Түһүлгэ

​2024 сыл Арассыыйаҕа Дьиэ кэргэн, Саха сиригэр Оҕо саас сылларынан биллэриллибитэ. Бу сыл хас биирдии ыалга, оҕоҕо умнуллубат түгэннэри, улахан ситиһиилэри бэлэхтээтэ. Түгэнинэн туһанан, биhиги эмиэ биир биллэр-көстөр аймах дьон, кинилэр дьиэ кэргэттэрэ Сүлэ нэһилиэгин оҕолоругар, кэнчээри ыччаттарыгар үйэлэргэ умнуллубат үтүө сыһыаннарын туһунан ахтан ааһыахпыт.

​Биир дойдулаахпыт педагог-новатор, Саха Республикатын Үөрэҕин наркома, министирэ, биллиилээх государственнай уонна общественнай деятель Семен Семенович Сюльскай (Алексеев) аата үйэтитиллэн 2002 сыллаахха кулун тутар 14 күнүгэр Сүлэ сир оҥоһуутунан дьарыктанар орто оскуолатыгар иҥэриллибитэ. Ити сыл бэс ыйыгар С.С.Сюльскай аатын иҥэриини бэлиэтээн ааспыппыт. Манна Дьокуускайтан Семен Сюльскай бииргэ төрөөбүт убайын кыыһа Евдокия Алексеевна Алексеева, төрөппүт кыыһа Наталья Семеновна Посельская ыалдьыттаабыттара. Нэһилиэк баһылыгынан Сивцев Евсей Евсеевич, оройуон баһылыгынан Петрова Варвара Андреевна, УНО начальнигынан Маччасынова Маргарита Васильевна, Варвара Андреевна солбуйааччытынан Кузьмин Виктор Михайлович үлэлииллэрэ.

​Алексеева Евдокия Алексеевна 1926 сыллаахха Ньурба улууһугар төрөөбүтэ. 1945 сыллаахха Бүлүү педучилищетын бүтэрбитэ, РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна, тыыл, үлэ ветерана.

​Посельская Наталья Семеновна 1946 сыллаахха Москваҕа төрөөбүтэ, Новосибирскайга хореографическай учулищены бүтэрбитэ, Ленинградка А.Я.Ваганова аатынан хореографическай училищеҕа, онтон А.В.Луначарскай аатынан ГИТИС-кэ ситиһиилээхтик үөрэммитэ. Дьокуускайдааҕы Опера уонна Балет государственнай театрыгар үлэлээбитэ. Ийэтин, быйыл 100 сааһа бэлиэтэнэр саха бастакы балеринатын  Аксения  Посельская, аатынан республикатааҕы хореографическай училищены төрүттээбитэ. Кэлин бу училище Аксенья уонна Наталья Посельскаялар ааттарын сүгэр. Кини Саха республикатын культуратын Үтүөлээх үлэһитэ, ЮНЕСКО Аан дойдутааҕы үҥкүүгэ Советын чилиэнэ, П.А.Ойуунускай аатынан Государственнай премия лауреата, Аксенья уонна Наталья Посельскаялар ааттарынан хореографическай колледж директора уонна художественнай салайааччыта этэ. Хомойуох иһин, ыарахан ыарыыттан Наталья Семеновна олохтон туораабыта ыраатта.

​2002 сыллаахха аҕатын аатын үйэтитээри оскуоланы бүтэрээччилэргэ стипендия бэриллиитин саҕалаабыта. Ол курдук, ити сыл оскуоланы бүтэрэр Марианна Федороваҕа бастакы стипендия туттарыллыбыта. Наталья Семеновна эппитинэн үчүгэйдик үөрэнэн бүтэрбит, элбэх оҕолоох, тулаайах аҥаардаах оҕолор, эбэтэр инвалид дьонноох оскуоланы бүтэрээччигэ бэриллэрэ. Раиса Георгиевна уонна Николай Дмитриевич 6 оҕолоох ыаллар, бастакы оҕолоро Марианна Николаевна Наталья Семеновнаҕа махтала муҥура суох.«Ити стипендия харчыта суоҕа буоллар, мин үөрэххэ барар кыаҕым суох этэ” - диэн улахан махталынан ахтар. Кини Фадеев аатынан финансово-экономическай колледжы бүтэрэн, финансист идэтин ылбыта. Онтон бухгалтерынан үлэлээбитэ. 2016-2021 сылларга кэтэхтэн М.К.Аммосов аатынан СВФУ математика уонна информатика Институтугар математика учууталын идэтин ылан, кыһыл дипломунан түмүктээбитэ. 2017 сылтан үөрэммит оскуолатыгар математика учууталынан үлэлиир.

