Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -14 oC

Ийэ сылын чэрчитинэн ийэлэри, дьиэ кэргэттэри өйүүргэ туһуламмыт суолталаах миэрэлэр ылыныллаллар. Ити туһунан «Тэтим» араадьыйа «Былаастыын сэһэргэһии» биэриитигэр СӨ Үлэҕэ уонна социальнай сайдыыга миниистирин солбуйааччы Афанасий Васильевич Постников кэпсээтэ.

Безымянный.png

Сэһэргэһиини кэрчиктэргэ арааран сырдатарга, быыһыгар-ардыгар бэйэм санаабын үллэстэргэ сананным.

Ийэ сылын чэрчитинэн ийэлэри, дьиэ кэргэттэри өйүүргэ туһуламмыт суолталаах миэрэлэр ылыныллаллар. Ити туһунан «Тэтим» араадьыйа «Былаастыын сэһэргэһии» биэриитигэр СӨ Үлэҕэ уонна социальнай сайдыыга миниистирин солбуйааччы Афанасий Васильевич Постников кэпсээтэ.

Безымянный.png

Сэһэргэһиини кэрчиктэргэ арааран сырдатарга, быыһыгар-ардыгар бэйэм санаабын үллэстэргэ сананным.

ҮЙЭ ОҔОЛОРО

Бастатан туран, «Үйэ оҕолоро» тус сыаллаах ийэ хапытаалыгар тохтоотулар. Бу өйөбүлү туһаныы бэрээдэгин, сэртипикээтин хайдах оҥотторору, туох докумуон ирдэнэрин чопчулаатылар.

Хапытаал проактивнай ньыманан бэриллэр. Быһаарар буоллахха, ийэ төрүүр дьиэттэн оҕотунаан тахсыбытын кэннэ, төрөппүттэр саахсаҕа тиийэн, оҕолорун суруйтаран, төрөөбүтүн туһунан сибидиэтэлистибэни ылаллар. Онно тута «Үйэ оҕолоро» хапытаал сэртипикээтин оҥорон биэрэллэр. Ол эбэтэр атын хамсаныы, сайабылыанньа суруйуута-арааһа эҥин наадата суох.

Санатар буоллахха, хапытаалы 2022 сыл тохсунньу 1-кы күнүттэн ахсынньы 31 күнүгэр диэри төрөөбүт оҕолор бары ылаллар. Төрөппүттэрэ иккиэн РФ гражданина, итиэннэ Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр олороллорун туһунан пааспардарыгар бэлиэтэммит буолуохтаах. Ол эбэтэр РФ атын эрэгийиэннэригэр үөрэнэ сылдьар, биитэр пропискаларын уһулбакка эрэ соҕуруу олохсуйбут дьахталлар, антах да оҕолоннохторуна, бу хапытаалы туһаныахтарын сөп.

Аны туран, бу хапытаалы халтайга ыыппаккын, таах мээнэҕэ бараабаккын. Булгуччу дьиэни-уоту тупсарарга, өрөмүөннүүргэ эбэтэр дьиэ уонна тырааныспар атыылаһарга, тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктанарга, онно анаан тиэхиньикэ ылынарга, РФ иһигэр оҕону кытта сынньанарга эрэ туһаныахха сөп. Маны тэҥэ оҕо инникитин толкуйдаан, бааҥҥа бырыһыаҥҥа уурдарар эбэтэр үөрэҕин төлүүр, үрдүкү технологиялаах мэдиссиинэ өҥөтүнэн эмтэнэр, страховкалыыр барыйааннар эмиэ бааллар.

Афанасий Постников бэлиэтээбитинэн, тохсунньуга Саха Сиригэр барыта 865 оҕо төрөөбүт. Итинтэн 456-та – уол, 409-һа – кыыс. Санаан көрүҥ, нэдиэлэ иһигэр 100-тэн тахса эһээхэй оҕо, орто дойдуга кэлбитин биллэрэн, ытаан бэбээрэр эбит. Киһи истэн үөрэр. Маннык тэтиминэн сыл бүтэһигэр диэри, этэҥҥэ буоллаҕына, 4000 кэриҥэ кырачаан ийэтин, аҕатын кытта көрсүһүө турдаҕа.

«АЛЛО, ИСТЭБИТ, ЫЙЫТ»

«Саха Сирин олохтооҕо» каарта туһунан ыйытыы киирдэ. Саҥа дьыл иннинэ биир дьахтар ийэтигэр анаан оптуобус социальнай каартатын итинник каартаҕа көһөртөрбүт. Тохсунньу ыйдааҕытын олоччу төлөөбүттэр. Ол гынан баран, ый аҥаара үчүгэй баҕайытык үлэлээн баран, аны «айаныҥ төлөммөтөх» диэни көрдөрө турар буолбут. Тоҕо оннук гынарын, итиэннэ хамсык кэмигэр сайабылыанньа тиийэн суруйар кыахтара суоҕунан онлайн ыыталлара көҥүллэнэрин ыйыталаста. Итинник быһыыга-майгыга түбэспиттэр сайабылыанньаны электроннай көрүҥүнэн Үлэ уонна социальнай сайдыы министиэристибэтин аадырыһыгар эбэтэр судаарыстыбаннай өҥө порталынан ыытыахтарын сөп эбит.

Биир аҕам саастаах киһи эрийэн, кирэдьиит хабалатыгар хаптарбат инниттэн, тустаах министиэристибэ нэһилиэнньэҕэ иитэр-үөрэтэр, өйдөтөр үлэ ыытыах тустааҕын бэлиэтээтэ.

Оттон Хаҥаластан Валерий Артюшкин 1990 сылларга, урусхаллаах уустук кэмҥэ, СӨ бастакы Бэрэсидьиэнэ М.Е. Николаев көҕүлээһининэн Саха Сирин үрдүнэн баһаам киһи, пиэрмэ тэринэн, ырыынак экэниэмикэтин бастакынан хамсатан саҕалаабыттарын, олортон аҕыйаҕа эрэ бу күҥҥэ диэри бааһынай (тэрээһиннээх) хаһаайыстыбаларын энчирэппэккэ тута сылдьалларын, ол ордубуттары бэлиэтээн, быйыл өрөспүүбүлүкэ тэриллибитэ 100 сылынан Махтал сурук дуу, туох эрэ наҕарааданы дуу туттаралларыгар көрдөстө. Ити көрдөһүүтүн Афанасий Постников СӨ Ил Дарханыгар, итиэннэ урбаан миниистирэ Ирина Высокихха булгуччу тиэрдэрин туруоруста. Мин санаабар, бу олус сөптөөх этии. Чахчы, ырыынак ытарчатыгар ыктарар ыарахан сылларга пиэрмэрдэр барахсаттар (оччолорго билиҥҥи курдук көмө суоҕа), биир күн өрөөбөккө үлэлээн, биир сайын сынньаммакка оттоон, элбэх киһини үрүҥ аһынан, этинэн хааччыйбыттара.

Халыматтан биэнсийэлээхтэргэ биир кэмнээх төлөбүр туһунан ыйыталастылар. Чурапчыттан үлэлии сылдьар биэнсийэлээх Владимир Федоров тоҕо индексация оҥоһуллубатаҕа ырааппытын туоһуласта. Онно Афанасий Постников үлэлиир дьон биэнсийэтин үрдэтэргэ бары биэдэмистибэлэр, дьокутааттар өттүлэриттэн туруорсар үлэ ыытылларын эттэ.

Салгыы өрөспүүбүлүкэбит эмиэ биир аҕам саастаах олохтооҕо сытыы боппуруоһу таарыйда. Кыыһа төрүүрүгэр улахан эчэйиини ылбыт. Ол түмүгэр уҥа өттө хамсаабат буолбут. 51 сааһыгар диэри инбэлиитинэн босуобуйа ыла сылдьыбыт. Онтон аҕата кыыһа сааһынан биэнсийэҕэ тахсарыгар докумуонун сырсан ситиспит эрээри, аны инбэлиитинэн босуобуйатын быһан кэбиспиттэр. «2-с группалаах инбэлиит 13 500 солкуобайга хайдах тиийинэн олоруой?» – диэн ыйытар. Манна Афанасий Постников бэйэлэрэ кэлэн тустаах биэдэмистибэлэртэн билсиэхтэрин наадатын бэлиэтээтэ.

85 сааһын туолбут, доруобуйатынан хааччахтаах ытык кырдьаҕас гаас уонна уот төлүүрүгэр туох чэпчэтиини туһаныахтааҕын туоһуласта. Бу ыйытыыга Афанасий Васильевич: «Биэнсийэҥ 15 %-ыттан элбэҕи төлүүр буоллаххына, субсидия көрүллэр. Дохуоккун аахтаран баран, субсидия агентствотыгар эбэтэр биһиги управлениебытыгар сайабылыанньа биэриэххин сөп», – диэн хоруйдаата.

ТИИЙИНЭН ОЛОРУУ ТУҺУНАН

Тиийинэн олоруу алын кээмэйэ үлэһит дьоҥҥо 20  828, биэнсийэлээхтэргэ 16 433, оҕолорго 19 854 солкуобайга диэри үрдээбит. Босуобуйаларга, төлөбүрдэргэ тохтуур буоллахха, алын кээмэй үрдүүрүн кытта, барыта эбиллибит.

Ол курдук 16 сааһыгар диэри оҕо босуобуйата 1-кы бөлөх улуустарга 1815, 2-с бөлөххө 1543 солкуобай. Дьиэ кэргэҥҥэ 1-кы оҕо төрөөтөҕүнэ, биир кэмнээх төлөбүр кээмэйэ 7768 солкуобай буолбут. Үп-харчы өттүнэн тиийиммэт, элбэх оҕолоох дьиэ кэргэҥҥэ оҕотун оскуолаҕа тэрийэн ыытарыгар сыллата төлөнөр көмө харчы кээмэйэ 3384 солкуобайга тэҥнэспит.

Онон оҕоҕо сыһыаннаах ийэ хапытаалыттан саҕалаан, араас кыра да буоллар көмө төлөбүрдэр эбиллибиттэр. Итиэннэ Саха Сирэ көрөр «Дьиэ кэргэн» диэн ийэ хапытаала суумата улаатан, 144 467 солкуобай буолбутун Афанасий Васильевич бэлиэтиир.

САХА СИРИН ОЛОХТООҔУН КААРТАТА

Саҥа сүүрээни ааспыт сылтан саҕалаабыттар. «Саҕа Сирин олохтооҕо» каартаны көрдөрдөххүнэ, чэпчэтиилэринэн туһанарыҥ (льготный статус) бигэргэнэр. Оччоҕо атын докумуоннар ирдэммэттэр.

a740bb9f-91e8-4a6b-8da2-269801767ad2.jpg

Күн бүгүн дастабырыанньаны көрдөрбөккө эрэ, аҥаардас ити каартанан уопсастыбаннай тырааныспарынан сырыыны төлүөххэ, сөмөлүөккэ чэпчэтиилээх (субсидированнай) билиэти ылыахха сөп. Ону тэҥэ судаарыстыба муниципальнай тэрилтэлэригэр (спорт саалалара, култуура дьиэлэрэ, түмэллэр) сылдьарга чэпчэтиилэр көрүллэллэр. Өссө улахан маҕаһыыннарга, аптекаларга «скидкалар» бааллар.

Ааспыт сыл түмүгүнэн 27  934 каарта бэриллибит. Билиҥҥи туругунан 30 000-тан тахсыбыт. Салгыы бу каартаны биэриигэ үлэлэһэр былааннаахтарын миниистири солбуйааччы биллэрдэ. Итиэннэ маннык диэтэ: «Каарта чэпчэтиилэринэн туһанар араҥа дьонугар эрэ анаммыт буолбатах, Саха Сирин хас биирдии олохтооҕо туһаныан сөп».

ӨҤӨЛӨР

Билигин судаарыстыба үгүс өҥөтө онлайн оҥоһуллар буолла. Ол курдук, Үлэ уонна социальнай сайдыы министиэристибэтэ судаарыстыба 70-тан тахса өҥөтүн оҥорор. Ити өҥөлөр «Судаарыстыбаннай өҥөлөр» портал (Gosuslugi. ru), итиэннэ эрэгийиэннээҕи e-yakutia.ru саайт нөҥүө толоруллаллар.

– Дьон пандемия кэмигэр электроннай өҥөлөрүнэн баһаамнык туһанар буолла. Ол биһигини олус үөрдэр, тоҕо диэтэр, дьон урукку курдук биэдэмистибэлэринэн сүүрбэккэ, дьиэтиттэн олорон, сайабылыанньаны түһэрэр. Социальнай хааччыйыы эйгэтигэр 70 өҥөттөн 17-тэ хайыы-үйэ электроннай көрүҥҥэ киирдэ, – диир Афанасий Васильевич. Онон пандемия куһаҕан да буоллар, эмиэ үчүгэй өрүттээх, сыыппараҕа көһүү, нэһилиэнньэ онно үөрэниитин түргэтэттэ.

***

«Былаастыын сэһэргэһии» туһунан этэр буоллахха, олус наадалаах биэрии эбит дии санаатым. Киһи түбэһэн иһиттэҕинэ, элбэх наадалааҕы билэр. Ол гынан баран, ыытааччы саастаах дьону, итиэннэ истээччилэрин ытыктаан, наһаа ыкпакка-түүрбэккэ, боппуруостарын бэрдэриэ эбит. Эбэтэр оччо тиэтэйэр буоллаҕына, «Саха» НКИХ бу биэрии бириэмэтин уһатан биэрэрэ тоҕоостоох.

Ити курдук, биэрии саамай сүрүн кэрчиктэрин ааҕааччыларбытыгар анаан сырдаттым. Аҕам саастаах ааҕааччыларбар этиэм этэ, судаарыстыба өҥөтүгэр сайабылыанньаҕытын, докумуоҥҥутун мантан инньэ Интэриниэт көмөтүнэн толорор буолуоххут. Онон, бука диэн, оҕолоргутун, сиэннэргитин көмөлөһүннэрэн, судаарыстыбаннай өҥө «Госуслуги» саайтыгар тус кэбиниэккитин арыйтарыҥ.

  • 1
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением