьиэлэри атыылаһан, эбии эрэйгэ түбэһэллэрэ кистэл буолбатах. Быйылгыттан оннук түгэни таһаарбат туһугар, дьиэни атыылаһыы иннинэ хамсаабат баай-дуол олорорго табыгастааҕын, хаарбах туруга суоҕун туһунан түмүгү биэриэхтэрэ. Бу кэтэх дьиэни, эбэтэр кини сорох чааһын атыылаһыыга туһаныллыа.
“Уһук Илиҥҥи гектар” быраабылата уларыйда
Олохтоохтор “Аартыка гектара” уонна” Уһук илиҥҥи гектар” бырагыраамаларынан бэриллэр сир учаастактарын хото ылаллар. Быйылгыттан манна уларыйыылар киирдилэр. Өскөтүн сайабылыанньаҕын көрө илик, эбэтэр харда кэлэ илик буоллаҕына, атын сири ылыыга сайаапка төннөрүллэр. Оттон биир сири ылыыга хас даҕаны сайаапка киирбит түгэнигэр, сайабылыанньаны көрүү болдьоҕо уһаан бириэ.
Галина МАТВЕЕВА
Ааптар хаартыскаҕа түһэриитэ.
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0