Уопсастыба

Сахалартан бастакы Арассыыйатааҕы билим Академиятын академига, тиэхиниичэскэй наука дуоктара Владимир Ларионов Тыыллыма нэһилиэгэр 1938 с. олунньу 10 күнүгэр төрөөбүтэ. Кини бүгүн төрөөбүтэ 85 сылын туолар. Ол кэмнэргэ балаҕаҥҥа, буор муостаҕа төрөөбүт, саха үгүс ыччата билиигэ, сырдыкка талаһыытын күүһүттэн билиҥҥи киһи сөҕөр. Дэлэҕэ даҕаны, Владимир Петровиһы нуучча улуу учуонайын Михаил Ломоносовы кытта тэҥҥэ тутуохтара дуо? Ол аҥаардас кини, оччотооҕу сырыы-айан аҕыйах кэмигэр, тыйыс хоту дойдуттан билиигэ тардыһан үөрэхтэммититтэн эрэ буолбакка, ордук дойду тиэхиниичэскэй сайдыытыгар сүҥкэн кылаатын бэлиэтээн туран ааттаабыттара киэн туттуубутун үрдэтэр.

Ыспыраапка

Владимир Ларионов 1938 сыллаахха олунньу 10 күнүгэр Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Тыыллыма нэһилиэгэр, холкуостаах дьиэ кэргэҥҥэ күн сирин көрбүтэ. 1956 сыллаахха Майа орто оскуолатын кыһыл көмүс мэтээлинэн, 1962 сыллаахха Н.Э. Бауман аатынан Москубатааҕы үрдүкү тиэхиниичэскэй училищены кыһыл дипломнаах бүтэрбитэ. 1967 сыллаахха кандидатскай диссертациятын көмүскээбитэ. 1970 сыллаахха тиэхиниичэскэй хайысхалаах научнай-чинчийэр академическай институт, Хотугу сир физико-техническэй проблемаларыгар Институт тэриллибитэ. 1983 сыллаахха дуоктарскай диссертациятын көмүскээбитэ.

1956 с. Майа орто оскуолатын кыһыл көмүс мэтээлинэн бүтэрэн, үгүс биллиилээх учуонайдары иитэн-үөрэтэн таһаарбыт, аатырбыт Н.Э. Бауман аатынан Москубатааҕы үрдүкү тиэхиниичэскэй училищеҕа туттарсан киирэр. Дьэ, мантан саҕалаан, эдэр киһи билим дириҥ билии хайатын дабайар суолугар турар.

Владимир Петрович устудьуоннаабыт кэмин туһунан РАН чилиэнэ, СӨ Академиятын академига, бэрэпиэссэр Никита Соломонов: «Саха Сиригэр тиэхиниичэскэй чинчийиилэр сайдыыларын кытта тэҥҥэ учуонай инженердэр каадырдарыгар болҕомто эмиэ улааппыта. Олортон биирдэстэрэ – Владимир Петрович Ларионов. Кини 1957-1962 сс. Н.Э. Бауман аатынан училищеҕа үөрэнэр кэмигэр билимҥэ уһулуччулаах учуонай-академиктар Г.А. Николаев, К.С. Колесников, учуонай С.П. Королева өй-санаа өттүнэн дьайбыттара. Киевкэ аатырбыт учуонай  Б.Е. Патона хараҕын далыгар киирэн үөрэммитэ», – диэн ахтан, дойду бастыҥ өйдөрүгэр такаллан, Владимир Петрович уһулуччулаах учуонай буола үүммүтүн ситимниир.

Үөрэҕин ситиһиилээхтик бүтэрэн баран, эдэр учуонай Арассыыйатааҕы билим Академиятын Дьокуускайдааҕы филиалыгар тымныыны тулуйар массыыналары уонна тимир ис-тас туруктарын чинчийэр, П.Г. Яковлев оробуочай бөлөҕөр сыстан үлэлиир.

Владимир Ларионов научнай оскуолатын биир уратыта – кини тыйыс хотугу усулуобуйаҕа тимир ис-тас көрүҥүн уонна тиэхиникэни оҥоруу тэҥэ, быраактыка нөҥүө олоххо киллэрии уонна көдьүүстээхтик туһаныы. Ону ааһа баран, норуот хаһаайыстыбатыгар улахан суолталаах эбийиэктэргэ туһанылларын ситиһиллибитэ. Владимир Петрович үлэлэрэ «Дьокуускай–Покровскай», «Мастаах–Бэстээх», «Лена–Туора Күөл», «Лена – Мүрү күөлэ» магистральнай гаас турбаларын ситимин оҥорууга уонна тутууга, Бүлүү өрүһү туоруур гаас ситимин тардыыга, уо.д.а. сүҥкэн тутууларга туһаныллыбыттара.

