Уопсастыба

Саҥа үүммүт сыл Улуу Кыайыы 80 сылынан ситимнэнэн Арассыыйаҕа Аҕа дойдуну, Саха Сиригэр Ийэ дойдуну көмүскээччилэр сылларынан биллэриллэн, быйылгы олунньу 23 күнэ өссө үрдүк суолталанна. Кырдьык даҕаны, Аҕа дойду бүтүн судаарыстыбаҕа тэҥнээх, онтон Ийэ дойду төрөөбүт-үөскээбит дойдубутун санатар өйдөбүллэр буолаллар. Саҥа үйэ биир улахан ситиһиитинэн Куйаар ситиминэн эйгэбит балысханнык сайда турар. Төһө даҕаны бу ситим элбэх куһаҕан дьайыылааҕын билинэн туран, биир бэйэм Анал байыаннай дьайыы сиригэр сылдьар уолаттары кытта тутатына бассаабынан, Вk анал ханаалынан билсэ олорорбуттан олус үөрэбин. Ол курдук, бүгүн эһиэхэ Уус Алдан улууһун Сыырдааҕыттан төрүттээх Игнатий Игнатьевич Копырины билиһиннэрэбин. Кини 2011- 2012 сс. Сахалин арыы Анива куоратыгар баар Арассыыйа Сэбилэниилээх күүстэрин мотострелковай чааһыгар сулууспалаан үһүс кылаастаах механик-водитель идэтин баһылаабыта. Сулууспатын кэнниттэн дойдутугар төннөн кэлэн сварщигынан үлэлээбитэ. Төрөөбүт улууһугар үс саҥа, аныгы оҥоһуулаах хочуолунай үлэҕэ киириитигэр ис-тас сыбааркалыыр үлэни бүтүннүү оҥорон биир дойдулаахтарыттан улахан махталы ылбыта. Маны таһынан, улахан хараастар каркаастарын, чааһынай дьиэ олбуордарыгар боруоталары оҥорууга эмиэ үлэлээн мындыр толкуйдааҕын, үлэтигэр кичэллээхтик сыһыаннаһан айар куттааҕын, тыа сиригэр олус туһалаах, киһи эрэ барыта ылыммат идэтигэр дьоҕурдааҕын көрдөрбүтэ. “Үчүгэй сыбааркаһыт уол Сыырдаахха баар”, -- диэн үтүө сурах тарҕанан, Игнатий Мэҥэ Хаҥалас улууһун Хорообут нэһилиэгин олохтоохторун көрдөһүүлэрин быһа гыммакка,  Култуура уонна Сынньалаҥ киинин дьиэтин ититэр ситимин бүтүннүү уларытан турардаах.

Игнатий ийэтэ Галина Ивановна 2018 с.  орто дойдуттан барыаҕыттан ыла, бырааттаах балтын көрө-истэ сылдьар. Ыраах сиргэ да сырыттар, быыс буллар эрэ, аан бастаан кэпсэтэр дьоно кинилэр. Бэркэ үлэлии сылдьан ытык иэс өйдөбүлүн ылынан, дойдуга ыарахан быһыы-майгы үөскээбитигэр Анал байыаннай дьайыыга барбыта. Хара маҥнайгыттан штурмовой бөлөххө ананан, куруутун инники кирбиигэ сылдьар. Болдьоспут кэммитигэр төлөпүөнүнэн холбонон, кинилэргэ орто омурҕан буолуута, Игнатий холку саҥатын аттыбар бу баар курдук истэн үөрдүм. Бастатан туран, биир дойдулаахтарбытын Аҕа дойду көмүскээччилэрин күнүнэн эҕэрдэлээн баран, Игнатийтан соло буллаҕына, аҕыйах ыйытыктарга хоруйдууругар көрдөстүм. Киһим:  “Бойобуой сорудах кэнниттэн, эһиги бириэмэҕитинэн түүн кэлэрим буолуо, биллэриэм”, -- диэтэ. Сарсыарда куйаарынан маннык ис хоһоонноох хоруйу суруйан ыыппытын көрөн даҕаны, ааҕан даҕаны үөрэн долгйдум. Хаһыат ааҕааччыларын кытта инники кирбииттэн (передуоктан) кэлбит сырдык ис хоһоонноох суругу үллэстэбин:

-- Дорооболоруҥ, күндү Сахам Сирин олохтоохторо! Саҥа үүммүт сылынан эҕэрдэлиибин уонна эйэлээх чэгиэн олоҕу баҕарабын. Бу сыл Кыайыыны аҕалыа диэн биһиги бары эрэллээхпит. Ол туһугар биһиги туох баар билиибитин, кыахпытын туһанан иннибит диэки эрэллээхтик хардыылыыбыт. Мин 2023 сыл сэтинньи ый 9 күнүгэр хантараах  баттаһаммын АБДь-га кэлбитим. Сахалар манна наһаа элбэхпит, онон олох төрөөбүт дойдубар сылдьар курдукпун. Сахам Сирин олохтоохторугар улахан барҕа махталбын тиэрдиэм этэ, улахан күүс-көмө буоларгытыгар, харысхал сиэккэтиттэн саҕалаан араас гуманитарнай көмө бөҕөтө тиһигин быспакка кэлэригэр уонна биһигини умнубаккытыгар өссө төгүл махталым муҥура суох! Саха Сириттэн сылдьааччылар бары биир дьиэ кэргэн курдукпут, омугунан араарсыы суох. Бары бииргэ түмсүүлээхтик сылдьан, бэйэ- бэйэбитигэр  көмөлөһөбүт. Атын да регионнар байыастарын кытта үөрэ-көтө кэпсэтэбит. Кыргыһыы толоонуттан этэҥҥэ тахсан сынньанар кэммитигэр полигуоммутугар кэлэн салгыы дьарыктанабыт. Биһиги, штурмовиктар таах сытыахтааҕар дьарыктанарбыт төһө эмэ ордук туһалаах буолар. Ол дьарыкпыт кэмигэр сахабыт хаана тардан, быыс буламмыт «русак» диэн куобахха, кабаҥҥа уонна туртаска бултаһабыт. Дьоммутун кытары күн аайы кэпсэтэн, этэҥҥэ сылдьарбытын биллэрэ олоробут. Украина айылҕата дьикти-дьиибэ эбит. Быйыл кыһын хаар диэни биир эрэ күн көрдүбүт уонна куруук ардах. Грецкэй эриэхэ, вишня, пиэрсик, дьаабылыка, виноград манна маска үүнэн турарын көрөммүт аан бастаан соһуйуу бөҕөтө этибит. Сахабыт сирин күн аайы саныыбыт, дьоммут этэҥҥэ олороллоруттан, өрөспүүбүлүкэ уонна судаарыстыба өттүттэн улахан көмө оҥоһулларыттан үөрэбит, махтанабыт.

Урукку өттүгэр сахабыт үгэһин улаханнык болҕомтоҕо уурбат эбит буоллахпытына, манна кэлэн ордук болҕомтолоохтук кичэйэн тутуһабыт. Ол курдук, Эдьиий Арчыына биһиги чааспытыгар кэлэн барыаҕыттан ыла, сахалыы сиэри-туому, үгэспитин тутуһар буоллубут. Кини эппит алгыс тылларын куруутун хатылыы сылдьабыт. Бу барыта Эдьиийбит Арчыына кэлэн барыаҕыттан ыла саҕаламмыта. Былырыын сайын кэлэн алҕаан барбыта, мин ис турукпун ыраастатан, алгыстанан дууһам олох чэпчээбиккэ дылы буолбута. Эдьиий Арчыына передуокка киирэн уолаттарбыт устуурумнуу сырыттахтарына алгыс тылларынан алҕаан, арчылаан күүс-көмө буолан, уоттаах кыргыһыыттан бары этэҥҥэ тыыннаах тахсаллар биир да эчэйиитэ суох! Дьикти эйгэлээх үтүө майгылаах киһибитигэр, Эдьиий Арчыынаҕа бары СВО-ҕа сылдьар уолаттар улахан махталбытын тиэрдэбит. Кини манна кэлэн чаастарынан кэрийэ сылдьан барыбытын алҕаан, күүс-көмө буолара олус үчүгэй, аҥардас саҥатын да иһиттэхпитинэ, аттыбытыгар алгыстыы сылдьарын курдук санаан үөрэбит уонна улахан барҕа махталбытын тиэрдэбит. Быйыл эмиэ кэлиэ диэн күүтэбит. Сэрии туох да  үчүгэйэ суох, онон үүнэн эрэр ыччакка, улатан эрэр уолаттарга дойдуну көмүскүүргэ бэлэмнээх буолуҥ диэн туһаайан этэбин. “Ил Түмэн” хаһыакка эҕэрдэҕит иһин улахан махтал! Түгэнинэн туһанан Аҕа дойду көмүскэлин күнүнэн Саха Сирин эр хоһууннарыгар, аҕабар Николай Гаврильевичка, бырааппар Игорьга уонна кэлэн иһэр кулун тутар 8 күнүнэн балтыбар Намыынаҕа эҕэрдэбин ыытабын. Биһиги хайаан да кыайыахпыт!"

Куйаарынан көтөн кэлбит Игнатий Копырин сырдык санаалаах суруга саха ыччата мындыр өйдөөҕүн итиэннэ кэтит көҕүстээҕин өссө төгүл бигэргэтэр. Кини курдук ыччаттардаах буоламмыт, Сахабыт Сирэ атын эрэгийиэннэргэ холобур буолар. Түмүкпэр, эркин курдук эрэнэр уолаттарбытыгар Аҕа дойдуну көмүскээччилэрбитигэр өссө төгүл махтанан туран, саалаахтан самнымаҥ, охтоохтон охтумаҥ диэн алгыспын аныыбын.