Спорт

Саха дьоно-сэргэтэ успуорду сэҥээрэр, ол тула түмсэр. Ордук успуорт төрүт көрүҥнэрэ ураты суолталааҕын ким да мэлдьэспэтэ буолуо. Бөҕөстөр күөн көрсөн киирсэллэрин ыал ыалынан долгуйан, кыайыыны-хотууну баҕаран көрөллөр. Ситиһиини эрэнэ күүтэр, бастакытын кыттар уонна хас да сыл  дьон хараҕын далыгар үүммүт-сайдыбыт, хаһыс да төгүлүн кыттар спортсменнарбытын кытта кэпсэттибит.

Урааҥхайдар сыдьааннарын сүппэт утум удьуора

Муҥутуур элбэх төгүллээх кыттааччы, Горнай улууһуттан төрүттээх Дьулустаан Ноговицын күрэс хас да төгүллээх призера, мас тардыһыыга норуоттар икки ардыларынааҕы кылаастаах успуорт маастара, Иван Белолюбскай бирииһигэр ыытыллар «Чөмпүйүөн Куубагын» кыайыылааҕа быйыл көрөөччүлэргэ бэртээхэй киирсиини көрдөрүө диэн эрэнэбит.

«Дыгын оонньуулара — 2022» кыайыылааҕа Алексей Уваровскай  Кэбээйи улууһун Мастаах сэлиэнньэтигэр төрөөбүт. «Дыгын оонньууларыгар» бу сырыыга бэсиһин кыттар. Бастакытын 2019 сыллаахха кыттыбыта. «Дойдубар кэлэн кыра эрдэхпиттэн иитэн-такайан, элбэх кыайыыга кынаттаабыт Николай Николаевич Иванов диэн тириэньэрбэр дьарыктана сылдьабын. Дьиэ кэргэним сүрүн өйөбүлүм буолар. Төрөппүттэрим Егор Афанасьевич, Ньургустаана Николаевна Уваровскайдар үөрэх эйгэтигэр үлэлииллэр. Бииргэ төрөөбүт эдьиийим Сайаана — атах онньуутугар уонна саха многоборьетыгар успуорт маастара», — диэн Өлөксөй кэпсээтэ.

Чурапчы бөҕөһө, «Дыгын оонньууларын” биэс төгүллээх кыттыылааҕа Павел Друзьянов санаатын этэр: “Дыгын оонньуулара” улахан суолталаах күрэхтэһии дии саныыбын. Өбүгэлэрбит төрүт көрүҥнэрин сайыннарарга олук уурар күрэх уонна уолаттарга эти – хааны, күүһү – уоҕу, санаа күүһүн бөҕөргөтөргө холобур буолар. Билигин тириэньэрбинэн Уйбаан Белолюбскай буолар”.

Амма ааттааҕа Борис Сдвижков: «Дыгын ооньууларыгар» быйыл үһүс кыттыым буолар, бастакыбын 2018 сыллаахха кыттыбытым. Бииргэ күрэхтэһэр уолаттарым бары күүстээх мадьынылар, мээнэ ыллыҥ да киирсибэккин. Уопуттара улахан, кинилэри кытта бииргэ кыттар, күөн көрсүһэр – ситиһии. Тириэньэрим Айсен Григорьевич Атастыров, эн — мин дэһэр доҕорум”, - диэн кэпсээтэ.

Саҥа кыттааччы Алексей Созонов: “Бэйэбэр эрэллээхпин”

«Дыгын оонньууларын» биир лиидэрэ, Таатта бөҕөһө Николай Матаннанов эчэйэн, кыттыбат буолбутун туһунан сонун кэлбитэ. Николай Матаннанов оннугар Орто Халыматтан сылдьар Алексей Созонов кыттыаҕа диэн национальнай многоборье федерацията быһаарбыт. Алексей Созонов «Дыгын оонньууларын» бүтэһик сүүмэрдиир түһүмэҕэр бэһис миэстэни ылбыта. Хотугу многоборьеҕа Саха сирин уонна Арассыыйа успуордун маастара, өрүспүүбүлүкэ рекордсменынан, Арассыыйа алта төгүллээх чөмпүйүөнүнэн буолар. Хоһуун быһаарарынан: «Мин Орто Халыма улууһун Арҕахтаах нэһилиэгиттэн төрүттээхпин. Хотугу многоборьенан кытта сылдьан, “Дыгын оонньууларыгар” кыттар санаалар киирэллэр этэ. Чугас дьонум, доҕотторум холонон көр диэбиттэрэ. Дьарыкпыт этэҥҥэ бара турар, тириэньэрим – Айсен Николаевич Семенов. Улахан долгуйуу суоҕун кэриэтэ, бэйэбэр эрэллээхпин».

Амма Абаҕатыттан төрүттээх Тимофей Большаков быйыл үсүһүн кыттыаҕа. Кини Айсен Ботуевы, Владимир Шологоновы кытта тириэнньэр Денис Васильевич Заболоцкайга дьарыктаналлар эбит. 2022 сыллаахха, санатар эбит буоллахха, Тимофей “Сахаачча оонньууларын” кыайыылааҕа буолбута. Үүнэр көлүөнэни иитэр, физическэй култуураҕа учуутал.

