Ил Түмэҥҥэ

Мунньахха Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ Алек­сей Еремеев, Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Александр Жирков, СӨ Тас сыһыан­наһыыларыгар уонна норуоттар дьыалаларыгар миниистир Гаврил Кириллин, Иркутскай уобалас парламенын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Кузь­ма Алдаров кыттыыны ыллылар.

Маҥнайгытынан Александр Жирков мун­ньах ыалдьыттарыгар махталын тириэртэ. Кини «Дьаамнар суолларын батыһан» кинигэ ааптара Анатолий Соколов бу хайысхаҕа улахан өҥөтүн бэлиэтээтэ. «Билигин Саха Сиригэр дьаамсыктар устуоруйалара үчүгэйдик чинчийиллэр уонна үөрэтиллэр. Манна Анатолий Соколов, Анато­лий Добрянцев, уо.д.а. курдук бастыҥ дьоммут өҥөлөрө туохха да кэмнэммэт», – диир парламент бастакы вице-спикера.

Салгыы СӨ Ил Дархана Айсен Николаев эҕэрдэ тылыгар Саха кыраайын үөрэтиигэ суда­арыстыбаннай дьаамсыктар уһулуччу суолталаах­тара ааҕылынна. «Өлүөнэ дьаамнарын култуура­лара, омуннааһына суох, биһиги өрөспүүбүлүкэбит уонна дойдубут дьиҥнээх киэн туттуубут буолар», – диэн Ил Дархан эҕэрдэ тылыттан ааҕылынна. «Судаарыстыбаннай дьаамнар (ямщиктар) удьуо­рдара» СӨ уопсастыбаннай тэрилтэтин Сэбиэтин бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччыта Василий Кулагин дьаамсыктар уопсастыбаларын устуоруй­аларын билиһиннэрдэ.

«Биһиги кыраайбытыгар сыылкаҕа ыытыллыбыт нуучча бааһынайдара олохсуйаннар, Саха Сиригэр бэйэлэрин култуура­ларын, сиэрдэрин-туомнарын, төрүт үгэстэрин, килиэп астааһыныгар, мас дьиэ тутуутугар кистэлэҥнэрин тарҕаппыттара. Олохтоох нэһилиэн­ньэни кытта холбоһон бииргэ олоруулара култуура уларыыйыытын кытта, биир тэҥник байытыы­тыгар уонна бииргэ үлэлээһинигэр тиэрдибитэ. Сахабыт Сирэ үгүс көлүөнэ дьаамсыктарыгар иккис төрөөбүт дойдулара буолбута», - диэн бэли­этиир Василий Кулагин. Алексей Еремеев мустубут ыалдьыттары Иркутскай-Якутскай почтовай тракт судаарыстыбаннай дьаамын үлэтэ тэриллибитэ үбүлүөйдээх 280 сылынан эҕэрдэлээтэ. «Дьа­амсыктар хамсааһыннарын холобуругар улуу нуучча уонна саха норуоттарын икки ардыларыгар патриотизмҥа уонна доҕордоһууга хаалларбыт сыһыаннарын ыччаттарбытыгар иитиэхтээхпит. Тоҕо диэтэр, эһиги дьиҥ чахчытыгар доҕордоһуу холобура буолаҕыт», – диэтэ парламент спикера. Бу кэннэ наҕараадалары туттартааһын сиэрэ-ту­ома ыытылынна.

Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын уонна ускуустубатын салаатыгар үтүө суобастаах үлэтин иһин А.Е. Кулаковскай аатынан Норуоттар доҕор­доһууларын дьиэтин норуоттар икки ардыларына­аҕы сыһыаннаһыыларыгар отдел сэбиэдиссэйэ, «Судаарыстыбаннай дьаамнар (ямщиктар) удьуо­рдара» СӨ уопсастыбаннай тэрилтэтин Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Ирина Стрекаловскаяҕа «Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ» бочуоттаах аат иҥэрилиннэ. Саха Сирин социаль­най эйгэтигэр көдьүүстээх үлэтин иһин Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин Махтал суруга Хаҥалас улууһун «1-кы Малдьаҕар» МТ В.Г. Григорьева аатынан «Дьиэрэй ырыа» култуура киинин аккордео­нист-аккомпаниаторыгар Валерий Варфоломе­евка туттарылынна. «Дьаамсык гармона» урукку нуучча ырыаларын харыстааччылар ансаамбыла үөрүүлээх тэрээһин кыттыылаахтарын ырыа доҕуһуолунан эҕэрдэ ырыаларын толордулар. Ансаамбыл художественнай салайааччыта – Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ Юта Асекритова, оттон муусукаҕа салайааччыта – Анастасия Пильникова.

Кузьма Алдаров Саха Сирэ экэниэмикэҕэ үүнүүтүн тэтимигэр, тэрилтэлэргэ информаци­оннай технологиялары олоххо киллэриигэ дойду субъектарын ортотугар биир бастыҥ миэстэни ылар кэскиллээх субъега буоларын чопчулаата. «Манна үксүн дьаамсыктар өҥөлөрө улахан. Кинилэр сахаларга сири оҥоруу, бурдугу үүннэрии технологияларын уонна култуураларын аҕалан тарҕаппыттара», – диэн Иркутскай уобалас пар­ламенын бастакы солбуйааччыта эттэ.

Ыспыраапка

Хас биирдиибитигэр ахтан-санаан ааһар дьонноохпут. Ол курдук, Саха Өрөспүүбүлүкэтин бэһис ыҥырыылаах Ил Түмэнин Бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччыта, экэнэмиичэскэй наука хандьыдаата, Саха Өрөспүүбүлүкэтин но­руот хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ Анатолий Анатольевич Добрянцев быйыл ахсынньы 29 күнүгэр 65 сыла бэлиэтэнэр.

Санаттахха, Хаҥалас улууһун баһылы­гынан, Саха Сирин парламенын вице-спи­керинэн үлэлээбит, биллэр уопсастыбан­най уонна успуорт диэйэтэлэ Анатолий Анатольевич Добрянцев былырыын 64 сааһыгар уһун ыарахан ыарыыттан күн сириттэн барбыта.

Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуот хаһа­айыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин айылҕа харыстабылын туйгуна, Саха Өрөспүүбүлүкэтин тыа­тын хаһаайыстыбатын туйгуна, Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай гражданскай сулууспатын туйгуна, Саха Өрөспүүбүлүкэтин атыытын-эргиэнин бочуоттаах үлэһитэ, «Покровскай куорат сайдыытыгар кылаатын иһин» мэтээлинэн наҕараадаламмыта.

Саха национальнай ыстаныыларыгар Саха АССР уонна РСФСР успуордун мааста­ра, Саха Өрөспүүбүлүкэтин физическэй култуураҕа уонна успуорка бэтэрээнэ. Муома, Аллараа Халыма, Хаҥалас улуу­старын, Хаҥалас оройуонун ытыл Дьураа сэлиэнньэтин Бочуоттаах гражданина.

Кини аата өрөспүүбүлүкэбит устуо­руйатыгар үйэлэргэ хаалыаҕа. Анатолий Анатольевич төрөөбүт дойдутун туһугар үлэтигэр-хамнаһыгар, туруорсар боппуру­остарыгар, туруоруммут сыалыгар толору эппиэтинэһи ылынан, тиһэҕэр тириэрдэр көнө сүрүннээх хорсун салайааччы, ли­идэр, өрөспүүбүлүкэ уонна федерация таһымнаах уопсастыбаннай диэйэтэл быһыытынан биллэр. Бэриниилээх үлэтин, тус бэйэтин уонна дьыалабыай хаачысты­баларын иһин бар дьон дьокутааттарын уонна уопсастыба ортотугар аптарытыат­таах, чиэһинэй, көнө майгылаах, дьонун-сэ­ргэтин туһугар кыһаллар үтүө санаалаах киһи этэ.

Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Афанасий Владимиров Анатолий Добрянцев туһунан ахтыытын үллэһиннэ. «Анатолий Анато­льевиһы кытта өрөспүүбүлүкэтээҕи судаарысты­баннай успуорт кэмитиэтигэр билсибиппит. Кини олох холку уонна эрэллээх хамсаныыларынан миигин олус сөхтөрбүтэ», - диэн Саха Сирин парла­менын вице-спикерэ кэпсээтэ. Маны сэргэ Гаврил Кириллин дьаамсыктар култуураларын харыста­аһыҥҥа Анатолий Добрянцевы эмиэ аҕынна. «Биһиги доҕорбут, биир идэлээхпит Анатолий Ана­тольевич өбүгэлэрин ааттарын харыстааһыҥҥа уонна үйэтитиигэ улахан үлэни оҥорбута. Кини СӨ норуоттарын Ассамблеятын уопсастыбаннай хамсааһынын уонна «Судаарыстыбаннай дьаам­нар (ямщиктар) удьуордара» СӨ уопсастыбаннай тэрилтэтин сэбиэтин бэрэссэдээтэллэрэ буолара. Араас сылларга Дойду табаһыттарын националь­най сойууһун бэрэсидьиэнинэн талыллан, саха ыстаныыларыгар өрөспүүбүлүкэтээҕи Федера­циятын кытары салайбыта», - диэн миниистир иһитиннэрдэ.

Дьаамсыктар устуоруйаларын уонна култуу­рунай нэһилиэстибэлэрин оннунан хаалларыыга, судаарыстыбаннай национальнай бэлиитикэни олоххо киллэриигэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин Тас сибээскэ уонна норуоттар дьыалаларыгар мини­стиэристибэтин Бочуотунай грамотатынан «Суда­арыстыбаннай дьаамнар (ямщиктар) удьуордара» СӨ уопсастыбаннай тэрилтэтин Сэбиэтин чилиэнэ Климентий Филиппов, «Сударушка» фольклорнай ансаамбыл салайааччыта Галина Сергеева, СӨ «Суда­арыстыбаннай дьаамнар (ямщиктар) удьуордара» СӨ уопсастыбаннай тэрилтэтин ыччакка уопсастыбатын сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Валерия Петрова наҕараа­даланнылар.

Иеромонах Гермоген су­даарыстыбаннай дьаамсык­тар удьуордарын өбүгэлэрин үгэстэрин тутан илдьэ хаал­быттарын иһин дьаамсыктар удуьордарыгар махталын биллэрдэ. «Эһиги култуу­рунай нэһилиэстибэни ту­таччылар эрэ буолбатаххыт, эһиги өбүгэлэргит тыынын илдьэ сылдьаччылар­гыт», - диэтэ аҕабыыт.

Нуучча православнай церковын алгыстаах Грамотатынан дьаамсыктар удьуордара «Бубенцы над Леной» ансаамбыл салайааччыта Валентина Петрова уонна Хаҥалас улууһун Үөдэй нэһилиэгин «Истоки» түмэл-бибилиэтиэкэ сэбиэдиссэйэ Галина Макарова наҕараадаланнылар. Ол кэн­нэ үөрүүлээх тэрээһин Иркутскай уобаластан «Оберег» фолк-дуэт Ольга Ковадло уонна Елена Казакова толорууларыгар муусуканан түмүктэннэ.

Хаҥалас улууһун баһылыга Олег Иринеев: «Норуот сүрүн баайа – бу бүтүн дойду устуоруйа­тын көрдөрөр талааннаах дьоно, норуот үгэстэрин тутуһааччы удуьордара буолаллар», – диэтэ. «280 сыл устата олохтоох нэһилиэнньэни кытта хотугу сир уустук усулуобуйатыгар дьаамсыктар удьуор­дара хатыламмат менталитеттарын оҥорбуттара, сорохторо үксэ олохтоох үгэстэрбитин уонна сиэрбитин-туоммутун иҥэриммиттэрэ», - диэн улуус баһылыга бэлиэтээтэ.