Уопсастыба

Хоһоон диэн киһи санаатын, иэйиитин «хаартыскаҕа» түһэрэн, дьоҥҥо көрдөрбүтүн тэҥэ буоллаҕа. Холобур, бүгүҥҥү ааҕааччы «1926-1938 сылларга саха киһитэ туох толкуйдаах этэй» диэн өйүгэр оҕустардаҕына, Күннүк Уурастыырап оччотооҕу хоһооннорун аахтаҕына, тута өйдүө.

Уурастыырап поэзияҕа сыстыыта бэлиитикэҕэ орооһууттан саҕаламматах эбит. Кини бастакы эдэр эрдэҕинээҕи хоһооно айылҕаттан күүс ылан, айылҕаны хоһуйуу буолбут:

«Кэрэ куолас

 Кэҕэ көтөр

 Кэтэх тыаҕа

Кэлэн түстэ,

 Күлүмүрдүүр

Күөҕэ күлбүт

Күндү сайын

Көрүн туойда» («Кэҕэ», 1928 с.).

Бу эттэҕэ үчүгэйин, хоһооно маһы сааһылаабыт курдук дьип-дьап.

Киһи хараҕар бүтүннүү көстөн кэлэр.

«Саас буолан, күн уһаан сандааран,

 Сүрэхпин үөрүүнэн уоттаата.

Тымныылаах кыһыҥҥы кэм ааһан,

Киэҥ халлаан киэлитэ тунаарда...» («Сааскыга», 1931 с.).

Күн уһаан, халлаан сырдаан, сааспыт салаллан иһэрин итэҕэтиилээхтик иэҕэн суруйбут. Манна ыарахан олох, холкуос тутуута көстүбэт. Айылҕа уларыйыыта, тымныы кэм ааһыыта бу эмиэ сүрэҕи үөрдэр, санааны кынаттыыр.

«Санаатым, ол чуумпу киэһэҕэ

Ииҥинниин сиэттиһэн испиппин,

Сэмэйдик намыыннык миэхэҕэ

«Сээкэйдэ кэпсээриий»,- диэбиккин.

Санаатым, олбуорга кэлэҥҥин,

Илиибин ыксары туппуккун,

Ол кэннэ, эн ааҥҥа тиийэҥҥин,

 Аргыыйдык тоҥсуйа турбуккун.

Санаатым, сотору үлүгэр,

Эн ситэн, батыһан кэлбиккин.

Уу чуумпу, хараан түүн күлүгэр:

 «Утуйан хаалбыттар»,- диэбиккин («Санаатым», 1935 с.).

Бастакы тапталы хоһуйуу, эчи, ырааһын, сырдыгын. Бэйиэт эдэригэр бэрт элбэх кэпсээннээх эбитэ буолуо. Көр, ону эдэр кыыс биһириир эбит. Ол биһирээбитин аны уол сөбүлүү истибит. Тыа уола кыыс илиитин да ыга туппат эбит. Аан бука аһаҕаһа эбитэ буолуо да, уолу сэҥээрэн, кыыс эккирэтэн кэлбит. Дьэ, итинник буолар таптал диэн. Бу 1936 сыллаах түбэлтэ буоллаҕа.

Бэйиэт улуу Пушкины олус бэркэ тылбаастаабыт.

«Долгун, будул туманнарга

Чомполонон, ый устар,

Санньы курус хонууларга

Санааргыы уотун кутар... («Зимняя дорога», А.С. Пушкин хоһоонуттан).

Тылбааска «будул туман» киирбит. Чахчы, ыыс тумаҥҥа ыйбыт чомполонон аҕай биэрдэ. Бука, Санкт-Петербурга биһиэнин курдук туман суоҕа буолара дуу? Ол эрээри саха киһитэ ылынарын курдук суруйбут.

Айанньыт Надятын ахтар, суол салгыылаах. Уопсайынан, арааһа айылҕаҕа сыһыаннаах Пушкин хоһооннорун, Күннүк олус табыллан тылбаастыыр эбит. Нууччалыыттан өссө ордук тахсар. Сэбиэскэй кэмҥэ суруйааччы хайаан да Ленины, Коммунистическай баартыйаны, сэбиэскэй тутулу айымньыларыгар суруйуохтаах, туойуохтаах буоллаҕа. Онон Күннүгүң, абына табына да буоллар, сорудаҕы толорбут. Элбэхтик ылламмыт «Кэриэстээң Ленины» уо.д.а. хоһооннордоох сэбиэскэй бэйиэт буолар.

Күннүк Уурастыырап, дьиҥинэн, айылҕаны хоһуйарынан оччотооҕу бэйиэттэртэн ураты. Кини талаана итиннэ олустук табыллар уонна дьээбэҕэ-хообоҕо тиллэр эбит. «Лоокууттуун кэпсэтии» диэн суруйуута олус бэрт. Доҕотторун суустуур да, таптыыр да. Кинилэр майгылара, ханна бултууллара барыта суруллубут. Онтон ат көлө туһунан киниттэн ордук суруйбут киһи эмиэ суох.

Кэлин бэлитиичэскэй хоһооннорун чыыскалаан, аҥаардас айылҕа туһунан, таптал туһунан уонна нуучча улуу бэйиэтин Александр Пушкины тылбаастаабытын эбии булан, лирическэй хоһооннорун кинигэтин таһаарар киһи Күннүк Уурастыырап сүппэттии тиллиэ этэ.