Издательский дом Редакция Подписка
Погода в Якутске: . -12 oC

Ньукулай Уйбаанабыс Ребров дьиэтин иннигэр олорон, уһун кыһын кэнниттэн саҥа тахсыбыт күн сардаҥаларыттан астыммыттыы хараҕын симириктээтэ. "Бу үчүгэйин...", - диэн саҥа таһаарбытын билиминэ да хаалла.

Ньукулай Уйбаанабыс Ребров дьиэтин иннигэр олорон, уһун кыһын кэнниттэн саҥа тахсыбыт күн сардаҥаларыттан астыммыттыы хараҕын симириктээтэ. "Бу үчүгэйин...", - диэн саҥа таһаарбытын билиминэ да хаалла.

Урут, эдэригэр кырдьаҕастар "күн тахсарыгар тиийбит киһи" диэн саҥаралларын баардыылаабат буолара. Тахсыахтаах күн тахсарын курдук ылынара. Билигин оччотооҕу оҕо бэйэтэ оҕонньор аатырдаҕа. Уонна ол саҕанааҕы кырдьаҕастар эппит этиилэрэ дириҥин, түгэхтээҕин сөҕө саныыр. Бу кыһын балыкка сылдьан тымныйан, үргүлдьү улаханнык ыалдьан, куоратынан кэлэн-баран эмтэнэн биэрээхтээтэ. Ол тухары санаата дойдутугар бастакы күн тахсыытын көрбүт киһи диэн этэ. Онтон да буолуо, санаатын ыһыктыбакка, күүскэ эмтэнэн, бу бүгүн манна, оол Чондоон үрэх уҥуор тахсыбыт күнү айхаллыы, астына олордоҕо...

84160c4f 2430 4878 9ddd 075f3a01d29c

"Сааһырдах ахсын кэм-кэрдии ааһара эчи түргэнин" дии санаан, Ньукулай өрө тыынан ылла. Бу соторутааҕыта эрэ барыта буолан ааспытын курдук. Оччолорго эдэр уол сопхуос араас үлэтигэр, онтон кэлин управляющайынан үлэлээн сылдьыбыта. Ол кэмнэргэ Тумакка сөмөлүөт түһэр балаһатын тутуу үлэтэ саҕаламмыта. Ньукулай бу үлэҕэ туох баар кыаҕын, күүһүн ууран туран үлэлээбитэ. Билигин санаатаҕына, быһыыта, ол кэмтэн ыла салайар үлэҕэ чугастык сыстыбыт эбит. Эдэрчи киһи бэйэтин көлүөнэ ыччатын кытта биир тылы булан, тутуу үлэтэ тэтимнээхтик барарыгар төһүү буолбута. Ол иһин да буолуо, салалта Ньукулайга болҕомтотун ууран, инникитин салайар үлэҕэ кытыаран испиттэрэ.

Ааспыт үйэ 90-с сс. дойду үрдүнэн буолбут уларыйыы-тэлэрийии кэмнэригэр эдэр салайааччыны Тумат нэһилиэгэр баһылыгынан аныыллар. Онтон ыла Ньукулай Уйбаанабыс салайааччы, нэһилиэнньэ иннигэр эппиэтинэстээх буолуу диэн ис дьиҥин билбитэ диэххэ сөп. Ол быһаарыыта суох уустук кэмнэргэ хайдах үлэлээн кэлбитин, аҥардас эппиттэрин эрэ толорору ааһан, онно эбии нэһилиэнньэ иннигэр бэйэ туруоруммут соругун тугу барытын умнан туран ситиһэрин санаатаҕына, билигин сөҕө эрэ саныыр. Онно барытыгар биир санаалаах кэллиэгэлэрин, дойдутун дьонун өйөбүлэ төһүү буолбутун Ньукулай өрүү махтана ахтар. Кэлин,

 бэйэни салайыныыга киирбит кэннэ, быыбарга кыттан, олохтоохтор өйөбүллэринэн баһылыкка талыллар.

дома

Оччолорго нэһилиэк хочуолунайа социальнай эбийиэктэри эрэ итиинэн хааччыйар буолара. Онтон Ньукулай Уйбаанабыс үөс сирдэргэ кэтэх дьиэлэр киинтэн ититиилээхтэрин ымсыыра көрөрѳ уонна хайдах эмэ гынан бэйэтин сэлиэнньэтигэр эмиэ итинник буоларын ыраланара. Туох барыта бастаан санааттан тахсар эбит. Ньукулай ол бүччүм санаатын олоххо киллэрэргэ дьулуспута. Ол эрэн Аартыка биир уһук сиригэр турбалары аҕалыы, хочуолунай кыамтатын улаатыннарыы манан аҕай дьыала буолбатаҕын бэркэ диэн билэрэ.

2000 сс. саҥалара дойду экэниэмикэтэ саҥа атаҕар туран эрэр кэмэ буолан, таһаҕаhы аҕалыы үп-харчы да, өйөбүл да өттүнэн уустуктардааҕа. Хата, ыра санаата олоххо киириэн дьолугар, Усуйаана улууһуттан үүнэн тахсыбыт ыччат Константин Ильковскай "Якутскэнерго" тэрилтэ салайааччытынан саҥа анаммыт кэмнэрэ этэ. Эдэр кэллиэгэтигэр санаатын эппитигэр, Констнтин Константинович быһа гыммакка, Ньукулай кыһалҕатыгар кыаҕа тиийэринэн көмөлөспүтэ. Инньэ гынан Дьокуускайтан ититии ситимин турбалара аҕалыллан, сотору кэминэн сэлиэнньэ үгүс дьиэтэ ититии ситимигэр холбоммута.