​2011 сылтан эдьиийин үтүө дьыалатын С.С.Сюльскай сиэнэ Сергей Августович Сюльскай салҕаабыта. Кини географ идэлээх, элбэх оҕолоох, сиэннэрдээх ыал аҕата. Учууталынан, оскуола директорынан, Муома улууһун баһылыгынан үлэлээбитэ. Ил Түмэн аппараатын салайбыта. Ил Түмэн 4-с ыҥырыылаах государственнай мунньаҕын депутатынан талыллан, дьиэ кэргэн, оҕо-аймах, ыччат, физкультура уонна спорт комитетын бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбитэ. Кэлин Суорун Омоллоон аатынан Опера уонна Балет государственнай театрын директорынан айымньылаахтык улэлээбитэ. Билигин Саха Республикатын Общественнай Палататыгар тыа хаһаайыстыбатын уонна тыа сирин сайдыытын комиссиятын бэрэссэдээтэлинэн үлэлиир. Кини Муома оройуонун уонна Хонуу нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, таһаарыылаах үлэтин иһин элбэх наҕараадалардаах.

​2020 сылтан фонда тэрийэн, Сергей Августовичка эдьиийэ Юлия Августовна Сюльская, балта Надежда Августовна Пермикина кыттыспыттара. Юлия Августовна 2015-2022 сылларга Муома оройуонун Киин библиотекатыгар директорынан үлэлээбитэ. Билигин Оҕо библиотекатын сэбиэдиссэйинэн үлэлиир. Ситиһиилээх, айымньылаах үлэтин иһин Хонуу бөһүөлэгин баһылыктарын Махтал суруктарынан, грамоталарынан бэлиэтэммитэ, ону таһынан Культура министирэ Андрей Саввич Борисов грамоталара бааллар. Кини Саха республикатын Культуратын туйгуна, “Гражданскай килбиэн" Бэлиэ хаһаайына. Россия культуратын үлэһиттэрин профсоюзнай тэрилтэтиттэн грамоталардаах, 2 төгүл нэһилиэк Советын депутатынан талыллыбыта, Хонуу нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо, үлэ бэтэрээнэ.  Айымньылаах үлэтин иһин Республика оҕо уонна эдэр ыччат библиотеката биэрбит грамоталарын Юлия Августовна киэҥ тутта ааттыыр.

​Надежда Августовна 2012 сылтан “Юные Якутяне” республикатааҕы Киин кыраайы үөрэтиигэ уонна музейдар отделларыгар методиһынан үлэлиир, Саха республикатын Үөрэҕин туйгуна, үлэ бэтэрээнэ, Үөрэҕирии Бочуоттаах бэтэрээнэ.

​Ханнык үөрэнээччи стипендия ыларын педсовекка быһаарыллар. Семен Семенович Сюльскай общественнай үлэни өрө тутара, ол иһин үчүгэй үөрэхтэрин таһынан активнай, көхтөөх лидер оҕолору бэлиэтиирбит. Ырыаһыт, үҥкүүһүт, спортсмен буоллахтарына, өссө үчүгэй. Талыллыбыт оҕолор үксүлэрэ оскуолаҕа, оройуоҥҥа, республикаҕа тиийэ научнай-практическай конференция кыттыылаахтара. Биһиги киэн тутта ааттыыбыт Григорьев Ньургуну (2013 с.), Кюдякова Светаны (2014с.), Федотова Любаны (2015 с.), Филиппова Снежананы (2018 с.), Рахимова Настяны (2020 с.), Федоров Афоняны (2021с.), Сивцева Юлианнаны (2023с.), Старостина Ньургуйаананы (2024 с.). Онтон Афанасьев Ян (2019 с.) научнай үлэнэн дьарыктанарын таһынан спортсмен бэрдэ, активист. Кини бэйэтин курдук оҕолору мунньан, кыаммат уонна элбэх оҕолоох ыалларга, инбэлииттэргэ, кырдьаҕастарга үгүс тыла суох мастарын хайытан, сааһылаан биэрэллэрэ, сайын оҕуруот уутун таһаллара, дэриэбинэ уулуссаларын ыраастыыллара. Ян “Доброволец России” региональнай конкурс кыайыылааҕа. Ил Дархан эҕэрдэтин туппута.

​Оскуоланы бүтэрээччилэр дьиҥҥээх патриоттар, кинилэр Семен Семенович Сюльскай курдук педагог буоларга сананаллар. Ол курдук оскуола иннинээҕи саастаах оҕолору иитээччи орто анал үөрэҕин Кюдякова Светлана Леонидовна, Филиппова Снежана Спартаковна, эбии үөрэхтээһин идэтин Рахимова Анастасия Ахматовна, физкультура учууталын Афанасьев Ян Егорович, Дьокуускайдааҕы пединституту Федорова Сандра Николаевна бутэрбиттэрэ. Билигин орто анал үөрэҕин бүтэрэн баран, Афанасьев Ян Егорович физкультура уонна спорт институтугар үөрэҕин салгыыр. Филиппова Снежана Спартаковна институт психологии быйыл 3 сылын үөрэнэ сылдьар.

​2023 сыллааҕы оскуоланы бүтэрбит Сивцева Юлианна Григорьевна ХИФУ филологическай факультетыгар нуучча тылын уонна омук тылын (английскай) салаатыгар үөрэнэр, онтон 2024 сыл оскуоланы бүтэрбит Старостина Ньургуйаана Викторовна ХИФУ Норуоттар тылларын уонна культуратын институтугар үөрэнэ киирдэ.

​Бу үөрэнээччилэрбит Семен Семенович Сюльскай олоҕун, үлэтин билэ-көрө, кини туһунан кэпсии-ипсии сылдьааччылар, кининэн киэҥ тутталлар. Ол иһин эрдэттэн идэлэрин талан ылбыттара, билигин үлэлии-хамсыы сылдьаллар, салгыы үөрэнэллэр.

​Маны таһынан араас идэни талбыт дьоннордоохпут. Ол курдук ХИФУ-га инженер-механик, АГАТУ-га инженер идэтигэр 2 киһи үөрэнэр, 1 киһи юридическай колледжы бүтэрбитэ.

​Быйыл ХИФУ иһинэн инфраструктурно-технологическай колледжы кыһыл дипломунан Федоров Афанасий Афанасьевич бутэрдэ. Кини оскуоланы 2021 сыллаахха бүтэрбитэ, билигин армияҕа сулууспалыы сылдьар. Амбросьев Игорь Васильевич атыы-эргиэн эйгэтигэр үлэлиир, Михаил Владимирович СВО саҕаланыаҕыттан мобилизациянан барбыта. Быйыл уоппускаҕа кэлэ сырытта.

2018 сыллаахха Сергей Августович бэйэтин аатыттан  Семен Семенович Сюльскай төрөөбүтэ 110 сылыгар үүнэр көлүөнэни үөрэтиигэ уонна иитиигэ ситиһиилэрин иһин нуучча тылын учууталыгар, оскуола библиотекарыгар Березкина Светлана Романовнаҕа анал стипендияны туттарбыта. Итинник стипендияны 2023 сыллаахха Семен Сюльскай төрөөбүтэ 115 сылын көрсө уонна педагог уонна наставник Сылыгар анаан Сүлэ  оскуолатын национальнай культуратын учууталыгар, психологар Попова Ульяна Валерьевнаҕа Юлия Августовна, Сергей Августович Сюльскайдар, Надежда Августовна Пермикина ааттарыттан анаабыттара. Ульяна Валерьевна элбэх оҕолоох ыал ийэтэ, ырыаһыт, тойуксут, хомусчут, айымньылаах учуутал, иитээччи.

Улуу биир дойдулаахпыт Семен Семенович Сюльскай сиэннэрэ үтүө санаалаах, дьоһун үлэһит дьон. Аймах-билэ дьонноро, ыччаттара билиилээх, үчүгэй  иитиилээх, сөбүлүүр идэлээх, төрөөбүт дойдуларыгар бэриниилээх буолалларыгар бэйэлэрин кылааттарын киллэрэллэр. Тус олохторугар элбэх оҕолоох, сиэннэрдээх, сөбүлүүр идэлээх дьоннор Сүлэ нэһилиэгин кэнчээри ыччаттарын кэскилин туһугар кылааттарын киллэрэ, кыһалла сылдьалларыттан биһиги нэһилиэк дьоно үөрэбит, кинилэринэн киэҥ туттабыт. Барыларыгар ситиһиилэри, чэгиэн туругу, дьолу баҕарабыт!

Светлана Романовна БЕРЕЗКИНА,

Учууталлар учууталлара, Сүлэ нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо,

Сүлэ оскуолатын 1996-2005 сылларга дириэктэрэ.

Ньурба, Сүлэ нэһилиэгэ.