Общество

Министиэристибэттэн өйөбүл

Урбаан, атыы-эргиэн уонна туризм  миниистирин солбуйааччы Мария Карпова иһитиннэрбитинэн, ыччаттар бэйэ дьыалатын сүрүннээн иистэниигэ, уһаныыга, уус-уран оҥоһуктарга, креативнай дьыалаҕа, маркетиҥҥа, консалтиҥҥа тэрийэллэр. Кинилэргэ министиэристибэттэн тустаах субсидия көрүллэр. Онуоха урбаанньыт үлэтин-хамнаһын ханна,  Аартыкаҕа эбэтэр атын улуустарга, тэринэллэрэ хайаан да учуоттанар.  

“Туризм уонна ыалдьытымсах буолуу” национальнай бырайыак чэрчитинэн, быйыл 30 мөл. солкуобайдаах үп көрүллүбүт. Куонкурус бэс ыйын ортотуттан биллэриллиэхтээх. Манна урбаанньыттар “Электроннай бүддьүөт” систиэмэтинэн сайаапка ыытан, 1 мөлүйүөн солкуобай харчыга диэри грант ылыахтарын сөп, онуоха 50 бырыһыаннаах хос үбүлээһини оҥороллоро ирдэнэр. Куонкуруска кыттарга сааһынан, үлэ ыстааһынан хааччахтааһын суох.

Соторутааҕыта урбаанньыттарга глэмпиннэри (айылҕаҕа сынньанарга анаммыт, толору хааччыллыылаах дьоҕус дьиэлэри) тутууга куонкурус түмүктэммит. Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 76 сайаапка киирбититтэн, 40 сайаапка талыллан, федеральнай таһымынан көрүүгэ ыытыллыбыттар.

Эдэр урбаанньыттарга көмөнү оҥорууга Урбааны сайыннарар өрөспүүбүлүкэтээҕи киин таһаарыылаахтык үлэлиир. Ол курдук, сойуому 4 %-тан 12 %-ҥа диэри иэс биэрэ.

Саҥа дьыаланы арынааччыларга “Мин биисинэһим” киин өйөбүл буолар. Баҕалаахтарга босхо сүбэлииллэр-амалыыллар, биисинэс-былаан суруйарга көмөлөһөллөр. Маны таһынан, “Инвестицияны сайыннарыы өрөспүүбүлүктээҕи ааҕыныстыба” инвестиционнай бырайыактарынан дьарыктанааччыларга өйөбүл оҥорор.

Урбаан сайдыытын өрөспүүбүлүкэтээҕи пуондатын генеральнай дириэктэрэ Петр Максимов судаарыстыба өйөбүлүн дьаһалларын сырдатта уонна саҥа саҕалаан эрэр урбаанньыттарга анаммыт бырагыраамалар тустарынан  кэпсээтэ.

Тыа хаһаайыстабытын сайыннарыы

“Россельхозбаан” Саха Сиринээҕи салаатын генеральнай дириэктэрэ Василий Тимофеев бырайыактары олоххо киллэриигэ кирэдьиити биэрии, дьоҕус уонна орто биисинэс килийиэннэригэр туһалаах үбүлээһин ырычаахтрын туһунан сырдатта.

Ол курдук, оҕуруот аһын үүннэриигэ, сүөһүнү-сылгыны, көтөрү иитиигэ, сир аһыттан, эттэн аһы-үөлү оҥорууга, балыктааһыҥҥа, тыа хаһаайыстабатын бородууксуйатын батарыыга чэпчэтиилээх кирэдьиит бэриллэр. Өҥө бу көрүҥүнэн бөдөҥ хаһаайыстыбалар эрэ буолбакка, дьоҕус кэпэрэтииптэр, биирдиилээн урбаанньыттар туһаныахтарын сөп. Онуоха тустаах киһиттэн  сайаапка, тус чахчыны обработкалыырга сөбүлэҥ, пааспар, түһээн  декларацията, оттон тэрилтэлэртэн бу докумуоннары таһынан үп-харчы  отчуота ирдэнэр.  

Баан выпускниктары кытары ыкса үлэлиир. Эдэр учуонайдарга анаан 2023 сылга пилотнай бырайыак киирбит. Бу бырайыакка дойду сэттэ эрэгийиэниттэн агрохайысхалаах үрдүк үөрэх сэттэ кыһата хабыллыбыт.   Биир мөлүйүөн солкуобай харчы суумалаах граннары бастыҥ 14 эдэр учуонай туппут. Гранынан өйөбүл силиэксийэ, өлгөм үүнүүнү биэрэр сиэмэ суортарын таһаарыы, биотехнология, сүөһү эбии аһылыгын оҥоруу, агрономия о.д.а. хайысхаларынан оҥоһуллар.  

Тыа хаһаайыстыбатын салаатыгар билиилэрин, сатабыллларын хаҥатыан баҕалаахтарга “Пиэрмэр оскуолата” үлэлиир. Бу бырайыакка 60 эрэгийиэнтэн 64 үөрэх кыһата кыттыспыт. Барыта 40 идэнэн эбии үөрэхтээһин тэриллэн, 5 500 киһи үөрэммит.   

Дьокутааттар санаалара

Кэпсэтии иннинэ Алексей Корнилов толоруулаах былаас бэрэстэбиитэллэрин, эспиэрдэри уонна эдэр урбаанньыттары кытары аһаҕас кэпсэтии тиһигин быспакка ыыталлара ураты суолталааҕын, үлэлииргэ туһалааҕын эттэ. Тыҥаан турар кыһалҕалары быһаарыы инники күөҥҥэ турар, ол иһигэр, түһээн төлөөһүнүгэр, патент систиэмэтигэр киирээри турар уларыйыылар уонна түһээн ноҕоруускатын үрдээһинэ диэтэ.

Норуот дьокутаата Гаврил Парахин дойду экэниэмикэтигэр дьоҕус уонна орто биисинэс  улахан оруоллааҕын тоһоҕолоото. Урбаанньыттар сылга  экэниэмиэкэҕэ 11 млрд. солк. үбү эргитэллэрин холобурдаан, өйөбүлү кэҥэтэргэ эттэ.  

Норуот дьокутаата Ньургуйаана Заморщикова эдэр дьоҥҥо көдьүүстээх өйөбүл улахан суолталааҕын ыйда. Өйөбүл үгэскэ кубулуйбут  көрүҥнэритэн атын, ураты дьаһаллар наадалар диэтэ.  

Ыччат парламенын бэрэссэдээтэлэ Антон Васильев граннары тыырыы көдьүүһүн, отчуоту туттарыы эридьиэстэрин итиэннэ урбаанньыттар оҥорон таһаарбыт бородууксуйаларыгар интеллектуальнай бырааптарын туһунан чопчуласта. Эдэр урбаанньыттар сиэр-майгы өттүнэн сөптөөх, табыгастаах суоллары тобулалларыгар этии киллэрдэ. Ол курдук, кэнники сылларга сорохтор табаах курдук тардыллар араас булкаастары уонна да атын бородууксуйанан эргинэн, тирэх хапытаалларын оҥостоллор диэтэ, оннук булкаастар дьон доруобуйатыгар олус охсуулаахтарын бэлиэтээтэ. Урбаанньыттары өйүүр пуонда үлэтин көдьүүһүн күүһүрдэн, ыччаты биисинэскэ тардарга, чэпчэтиилэри олохтуурга эттэ.

Урбаанньыттар туруорсаллар

Саха тылын үөрэтэр чааһынай оскуола салайааччыта Дилара Николаева эдэр урбаанньыттар көрсөр кыһалҕаларын таарыйда. Ол иһигэр, лиссиэнсийэлэри оҥорторууга күчүмэҕэйдэр үөскүүллэрин, муниципальнай тэриллиилэр судаарыстыбаннай уонна муниципальнай бас билиигэ сылдьар хамсаабат баайга-дуолга преференциялаахтарын ыйда.

Анаабыртан сылдьар эдэр урбаанньыт Тимур Корякин Аартыка улуустарыгар аһы-үөлү тиэйии-таһыы ороскуотун толуйууга субсидия ирдэнэрин эттэ. Онуоха Алексей Корнилов билигин судаарыстыба өйөбүлэ “Аартыкатааҕы эргиэн-логистика киинин” (урукку Якутоптторг) нөҥүө бэриллэрин, бу хампаанньа Аартыкатааҕы 10 улуус киинигэр маҕаһыыннары арыйан үлэлэтэрин быһаарда. Ол эрээри, атыылаһааччылар ирдэбиллэринэн, араас табаары тиэйэр урбаанньыттарга эбии өйөбүл олохтонуон сөбүн бэлиэтээтэ.

Александр Ермолаев судаарыстыба өйөбүлэ мэдиссиинэ чааһынай тэрилтэлэрин үлэһиттэрин эмиэ хабара наадатын эттэ, үгүс киһи Уһук Илиҥҥи ипэтиэкэ бырагырааматынан  туһаныан баҕарарын санатта.

Атыы-эргиэн салаатын бэрэстэбиитэллэрэ бөдөҥ бырамыысыланнай тэрилтэлэри кытары кэпсэтиилэри ыытан, олохтоох оҥорооччулар табаардарын батарыыга үлэлииргэ эттилэр.

Мунньах түмүгэр кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Алексей Корнилов араас эйгэҕэ үлэлиир  урбаанньыттары кытары аһаҕас кэпсэтиилэр ыытыллаллара ураты суолталааҕын туһунан өссө төгүл тоһоҕолоон бэлиэтээтэ. Урбаанынан дьарыктаныан баҕалаах ыччаттар ахсааннара аҕыйаан иһэрэ долгутар. Бу үксүн билиҥҥи экэниэмикэ уопсай балаһыанньатыттан уонна судаарыстыба тугу чорботоруттан тутулуктааҕын мунньах кыттыылаахтара эттилэр. Урбаанньыттартан киирбит ыйытыылар уонна этиилэр кэмитиэт хонтуруолугар ылылыннылар.

Түмүккэ

Манна даҕатан эттэххэ, ыам ыйын 26 күнүгэр Арассыыйаҕа Урбаанньыт күнүн бэлиэтээтибит. Ол чэрчитинэн, ыам ыйын 31 күнүгэр диэри  сэминээрдэр, төгүрүк остуоллар, аһаҕас аан күннэрэ, быыстапка-дьаарбаҥкалар, биисинэс көрсүһүүлэр, дьыалабыай оонньуулар буолаллар.

Бу тэрээһиннэр урбаанньыттар көҕүлээһиннэрин өйүүргэ уонна сайыннарарга, кинилэр дьыалабыай көхтөрүн үрдэтэргэ, араас кэпсэтиилэри ыыталларыггар уонна ыччаты биисинэскэ тардарга туһуланаллар. Манна биисинэс бэрэстэбиитэллэрэ, былаас уорганнара, түмсүүлэр, үөрэх тэрилтэлэрэ кытталлар.

--Урбаанньыт күнэ диэн халандаарга көннөрү күн буолбатах, бу биисинэс эрэгийиэн экэниэмикэтин сайыннарыыга киллэрэр дьоһун кылаатын бэлиэтээһин. Биһиги аһаҕастык кэпсэтэр былаһааккалары тэрийэбит, уопут атастаһабыт уонна Саха Сирин экэниэмикэтин хамсатааччыларга кыаҕы биэрэбит, — диэтэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин урбааҥҥа, эргиэҥҥэ уонна туризмҥа миниистирэ Тимур Ханды.

Галина МАТВЕЕВА

Хаартыска: Ил Түмэн пресс-сулууспата