Үөһээ Бүлүү Нам нэһилиэгэ – икки кэскиллээх спортсмен дойдута эбит. Дыгын оонньууларын 2018 сыллаах призера, арыйыыта Айсен Ботуев  былырыын эмиэ үһүс миэстэни ылары ситиспитэ. Аҕата Гаврил Ботуев – кини сүрүн настаабынньыга, СӨ мас тардыһыыга успуордун маастара. Национальнай многоборьеҕа успуорт маастара Владимир Шологонов быйыл Чурапчытааҕы судаарыстыбаннай успуорт уонна физическэй култуура үнүстүүтүн быйыл бүтэрэр, «Дыгын оонньууларыгар» иккиһин кыттар.

Биир эдэр кэскиллээх Николай Обоев: «Ньурба Антоновкатыттан төрүттээхпин. Холобур оҥостор дьоммунан аҕам уонна убайым буолаллар. Аҕам Василий Ионович Обоев буоксаҕа ССРС успуордун маастара. Убайым Максим Васильевич Обоев бэйэтин кэмигэр эмиэ үчүгэйдик буоксалыыр этэ. 2022 сыллаахха Үс Хатыҥ түһүлгэтигэр «Дыгын оонньууларыгар» сурэхтэниим буолбута. Оҕо сылдьан күөх экранынан эрэ көрөөччүбүн. Дьэ, аны үһүс төгүлбүн кыттаары сылдьабын. Иван Белолюбскай «Боотур» успуорт кулуубугар дьарыктанабын”, - диэн кэпсээтэ.

Быйыл иккиһин кыттар Кэбээйи улууһун Чагда ыччата, атах оонньуутугар успуорт маастара, өрөспүүбүлүкэ түөрт төгүллээх муҥутуур кыайыылааҕа Яков Дмитриев бу курдук кэпсиир: “Дьиэ кэргэним успуорду өрө туппут дьон. Аҕам, киэн туттар киһим, тириэньэрим Федор Николаевич Дмитриев — мас тардыһыытыгар успуорт маастара, Манчаары оонньууларыгар, Саха сирин норуоттарын спортивнай оонньууларыттан мэтээллэрдээх. Ийэм Марианна Марфеновна Дмитриева — иистэнньэҥ, бэйэтин кэмигэр бэртээхэйдик волейболлуура. 2-4-с кылаастарга тустубутум, 5-7 кылаастарга мас тардыспытым. Ол кэнниттэн атах оонньутунан дьарыктанаан саҕалаан күн бүгүҥҥэ диэри бырахпакка сылдьабын. «Дыгын оонньууларыгар» оҕо эрдэхпиттэн кыттыахпын, кыайыахпын баҕарар этим.  Бэйэм Баһылай Манчаары аатынан успуорт төрүт көрүҥнэрин өрөспүүбүлүкэтээҕи Киинигэр инженеринэн үлэлиибин”.

Күүс-күдэх эрчимэр талаһан

М.К.Аммосов аатынан ХИФУ Горнай институтун 3 кууруһун устудьуона Алексей Соколов: “Сунтаар улууһун Маар Күөл нэһилиэгиттэн төрүттээхпин. Тириэньэрбинэн оҕо эрдэхпиттэн дьарыктыыр Анатолий Егорович Петров буолар. Ону таһынан, бииргэ дьарыктанар доҕорум, Эбээн Бытантай уола, Айастаан Колесов дьарыгым былаанын оҥорон ыытар. Бэйэм үөрэнэбин. Национальнай многоборьенан 15 сааспыттан дьарыктанабын. Былырыын туох баарбынан киирсэ сатаабытым, биллэн турар, син биир дьарык тиийбэт этэ. Билигин дьарык күүскэ барар турар, бэркэ киирсиэм дии саныыбын”, - диэн кэпсээтэ.

Күрэхтэһии эдэр кыттааччыта, М.К. Аммосов аатынан ХИФУ геолого-разведочнай факультетын устудьуона Артем Дьяконов: “Мин кулун тутар 6 кунугэр 2004 сыллаахха Кэбээйи улууһун Лүксүгүн бөһүөлэгэр күн сирин көрбүтүм. Ийэм Анна Сидоровна Дьяконова оскуолаҕа математика уонна физика учууталынан үлэлиир, оттон аҕам Владимир Владимирович Дьяконов «Сахаэнергоҕа» үлэлиир. Бииргэ төрөөбүттэр үспүт. 8-с кылааска Мастаах орто оскуолатыгар үөрэнэ тиийбитим. Онтон ыла успуорт төрүт көрүҥнэринэн Николай Иванов салалтатынан дьарыктанан саҕалаабытым. Быйыл иккис төгүлүн кыттабын».

«Дыгын оонньуулара» сылтан сыл аайы дьон интэриэһин тардаллар. Сахабыт дьонугар олус суолталаахтар: аныгы үйэ боотурдара манныктар, бу курдук чөл олоххо тардыһан, ыарахаттары тумнан, үрдүк чыпчааллары дабайа сылдьарга үөрэтэллэр. Эһиги «Дыгын оонньууларын» күүтэҕит дуо? Дьэ, Туймаада ыһыаҕар бүгүҥҥү дьоруойдарбытыттан ким кыайыылаах буоларын билиэхпит.

Дьулустаан Сергеев, Мария Васильева хаартыскаҕа түһэриилэрэ, СИА.