Ситиһиини ситиһии ситимниир диэччилэр. Ньукулай аны нэһилиэккэ уһуйаан дьиэтин тутууну сүрүннүүр. Манна СӨ бастакы Бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев көҕүлээһининэн ыытыллыбыт "Үтүө дьыала" хамсааһын төһүү буолбута. Тыа сирин олохтоохторун олохторо-дьаһахтара тупсарын инниттэн социальнай-култуурунай суолталаах эбийиэктэри тутууга болҕомто ууруллубута. Манна нэһилиэнньэ интэриэһэ бастакынан учуоттанан, ону таһынан тутуутун уонна тэрээһинин өттүгэр толору кыттыһаннар, уһуйаан саҥа дьиэтэ үлэҕэ өр буолбакка киирбитэ.

Онтон салгыы аны кулууп дьиэтэ тутуллубута. Ньукулай бу олорон, хайдах эрэ барыта судургутук, кыһалҕата суохтук барыта ааспытын курдук саныыр. Ити, баҕар, кэм сытыы муннуктары мүлүрүтэриттэн эбитэ дуу? Дьиҥэр, кэмигэр өйдөспөт түгэннэр, кыһалҕалар ханна барыахтарай? Бааллар бөҕө буоллаҕа. Ол эрэн кырачаан ыччаттар сылаас уһуйааҥҥа сылдьалларын санаатахха, биитэр нэһилиэк үөрүүлээх тэрээһиннэрэ кулууп дьиэҕэ ааһалларын көрдөххө, ол киҥир-хаҥыр сыһыаннар суолталарын сүтэрэллэр. Бадаҕа, ол эбитэ дуу санаа ситиитэ... Уонна, сүрүнэ, кыһалҕаны сөптөөхтүк ылынан үлэлиир доҕор дьонноох буолан эрэ ити санаа ситиһилиннэҕэ.

Ньукулай оччотооҕу уонна билиҥҥи кэми тэҥнээн көрдөҕүнэ, ыччат дьон олоххо тардыһыылара ордук күүстээх курдук. Суох, кини бэйэтин кэмин туох да иһин намтата, биитэр туората санаабат. Ол эрэн ыччат дьон сайдыыны кытта тэҥҥэ хардыылыырын хайгыы көрөр.

Ол кэм үчүгэйэ салгын, уу сырыыта быстыбатыгар эбитэ буолуо. Холобур, Ньукулай Саҥа дьыл кэнниттэн Дьокуускайга көрдөрүнэ киириэхтээх этэ да, чэпчэтиилээх билиэт көстүбэккэ, билигин да барбакка олорор. Оттон сэбиэскэй кэмҥэ сырыы быыстала суох буолара. Билиҥҥи курдук сөмөлүөт дьон туолуутуттан тутулуктанан кэлбэтэ суоҕа, нэдиэлэ ахсын көтөрө. Бу ордук Уhук Хоту сирин дьонугар уустуктардаах. Ити кыаллара буоллар, бу Тумат нэһилиэгин курдук сирдэргэ ыччат дьон хото олохсуйан, үлэ-хамнас да өссө таһаарыылаах буолуо этэ.

Үлэ, дьаныардаах үлэ эрэ үчүгэй түмүктээх буолар. Ньукулай билиҥҥи көлүөнэ ыччаты көрдөҕүнэ, иһигэр үөрэр. Төрүт дьарыгы ыһыктыбакка, таба ииттэн, балыктаан, онон толору дохуот аахсан, сарсыҥҥы күннэригэр бигэ эрэллээх сылдьаллар. Нэһилиэгин ыччаттара хайа баҕарар кыһалҕаны биир санаанан кыайаллар. Ол буоллаҕа, түмсүү күүһэ. Соҕотох киһи хаһан баҕарар кыайтарыылаах сылдьар. Оттон бары бииргэ сылдьан үөскээбит боппуруоһу быһаарсар быдан кыайыылаах эбээт. Ону билиҥҥи ыччаттар, хата, бэркэ билэн, бүттүүн нэһилиэнньэ олоҕо тупсарын туһугар үөскээбит боппуруостары сүбэнэн кыайаллар. Ити кэскиллээх эрэ. Оннук эрэ буоллун...

Ыраах Дьааҥы систэрин үрдүнэн тахсыбыт күн Ньукулай санаатын көтөхтѳ. Дойдулаах буолартан ордук үчүгэй туох баар үһүө! Арай онтон ордук кини төрөөбүт дойдута чэчирии сайдарын туһугар үлэлиир-хамсыыр баара буолуо...

дом 3

  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0

Комментарии (0)

Никто ещё не оставил комментариев, станьте первым.

Оставьте свой комментарий

  1. Опубликовать комментарий как Гость.
Вложения (0 / 3)
Поделитесь своим местоположением