Академик Владимир Ларионов ССРС Билим академиятын Сибиирдээҕи отделениетын тэрийиитигэр ууруллубут үс сүрүн төрүөтүн олоҕун устата илдьэ сылдьыбыт уонна дьиҥ үлэнэн олоххо киллэрэри ситиспит киһи буолар. Бу барыта үс төрүөт хайысхалаах: олоҕурбут билим сайдыыта, өрөспүүблүкэ экэниэмикэтин интэриэһин иннигэр научнай кыһалҕалары быһаарыы уонна кэскиллээх, үчүгэй каадырдары бэлэмнээһин.

Владимир Петрович устудьуоннуу сылдьан кэргэнигэр Люция Ларионоваҕа: «Дойдубут инникитин кыахтаах, модун буолуо диэн көрөбүн.  Улахан сайдыылаах, култууралаах, күүстээх бырамыысыланнастаах дойду буолуоҕа. Сотору собуоттар уонна фабрикалар, ардах кэнниттэн тэллэй курдук, улахан тэтиминэн тутуллуохтара. Дойдуга билим уонна тиэхиникэ дохсун сайдыыта – барыта өрөспүүбүлүкэбит сайдыыта», – диэн суруйуута оччолортон дойду, өрөспүүбүлүкэ сайдар тосхоллорун бэлиэтээбитин уонна сыыспатаҕын көрдөрөр.

 Ону бигэргэтэн, Владимир Петрович олоҕун аргыһа, кэргэнэ, РФ үтүөлээх бырааһа Люция Ларионова: «Владимир Петрович оскуолаҕа үөрэнэр сылларыттан дьон-сэргэ олоҕо уустук, ону биһиги хайдах тупсарабыт диэн, бэйэтэ улахан киһи курдук, ол кэмтэн ыла саныыра, долгуйара. Бырамыысыланнас, научнай-тиэхиниичэскэй үөрэхтээһин тутатына сайдыахтаах, тиэхиникэҕэ үлэлиир сахалар тахсыахтаахтар диэн сыал-сорук туруоруммута. Ол санаатыттан туораабакка, олоҕун тухары Сахатын Сирэ сайдарын туһугар үлэлээбитэ, тиэхиниичэскэй сайдыыны аҕалбыта. Онон, оҕолор, «билиҥҥиттэн туох туһаны аҕалыахтаахпытый» диэн саныыр, толкуйдуур буолуҥ, Сахабыт Сириттэн, Арассыыйа патриоттара буола үүнүҥ», — диэн эппиттээх.

1990 сс. Саха Өрөспүүбүлүкэтэ алмаас бырамыысыланнаһын иилииригэр тиэхиниичэскэй билим киэҥ чинчийиилэрэ, үлэлэрэ олук, төһүү буолбуттара. 1992 сыллаахха Владимир Ларионов Академия Президиумун бэрэссэдээтэлинэн талыллыбыта. Саха Сиригэр ньиэп-гаас комплексын сайыннарыы боппуруостарыгар ураты болҕомтону уурбута. Бу туһунан, бэйэтин ахтыытыгар геолого-минерологическай наука дуоктара Григорий Фрадкин бэлиэтиир: «Владимир Петрович «Саханефтегаз» сайдыытын хампаанньатыгар олус көхтөөхтүк кыттыбыта. Ньиэп уонна гаас проблемаларын чинчийэр институт тэриллиитин сомоҕолообута. Ол үлэлэргэ дьиҥ стратег быһыытынан бэйэтин көрдөрбүтэ. Оччолорго Япония, Кытай уонна Соҕуруу Корея учуонайдарын кытары ыкса сибээстэһэн, Соҕуруулуу-Илин Азияҕа гаас тырааныспарын тиһигин тутууну, норуоттар икки ардыларынааҕы тэрилтэни тэрийиини көҕүлээччинэн буолбута. Ол курдук, Владимир Ларионов өссө үйэ чиэппэрин анараа өттүгэр, Кытайга баар бөдөҥ гаас турбатын тутуутун эрдэттэн сэрэйбитэ».

Арассыыйатааҕы Саха Өрөс­пүүбүлүкэтин наукаҕа Академиятын академига, Норуоттар икки ардыларынааҕы уонна Арассыыйаҕа инженернай академик, Хотугу пуорум академиятын дьиҥнээх чилиэнэ, материаловедение Тихоокеанскай-Азиатскай Академиятын академига, Саха Өрөспүүбүлүкэтин билимин үтүөлээх диэйэтэлэ, тиэхиниичэскэй билим дуоктара, бэрэпиэссэр, Арассыыйатааҕы наукалар Академияларын Сибиирдээҕи салаатын физико-тиэхиниичэскэй проблемаларын холбоһуктаах институтун генеральнай дириэктэрэ, Москубатааҕы Норуоттар икки ардыларынааҕы университет ректора, Мэҥэ Хаҥалас улууһун, Дьокуускай куорат, Лоомтука нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо Владимир Петрович Ларионов үлэтэ, олорбут олоҕо барыта саха норуота туругурарын, сайдыылаах норуоттары кытары биир кэккэҕэ туралларыгар анаабыта.

Хаартыскалар Интэриниэт аһаҕас ситимиттэн туһанылыннылар.