Уопсастыба

Георгий Балакшин иһитиннэрбитинэн,  Европаҕа трансплантацияны ааспыт, итиэннэ диализтанар дьоҥҥо аналлаах успуорт дьаһаллара 2000 сылтан ыытыллаллар. 1989 сылтан сүрэҕэ уонна тыҥата көһөрүллүбүт дьоҥҥо Европа чемпионата тэриллэр. Арассыыйаҕа 2022 сыллаахха Н.И. Пирогов аатынан Арассыыйатааҕы национальнай чинчийэр мэдиссиинэ үнүбүрсүтүөтүн успуорт уораҕайыгар бастакы трансплант-оонньуулар буолбуттар. Күрэхтэһиигэ Арассыыйа 18 эрэгийиэниттэн 100-чэкэ спортсмен кыттыбыт. Онтон ыла оонньуулар сыл аайы дойду араас куораттарыгар ыытыллаллар. Бу уорганнара көһүрүллүбүт, итиэннэ диализтанар дьоҥҥо улахан суолталаах дьаһал. 2024 сыллаахха Казань куоракка ыытыллыбыт III-с Бүтүн арассыыйатааҕы трансплант-оонньууларга Саха Сирин сүүмэрдэммит хамаандата сүүрүүгэ, тиэнискэ уонна харбааһыҥҥа 35 мэтээли ылан үрдүк түмүгү көрдөрбүтэ. Оонньуу Казань куоракка элбэх кыттааччыны муспута, ол курдук, Арассыыйа уонна Бөлөрүүс 44 эрэгийиэннэриттэн 250-тан тахса трансплант-спортсмен кыттыбыта.

Төгүрүк остуолга сүрүн иһитиннэриини СӨ физическэй култуураҕа уонна успуорка миниистирин солбуйааччы Аида Антонова оҥордо. Кини этэринэн, трансплант-успуорт уорганнара көһүрүллүбүт, о.э. «олох бэлэҕин» ылбыт ыарыһахтарга ыарыыларын туоратарга суолу тэлэр уонна олохторугар саҥа кэрчиги аһар.

Көһөрүллүбүт уорганнардаах дьоҥҥо аналлаах успуорт күрэхтэһиитэ трансплантация кэнниттэн ситиһиллибит эт-хаан кыаҕын уонна бөҕөргүтүллүбүт доруобуйаны көрдөрөр эрэ буолбакка, уорган дуонардарын сырдатар. Маннык тэрээһиннэргэ кыттыы ыарыһахха дуонарыгар махталын биллэрэргэ, доруобуйатын бөҕөргөтөрүгэр, бэйэтин курдук дьоннуун алтыһарыгар уонна хааччаҕын чэпчэтэригэр кыах биэрэр.

Күрэхтэһии бырагырааматыгар бадминтон, баскетбол, сүүрүү, боулинг, волейбол, дартс, мини-футбол (эр дьоҥҥо), харбааһын, остуол тиэниһэ, саахымат курдук успуорт көрүҥнэрэ бааллар. Онтон Саха Сиригэр төрүт остуол оонньуулара эбиллэн киирэллэр.

Аида Иванова билигин өрөспүүбүлүкэҕэ уорганы көһөрүү процедуратын ааспыт 309 ыарыһах баарын иһитиннэрдэ. Олортон 188 киһи бүөрэ, 119 быара, 2 сүрэҕэ көһөрүллүбүт.

Кини иһитиннэриитин түмүгэр трансплант-оонньуулара доруобуйаларыгар хааччахтаах дьон олоҕун тупсарарга олус тоҕоостооҕун, чөлгө түһэрэргэ уонна социализациялааһыҥҥа дьоһун күүс буоларын эттэ.

Көһөрүллүбүт уорганнаах дьон успуордунан дьарыктаналларыгар мэдиссиинэнэн арыаллааһын туһунан Өрөспүүбүлүкэтээҕи чөлгө түһэрии уонна успуорт мэдиссиинэтин киинин сүрүн бырааһа, Уһук Илин уокуругун уонна СӨ Доруобуйа харыстабылын министиристибэтин ыстааты таһынан сүрүн реабилитолога Кюнна Назарова иһитиннэрдэ.

Кини этэринэн, күрэхтэһиигэ 4-тэн 80-гар диэри саастаах дьон кытталлар. Маныаха, күрэхтэһээччи уоргана көһөрүллүбүтэ биир сыл ааспыт уонна көһөрүллүбүт уорган үчүгэйдик үлэлиир буолуохтаах. Спортсмен эмтиир бырааһыттан, трансплантологтан көҥүллээх эрэ күрэхтэһиигэ киирэр. Сайаапка мэдиссиинэ кэмитиэтинэн көрүллүөн сөп.

Күрэхтэһээччи биэс көрүҥҥэ кыттыан сөп. Хас биирдии успуорт көрүҥүн быраабылата норуоттар икки ардыларынааҕы эрэгилээмэҥҥэ эппиэттиир. Спортсменнар бары эчэйииттэн, доруобуйаларыгар кутталтан страховкаламмыт буолуохтаахтар. Онтон мэдиссиинэ ыспыраапкатын ыарыһаҕы эмтиир быраас уонна трансплантолог толороллор. Ыспыраапкаҕа спортсмен эрчилиитин, эмтэнэр эмин туһунан иһитиннэрии суруллуохтаах. Трансплант-спортсмен килиниичэскэй чинчийиигэ сөбүлэҥин биэриэхтээх уонна кыттар көрүҥэр ноҕуруускатын таһымын талыахтаах. 40 сааһын ааспыт, орто уонна ыарахан ноҕуруускалаах көрүҥҥэ суруттарбыт, сүрэҕэр уонна тыҥатыгар көһөрүүлээх эбэтэр сүрэҕэр ишемическэй ыарыылаах спортсмен күрэхтэһии буолуон алта ый иннинэ ноҕуруусканы быһаарар стресс-тест ааһыахтаах. Күрэхтэһии көрүҥнэрэ үс таһымҥа арахсаллар. Ол курдук, кыра, орто уонна үрдүк ноҕуруускалаах күрэхтэр. Трансплант-спортсмен бу таһымнартан бэйэтигэр сөп түбэһэри талыахтаах.

Өскөтүн бэриллэр иһитиннэрии ситэтэ суох буоллаҕына спортсмены күрэхтэһиигэ киллэрбэттэр. Успуордунан көдьүүстээхтик дьарыктаныы уонна күрэхтэһиигэ киири мэктиэтинэн спортсмен трансплантолокка, успуорт уонна мэдиссиинэнэн чөлгө түһэрии быраастарыгар доруобуйатын көрдөрүүтэ буолар.

Арассыыйаҕа, итиэннэ өрөспүүбүлүкэҕэ трансплант-успуорт сайдыытын, бэйэтин уопутун «НЕФРО-ЛИГА» нефрологическай ыарыһахтар эрэгийиэннэр икки ардыларынааҕы уопсастыбаннай тэрилтэлэрин Саха Сиринээҕи салаатын бэрэссэдээтэлэ Гаврил Чемоханов чопчулаан кэпсээтэ.

Салгыы төгүрүк остуол ыҥырыылаахтарыгар норуот дьокутааттара Алена Атласова, Светлана Давыдова, Александр Подголов, Андрей Находкин, Нюргуяна Заморщикова ыйытыылары биэрдилэр. Ыйытыылар күрэхтэһиигэ кыттыыны сэргэ өрөспүүбүлүкэҕэ трансплант-оонньуулары тэрийиини таарыйдылар. Маннык улахан дьаһал трансплант-успуорка дьон интэриэһин тардыа уонна араас эрэгийиэннэр уопуту атастаһалларыгар кыаҕы биэриэ. Төгүрүк остуол кыттыылаахтара бары трансплант-успуорт сайдарыгар интэриэстээх өрүттэр биир кэлим сыһыаннаах буолуохтаахтарыгар сөбүлэстилэр.

Ырытыы түмүгэр уорганнара көһүрүллүбүт, итиэннэ диализтанар дьон күрэхтэһиигэ кытталларын хааччыйар трансплант-успуорт эйгэтигэр сөптөөх нормалыыр быраап базата суоҕун уонна бу хайысханы систиэмэлиир тоҕоостооҕун ыйдылар.

Биир сүрүн кыһалҕанан трансплант-успуорду успуорт адаптивнай көрүҥүнэн билинэн туран, Бүтүн арассыыйатааҕы успуорт көрүҥнэрин эрийиэстэригэр киллэрии буолар. Трансплант-успуорду успуорт көрүҥүнэн билинии доруобуйаларыгар хааччахтаах дьон олохторун хаачыстыбатын тупсарыа, итиэннэ Арассыыйаҕа уорганы дуонардааһыны кэҥэтиэ.

Төгүрүк остуол түмүгүнэн, ырытыыга кыттыбыт дьон этиилэринэн тустаах уорганнарга сүбэ бэриллиэҕэ.

Ил Түмэн пресс-сулууспата иһитиннэрбититтэн суруйда Антонина НЕУСТРОЕВА

Хаартыска: iltumen.ru