Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -14 oC

«"Ил Түмэн" издательскай дьиэ» аптаныамыай тэрилтэ тэрийиитинэн, Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтигэр өрөспүүбүлүкэ үтүөлээх агронома, Үлэ Кыһыл знамята, «Бочуот знага» уордьаннар кавалердара, Өлүөхүмэ улууһун бочуоттаах олохтооҕо, Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин XII ыҥырыыга дьокутаата Иннокентий Степанович Иванов 85 сааһын туолбут үбүлүөйүн чэрчитинэн, «Саха сиригэр бурдугу ыһыы 350 сыла уонна сири оҥоруу сайдыытын кэскилэ» диэн тиэмэҕэ төгүрүк остуол ыытылынна. Онно сопхуостар дириэктэрдэринэн, улуустар баһылыктарынан үлэлээбит-хамсаабыт дьоһун дьон, Ытык Сүбэ, Уопсастыбаннай Палаата чилиэннэрэ, Ил Түмэн дьокутааттара, агрономнар кыттыыны ыллылар.

«"Ил Түмэн" издательскай дьиэ» аптаныамыай тэрилтэ тэрийиитинэн, Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтигэр өрөспүүбүлүкэ үтүөлээх агронома, Үлэ Кыһыл знамята, «Бочуот знага» уордьаннар кавалердара, Өлүөхүмэ улууһун бочуоттаах олохтооҕо, Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин XII ыҥырыыга дьокутаата Иннокентий Степанович Иванов 85 сааһын туолбут үбүлүөйүн чэрчитинэн, «Саха сиригэр бурдугу ыһыы 350 сыла уонна сири оҥоруу сайдыытын кэскилэ» диэн тиэмэҕэ төгүрүк остуол ыытылынна. Онно сопхуостар дириэктэрдэринэн, улуустар баһылыктарынан үлэлээбит-хамсаабыт дьоһун дьон, Ытык Сүбэ, Уопсастыбаннай Палаата чилиэннэрэ, Ил Түмэн дьокутааттара, агрономнар кыттыыны ыллылар.

Кэпсэтиини «"Ил Түмэн" издательскай дьиэ» генеральнай дириэктэрэ, норуот дьокутаата Мария Христофорова иилээн-саҕалаан ыытта. Ил Түмэн тыа сиригэр уонна аграрнай бэлиитикэҕэ сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Находкин тыа хаһаайыстыбатын сайдыытыгар үлэтин үрдүктүк сыаналаан туран, Иннокентий Степановичка Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлин Махтал суругун туттарда.

1_--_през.jpg

Бурдук – барыга баһылык

Тыл бастакынан үбүлээргэ бэрилиннэ. Саха Сиригэр бурдугу үүннэрии саҕаламмыта 350 сыла былырыын бэлиэтэммитэ, ону көрсө Иннокентий Степанович сир үлэтин историятын уонна агрономнар тустарынан сырдатар «Земля и люди» диэн кинигэни таһаарбыт. Саха Сиригэр бурдугу аан бастаан 1672 с. Амма Солобуодатын бааһынайдара ыспыттар, кинилэр кэлин Өлүөхүмэ сиригэр бурдугу үүннэриини саҕалаабыттар. Ол курдук, 1729 с. Солобуодаттан 18 ыал Өлүөхүмэҕэ көһөн, билигин «Амма» дэнэр сэлиэнньэни төрүттээбиттэр.

Сахалар бурдугу аһылык туруктаах көрүҥүн быһыытынан биһирээбиттэр, уһук хотугу улуустартан ураты, киин, илин эҥээр уонна Бүлүү эргинээҕи улуустар бары ыһар буолбуттар. Профессор Георгий Башарин суруйарынан, 1911 с. Дрездеҥҥэ ыытыллыбыт аан дойдутааҕы быыстапкаҕа саха бурдуга бочуоттаах дипломунан бэлиэтэммит. Сэбиэскэй былаас сылларыгар Саха Сирэ Уһук Илиҥҥэ саамай элбэх бааһыналааҕынан биллибит. Холобур, 1913 с. бурдук 19 тыһ гектарга ыһыллар буоллаҕына, 1940 с. ыһыы иэнэ 108 тыһ. гектарга тиэрдиллибит. Сэрии сылларыгар, төһө да сут-кураан сатыылаатар, үгүс сүтүгү көрүстэллэр, холкуостар судаарыстыбаҕа 2 мөл буут бурдугу туттарбыттар! 1950-с сыллартан хортуоппуйу уонна оҕуруот аһын үүннэрии кэҥэтиллибит.

1964 с. баартыйа обкуомун бюротун уурааҕа тахсыаҕыттан, соҕурууҥҥу уобаластар киһи сиир бурдугунан толору хааччыйаллар, онон сүөһүгэ эбии аһылык буолар култууралары ыһыыга киирэбит диэн буолбут. Онтон ыла бурдугу ыһыы аччатыллыбыт, 1970 с. чахчынан ыһыы үлэтэ 40 тыһ гектарга ыытыллыбыт, ол иһигэр бурдук 30 тыһ гектарга ыһыллыбыт.

Иннокентий Иванов ити курдук сыыппараларынан холобурдаан, өрөспүүбүүкэҕэ бурдугу үүннэрии урукку уонна билиҥҥи туруктарын ырытта. Ил Дархан Айсен Николаев 2018 с. таһаарбыт «Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр тыа хаһаайыстыбатын сайдыытын стратегическай хайысхаларын туһунан» ыйааҕар 2024 сылга диэри бэйэ оҥорон таһаарбыт аһынан-үөлүнэн хааччыллыы таһымын үрдэтэр, ол иһигэр хортуоппуйу үүннэриини 66 %-ҥа, оҕуруот аһын 51 %-ҥа тиийэ улаатыннарарга эппитин санатта. Онуоха быраҕыллыбыт 28 тыһ гектар бааһынаны чөлүгэр түһэрэр уустук буолуоҕун бэлиэтээн, манна үгүс өрүттээх дьаһаллар: мелиорация, сири тупсаран оҥоруу, нүөлсүтүү-куурдуу, олохтоох ыһыы сиэмэтин дэлэтии, тиэхиньикэнэн хааччыйыы, бурдугу, оҕуруот аһын харайар ыскылааттары тутуу уо.д.а. эрэйиллэллэрин эттэ.

– Кэлэр өттүгэр Амма улууһа бурдук сиэмэтинэн өрөспүүбүлүкэни хааччыйарга, оттон Өлүөхүмэ улууһа хортуоппуйга идэтийэллэрэ көдьүүстээх буолуоҕа. Бу иккиэн мин үлэлээбит улуустарым. «Саҥыйахтаах» сопхуоска 1979-1989 сс. дириэктэрдээбитим, хортуоппуйу 350 гектарга олордон, гектар ахсыттан 120 сэнтиниэр үүнүүнү ыларбыт, хомуурга балаҕан ыйын 1 күнүттэн устудьуоннары тардарбыт. Оттон Мэҥэ Хаҥалас улууһа Дьоруой оҕуруотчуттарынан аатырбыта. Билигин ону сөргүтэр соругу туруорунуохха наада, – диэн кырдьаҕас агроном этиитин түмүктээтэ.

1_--_зал.jpg

Амма сиэмэнэн хааччынар буолла

Иннокентий Степанович 1970-1979 сс.«Амма» сопхуоска кылаабынай агрономунан үлэлээбитэ. Онон онлайн киэбинэн аммалар кыттыбыттара кэпсэтиини киэркэттэ.

Тыа хаһаайыстыбатын управлениетын начальнига Ион Кононов улуус бурдугу 3,5 тыһ гектарга, сүөһү сиир култууратын 4,1 тыһ гектарга, биир сыллаах оту 1, 2 тыһ гектарга ыһарын кэпсээтэ. Ааспыт өттүгэр хаһаайыстыбалар ыһыы сиэмэтин атын сиртэн атыылаһар буоллахтарына, 2022 с. улууска наада буолар 900 т бурдук сиэмэтин «Амматааҕы» аахсыйалаах уопсастыба хааччыйбыт.

Ытыктабыллаах Иннокентий Степанович, үөрүүлээх үбүлүөйгүнэн «Амма» сопхуос үлэһиттэрин ааттарыттан эҕэрдэлиибин, – диэтэ өрөспүүбүлүкэ тыатын хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ Ольга Огурешникова. – Мин, атын уобаластан кэлбит, хоту дойду уратытын билбэт эдэр исписэлиис эйигиттэн элбэххэ үөрэммитим. Манна олохсуйан, бу хаһаайыстыбаҕа 47 сыл үлэлээтим. Урукку «Амма» сопхуос базатыгар тэриллибит «Амматааҕы» АУо 2017 сылтан сиэмэ хаһаайыстыбата буолла, оройуоннаммыт бурдук сиэмэтин элбэтиигэ утумнаахтык үлэлиир, үлэ үтүө үгэстэрин салгыыр.

Тыа хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ Алексей Илларионов 1979 с. «Амма» сопхуоска биригэдьииринэн ананан кэлэригэр Иннокентий Степанович Өлүөхүмэҕэ үлэлии барбытын, онон кинини кытары кэнники, сопхуос дириэктэринэн үлэлиир сылларыгар, үчүгэйдик билсибитин туһунан кэпсээтэ.

– Иннокентий Степанович, эн Амманы истиҥник саныырыҥ, кэлэн бааһыналаргын көрөн-истэн, сүбэлээн-амалаан барарыҥ итиэннэ «Земля и люди» кинигэни таһааран бэртээхэй бэлэҕи оҥорбутуҥ иһин махтанабыт. Үбүлүөйгүнэн эҕэрдэлиибит, өссө уһун олоҕу, ыстаал доруобуйаны баҕарабыт, -- диэтэ.

Тыа хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ Алексей Филиппов аммаларга Иннокентий Степанович тута сөбүлэппитин, сопхуос дириэктэрэ Владимир Михайловы, кылаабынай инженер Егор Николаевы кытары тапсан үлэлээбитин кэпсээтэ. Оччолорго «Амма» сопхуос бурдугу 5 тыһ гектарга ыһар эбит, үрдүк үүнүүнү ситиһэн, Иннокентий Степанович Бочуот знага уордьанынан наҕараадаламмыт, өссө да үлэлиэх киһини 1979 с. тыа хаһаайыстыбатын миниистирэ Михаил Николаев Өлүөхүмэҕэ «Саҥыйахтаах» сопхуоһу тэрийтэрэ ыыппыт, саҥа сопхуос ыһыытын икки төгүл кэҥэтэн, Дьокуускайы, Мииринэйи хортуоппуйунан хааччыйар буолбут. Иннокентий Степанович «Үлэ Кыһыл знамята» уордьанынан наҕараадаламмыт.

1_--_агр.jpg

Умнубаппыт, махтанабыт

Төгүрүк остуол кыттыылаахтара: норуот хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, Горнай уонна Уус Алдан улуустарын бочуоттаах олохтооҕо Иннокентий Бочкарев, РФ айылҕатын харыстабылын бочуоттаах үлэһитэ, норуот хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, Орто Халыма, Усуйаана, Кэбээйи улуустарын бочуоттаах олохтооҕо Владимир Григорьев, тыа хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, эбэҥки ассоциациятын ытык бэҕинэ Борис Николаев, тыа хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, Чурапчы улууһун бочуоттаах олохтооҕо Иннокентий Аммосов 1980-с сс., оччолорго отуччалаах эдэр дьон, баартыйа обкомун бюротунан бигэргэнэн, сопхуос дириэктэрдэринэн үлэлээбиттэр.

– Өрөспүүбүлүкэ салалтата ыччат кыаҕын таба туһанара, биһиэхэ сопхуос дириэктэрин муоһатын туттаран баран, араас куурустарга ыытан үөрэттэрбитэ. Холобур, Иркутскайга ыытыллыбыт кууруска Иннокентий Степанович барсыбыта. Сааһынан аҕа, үлэҕэ уопуттаах кэллиэгэбитин ыстаарыстанан талбыппыт, кини салалтатынан инники күөҥҥэ сылдьыбыппыт. Москубаҕа, Арассыыйа Наукаларын академиятын кууруһугар эмиэ сылдьыбыппыт, салалта уонна экэниэмикэ саҥа ньымаларыгар учуонайдар лиэксийэлэрин истэн, диспуттарга кыттан, элбэҕи билэн-көрөн кэлбиппит, ол гынан баран, аҕыйах сылынан ырыынакка киирии буолуоҕун сэрэйбэт этибит... Дьалхааннаах 1990-с сылларга улууспутугар баһылыгынан талыллан үлэлээбиппит. Ол кэмҥэ Иннокентий Степанович тыа хаһаайыстыбатын миниистирин солбуйааччы итиэннэ дьокутаат быһыытынан өйөбүл буолбутун умнубаппыт, – диэтэ Владимир Григорьев.

Дириэктэрдэр куорпустара

Ааспыт сылларга үлэ-хамнас үөһүгэр сылдьыбыт, өрөспүүбүлүкэ таһымынан үлэлээбит, билигин Ытык Сүбэ, Уопсастыбаннай Палаата чилиэннэрэ буолбут дьоһун дьон тыа сирин уонна тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыыга кэккэ этиилэрдээх кэлбиттэр.

– Биэнсийэҕэ тахсан баран, Иннокентий Степанович «Дириэктэрдэр куорпустара» түмсүүнү олохтообута, 2005 с. Бэрэсидьиэн Вячеслав Штыров уон сылтан итэҕэһэ суох үлэлээбит сопхуос дириэктэрдэригэр материальнай өйөбүлү оҥорор туһунан ыйааҕы таһаарарын ситиспитэ. Бу өйөбүл 2010 с. тохтоон хаалбыта, уһуннук үлэлээбит сопхуос дириэктэрдэрэ аҕыйаан иһэбит, онон ити өйөбүл сөргүтүллэригэр баҕарабыт, – диэн Алексей Филиппов эппитин кэпсэтии кыттыылаахтара бары биһирээтилэр.

Ыччат билиэхтээх,

киһи сыаналаныахтаах

Норуот хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, «Бочуот Знага» уордьан кавалера, Чурапчы улууһун бочуоттаах олохтооҕо Иван Сивцев Иннокентий Степанович тыйыс усулуобуйаҕа сиртэн үүнээйини ылыыга, үлэһит илии тиийбэт, үлэ былаана үрдүү, далааһына кэҥии турар кэмигэр дьоҥҥо-сэргэҕэ ытыктатан, ситиһиилээхтик үлэлээбитин бэлиэтээтэ. Билигин үөрэҕи бүтэрбит ыччаттар куоракка хаала сатыылларын иһин кинилэри тыа сиригэр тахсан үлэлииргэ көҕүлүүр бырагыраамалар бааллар, ону таһынан Иннокентий Степанович курдук ытык дьону идэни талыыга, идэҕэ, дойдуга бэриниилээх буоларга холобур оҥоруохха наада диэтэ.

Кинини ситэрэн, Иннокентий Бочкарев көлүөнэ ситимэ быстыа суохтаах диэтэ, маннык көрсүһүүлэр ыччаттарга эмиэ тэриллиэхтээхтэрин эттэ.

– Урукку сылларга үрдүк көрдөрүүлэри ситиһэн таһаарыылаахтык үлэлээбит дьоннор, салайааччылар умнуллуо суохтаахтар. Өрөспүүбүлүкэ 100 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтээһин билигин үлэлии сылдьар дьоҥҥо эрэ анаммыт курдук буолла, тоҕо сатамматый бүгүҥҥү үбүлээрбит курдук кырдьаҕастарга «Өрөспүүбүлүкэ Бочуоттаах олохтооҕо» ааты биэрэр? – диэбитэ үгүстэри толкуйдатта.

– Билигин үлэни, үлэһит дьону өрө тутар кэм кэллэ, – диэтэ Ил Түмэн дьокутаата Иван Слепцов. – «Киһини үлэ киһи оҥорор» диэн мээнэҕэ этиллибэт. АГАТУ устудьуоннарга быраактыканы утумнаахтык тэрийэр, күһүн ахсын хомуурга ыытар, итинэн оҕолорго тыа сирин үлэтин-хамнаһын, олоҕун-дьаһаҕын билиһиннэрэр.

Көрсүһүөхпүтүн баҕарабыт

Сопхуос дириэктэрдэринэн үлэлээбит бэтэрээннэр былырыын, 100 сыллаах үбүлүөйүнэн сибээстэн, тыа хаһаайыстыбатын миниистирэ Александр Атласовы көрсөр, Ил Дархан Айсен Николаевка тыа хаһаайыстыбатын боппуруостарыгар этии киллэрэр баҕалаахтара табыллыбатах. Ол иһин, Иннокентий Аммосов төгүрүк оскуолу салайар норуот дьокутаата Мария Христофороваттан биир эмит күнү болдьоон, көрсүһүүтэ тэрийиҥ, биһиги санааларбытын үллэстиэ этибит диэн көрдөстө.

– Өрөспүүбүлүкэ үбүлүөйдээх тэрээһиннэрэ биир эрэ сылынан муҥурданыа суохтаахтар.Быйылгы сылы Айсен Николаев өрөспүүбүлүкэҕэ Үлэ сылынан, Владимир Путин Арассыыйаҕа Учуутал уонна уһуйааччы сылынан биллэрбиттэрэ. Ону тыа хаһаайыстыбатыгар алтыһыннаран, сөптөөх дьаһаллары толкуйдуохха сөп, – диэтэ онуоха Мария Христофорова.

1_--_исидор.jpg

Мелиорация болҕомтону эрэйэр

Өрөспүүбүлүкэ кырдьаҕас мелиоратора Исидр Петров этиитин ыраахтан, 1958-1959 сс. үбүлээри кытары тохсус-онус кылаастарга бииргэ үөрэммитин туһунан кэпсээнтэн саҕалаата.

– Иннокентий Степанович Бордоҥ детдомуттан кэлэн үөрэммитэ, тулаайах оҕо бэйэтин дьулуурунан үөрэнэн оскуоланы, институту бүтэрэн үлэһит чулуута буолбута. Мин «Элгээйи» сопхуоска хас да сыл мелиоратордаан бараммын, Бүлүүгэ үлэлии тиийбитим, эһиилигэр онно Иннокентий Степанович Омскайдааҕы тыа хаһаайыстыбатын институтун бүтэрэн кэлбитэ. Бүлүү өрүс уҥуор сытар нэһилиэктэргэ күөллэртэн ууну түһэриигэ, дулҕаны астаран, талаҕы солоон, ходуһа сирдэрин таһаарыыга үлэлээбиппит, онтон төрүттэнэн «Мастаах» гидромелиоративнай ситим үөскээбитэ. Хас да сыл үлэлээн баран, мин дойдубар төннүбүтүм, кини Аммаҕа үлэлии барбыта. Мелиораторынан 55 сыл үлэлээн, бочуоттаах сынньалаҥҥа олорбутум биэс сыл буолла. Араадьыйанан, тэлэбиисэринэн наар ырыа-үҥкүү эрэ көрдөрүллэриттэн хомойобун, бэтэрээннэри ыҥыран үлэ-хамнас туһунан кэпсэтиннэрэллэрэ буоллар, сүбэбитин-амабытын тиэрдиэхпитин сөп этэ.

«Ынах үүтэ – тылыгар» диэн мээнэҕэ этиллибэт, сүөһүттэн бородууксуйаны ылыы аһылык базатыттан тутулуктаах. Агрономнар уонна мелиоратордар сир быйаҥын уһанар дьоннор. Урут тыа хаһаайыстыбатын сирин тупсаран оҥорууга Мелиорация министиэристибэтин таһынан хас да тэрилтэ, быһата, бүтүн систиэмэ үлэлээбитэ. Ол барыта 1990-с сс. ыһыллыбыта, мелиорация тэрилтэтэ ТХМ иһинэн управление буолбута. Бу сыллар тухары үбүлээһин ситэтэ суоҕуттан, эбийиэктэр аҥаардара туһаныллыбат, исписэлиис тиийбэт, тиэхиньикэ эргэрэн бүттэ. Арай, быйылгыттан болҕомто ууруллан эрэрэ үөрдэр. Онон бу сылы тыа хаһаайыстыбатыгар тосту өҕүллүүлээх сылынан биллэрэргэ ыҥырабын, – диэтэ бэтэрээн мелиоратор.

1-_Полина_Охл.jpg

Атыттары байытан бүтүөххэ!

ТХНЧИ дириэктэрин солбуйааччы, тыа хаһаайыстыбатын наукатын дуоктара, хортуоппуйга идэтийбит учуонай агроном Полина Охлопкова маннык эттэ:

– Сопхуостар наука этэринэн салайтаран үлэлииллэрэ, биһиги Иннокентий Степановиһы кытары өр сылларга алтыспыппыт. Оччолорго сиртэн үүнээйини ылыы үлэтин кэлим тиһигэ баара, каадыры бэлэмнээһин, анал тиэхиньикэнэн хааччыллыы былаан быһыытынан ыытыллара. ТХНЧИ бурдук, хортуоппуй уонна оҕуруот аһын оройуоннаммыт суортарын таһаарыыга күүскэ үлэлиирэ. Бурдук (сэлиэһинэй, ньэчимиэн, оруос) 18 суорда таһаарыллыбыта! Оройуоннаммыт сиэмэлэри элбэтэн тарҕатыыга уопутунай-производственнай хаһаайыстыбалар үлэлииллэрэ, үгүс сопхуоска сиэмэ хаһаайыстыбалара тэриллибиттэрэ. Сири тупсаран оҥорууга мелиорация ситимэ, бааһына быйаҥын тупсарыыга «Сельхозхимия» сулууспата үлэлииллэрэ. Ыһыы сиэмэтинэн хааччыллыы куһаҕана суоҕа. Аҥардас Покровскайдааҕы УоПХ сыллата 1000 туонна оройуоннаммыт сиэмэни хааччыйара!

Сопхуостар ыһыллыахтарыттан ол барыта сарбыллан, күн бүгүн бааһына 50-60 %-а быраҕыллан сытар. Бэйэбит учуонайдарбыт таһаарбыт суортара баарын үрдүнэн, ону элбэтэн хаһаайыстыбаларга тарҕатар үлэни тэрийэр оннугар, бурдук уонна хортуоппуй сиэмэлэрин өрөспүүбүлүкэ таһыттан атыылаһабыт. Атын эрэгийиэннэри байыта олоробут. Онуоха мэктиэлэммэт суортар аҕалыллаллар! Өрөспүүбүлүкэ бэйэтин хааччынар кыахтаах: ыһыллыбыты хомуйдахха, сарбыллыбыты сөргүттэххэ. Ил Түмэн дьокутааттара бу кэпсэтиини тэрийбиккит, кыһалҕабытын билсибиккит иһин махтанабын. Билигин мелиорация тиһигин сөргүтэр туһунан кэпсэтии барар, онно даҕатан «Сельхозхимияны» эмиэ сөргүтэргэ, сиэмэ хаһаайыстыбаларын кэҥэтэргэ, бөҕөргөтөргө этэбин.

Үптэн тутулуктаах!

Үөһээ Бүлүү улууһун бочуоттаах олохтооҕо Михаил Донской 1964 с. Омскайдааҕы тыа хаһаайыстыбатын институтугар үөрэнэ киирэригэр Иннокентий Иванов иккис кууруска үөрэнэр эбит, оччоттон киниэхэ аҕа табаарыс буолбут. Икки бэтэрээн кэнники сылларга, куоракка көһөн кэлиэхтэриттэн, өссө чугастык бодоруспуттар.

Үбүлээр быраҕыллыбыт сирдэри туһаҕа таһаарар, бурдук ыһыытын сөргүтэр туһунан эппитин биһирии иһиттим. Ити олоххо киириитэ барыта үбүлээһинтэн тутулуктаах. Биһиги аксакалбыт Климент Иванов тыа хаһаайыстыбатын сайдыытыгар судаарыстыбаннай бүддьүөт 13 %-а бэриллиэхтээх диэн турар, оттон биһиэхэ билигин 5 % көрүллэр. Дьэ ол кэнниттэн салаа хайдах сайдыай? Владимир Путин былырыын дойдуга ас-үөл өттүнэн куттал суох буолуутун хааччыйар туһунан этэригэр, ыарахан кэм кэллэ, эрэгийиэннэр баһылыктара бу хайысханан күүскэ үлэлээҥ диэбитэ. Биһиэхэ онно сыһыаннаах ыйаах тахса илик курдук, баҕар, сыыһарым буолуо. Арай, бырабыыталыстыба үрүҥ ас аҕыйаабытынан сибээстээн уонна астыыр тэрилтэлэри өрө тардар сыалтан, 51 мөл. солк уган, бороһуок үүтү атыылаһан аҕалар былааннааҕын туһунан быйыл кыһын «Кыымҥа» аахпытым. Ону үчүгэй дьаһал диэбэппин. Тыа хаһаайыстыбатыгар оҥоһуллар өйөбүл ситэтэ суох, тоҕо диэтэххэ, харчы ороскуот сорох чааһын толуйууга эрэ көрүллэр, ол түмүгэр таҥнары түһүү тохтообот, – диэтэ Михаил Донской.

1_-з.jpg

«Төбөҕө» дуу, үүккэ дуу?

Кэпсэтии кыттыылаахтарын болҕомтото тыа хаһаайыстыбатын өйөбүлүн саҥа мэхэньиисимигэр эмиэ туһаайылынна.

– Тыа сиригэр нэһилиэнньэ ахсаана аҕыйыы турар, дьон сүөһүтүн көҕүрэтэн иһэр. Тыа хаһаайыстыбатын өйөбүлүн саҥа мэхэньиисимэ көдьүүһэ суоҕа көһүннэ, дьиҥинэн харчыны «төбөҕө» биэрэр оннугар үүт харчытын киилэтин 100 солк. тиийэ үрдэттэххэ, дьон үүтү туттаран дохуоттанарга интэриэстэниэ, ыччат хаһаайыстыба тэринэн дойдутугар олохсуйа сатыа этэ, – диэтэ Иннокентий Бочкарев.

Онуоха Ил Түмэн дьокутаата Родион Зорин маннык быһаарда:

– Ити сүөһү ахсаана аҕыйыы турарын тохтотор сыалтан итиэннэ нэһилиэнньэ туруорсуутун учуоттаан оҥоһуллубут ырычаах. Улуус улуустан уратыта үгүс. Холобур, биһиэхэ, Ленскэй улууһугар, ыаллар аҕыйахтыы сүөһүлээхтэр, үүтү ханна да туттарар кыахтара суох, инньэ гынан, харчыны ыанар ынахха ылаллара табыгастаах. Атын улуустар кытыы нэһилиэктэригэр эмиэ итинник. Билигин улуустарга элбэх боломуочуйа бэриллэн турар, онон бу боппуруоһу кинилэр бэйэлэрэ быһаарыахтарын сөп.

1_--_мсх.jpg

Үлэ түһүмэҕинэн ыытыллар

– Көрсүһүүгэ сопхуостар дириэктэрдэринэн, улуустар баһылыктарынан, миниистири солбуйааччынан, миниистиринэн үлэлээбит, сүүрбэһис үйэ чулуу дьоно кэлэн олороҕут, барыта баары эттигит. Министиэристибэ тугу да гыммат курдук көстүөн сөп эрээри, салааны сөргүтүүгэ, саҥа технологиялары киллэриигэ, базаны хаҥатыыга үлэ ыытыллар. Түмүктэр бааллар: ынах ахсыттан «Кириэстээх» кэпэрэтиип 4000, «Ампаардаах» 5000 киилэ үүтү ыыллар. Бастыҥ ыанньыксыттар Михаил Готовцев, Владимир Михайлов Үлэ Дьоруойа буоллулар. Санкт-Петербурга ыытыллыбыт пуорумҥа Владимир Путин: «Саха Сиригэр ынахтан 4000 киилэ үүтү ыаһын дьоруойдуу быһыыга тэҥнэһэр», -- диэн бэлиэтээбитэ элбэҕи этэр. Ыһыллыбыты хомуйар, чөлүгэр түһэрэр ыарахан, онон үлэ түһүмэхтэринэн ыытыллар, – диэтэ тыа хаһаайыстыбатын миниистирин солбуйааччы Николай Афанасьев итиэннэ Иннокентий Степановичка «Почетный наставник» бэлиэни туттарда.

1_--_тумук.jpg

Аина Герасимова (ТХМ) хаартыскаҕа түһэриилэрэ

  • 1
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 1

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением